چند سرگرمی كلیدی كه والدین باید با آنها آشنا باشند/ بازی، شادی، آموزش

سایت بدون – بازی نقش مهمی در رشد و شخصیت كودك دارد. در واقع بازی كار كودك است كه به‌واسطه آن می‌تواند با دنیای درون و بیرون خود ارتباط برقرار كرده، آن را بشناسد و با مظاهر متفاوت آن مواجه شود. وقتی دختر چهار ساله‌تان عروسكش را روی پایش می‌خواباند، ناز و نوازشش می‌كند و برایش لالایی می‌خواند یا از او درخواستی را مطالبه می‌كند در واقع با دنیای مادرانه، نقش مادرانه، انتظارات مادرانه و از همه مهم‌تر با جنسیت خود و وظایفش بیشتر آشنا می‌شود. بازی‌ها به‌رغم توسعه مهارت‌های اجتماعی، شخصیتی و اخلاقی كودك، باعث تخلیه هیجان و تقویت هوش و استعداد كودك می‌شوند. ورزش كنید 
نرمش و حركات ورزشی را همراه یك شعر و آهنگ انجام دهید. برای انجام این كار می‌توانید اشعار كودكانه جالبی را انتخاب كنید و آن را با صدای بلند بخوانید. هر شعری حركت، آهنگ، ریتم و احساس مخصوص به خود دارد، سعی كنید به تناسب شعر، حركات جالبی انجام دهید مثلا در شعر زیر با حركات بدن با متن شعر هماهنگ شوید: دست می‌زنیم دست دست، پا می‌کوبیم پا پا، خوشحالیم شاد و خندانیم  و… گاهی اوقات اجازه دهید كودك، خود شعر بگوید، گرچه شاید بی‌سرو ته باشد، اما سعی كنید همراه با مضمون شعر، حركات بدن، ریتم و لحن صدا و نوع نگاه‌تان تنظیم شوید، این كار باعث هماهنگی قسمت‌های حركتی و كلامی مغز می‌شود و توانایی كودك را در به‌كارگیری همزمان این دو بخش ارتقا می‌بخشد.

بازی‌های خلاقانه را جدی بگیرید
برای پرورش كودك خلاق و مبتكر، باید در انتخاب اسباب‌بازی‌ها، دقت نظر زیادی داشته باشید و هدفمند عمل كنید. سعی كنید اسباب بازی‌هایی را انتخاب كنید كه روش‌های متعددی برای بازی با آنها وجود دارد و ساعت‌ها كودك را سرگرم و مشغول می‌كند. برخلاف باور عمومی، وسایل بازی كه باعث خلاقیت و ابتكار كودك می‌شوند، چندان هم گرانقیمت نیستند، همین كه كودك چیزی را تركیب كند و بسازد، در واقع كاری خلاقانه كرده است. انواع و اقسام لگوها و پازل‌ها، ساختمان سازی‌های چوبی، دومینوی‌های ابتكاری، مهره‌ها یا انواع عروسك‌های معمولی و نمایشی یا كارهای مربوط به رنگ آمیزی، طراحی، نقاشی، كلاژ، ماسه بازی، خمیر بازی و گل بازی، شن بازی، آب بازی و حتی بازی با وسایل اضافی و دورریختنی از جمله وسایل بازی‌های خلاقانه كودك است. وقتی كودك گلوله خمیر را به شكل حیوان، گل، یك ظرف یا لیوان تبدیل می‌كند، بیشتر از آن كه خود را سرگرم كند، فعالیتی خلاق و آموزنده انجام داده است كه باعث اعتماد به نفس و اتكا به خود او می‌شود. كودك با انجام این گونه بازی‌ها متوجه خودبینی و خودفهمی توان خود شده و به كشف هویت می‌رسد. اغلب كودكان با اتمام بازی، ساخته خود را با افتخار به دیگران نشان می‌دهند و با بیان جمله «ببین، چه قشنگه؛ اینو من درست كردم؟» به‌دنبال كسب تایید و تشویق هستند. برای پیشبرد بهتر موفقیت و پیشرفت كودك توصیه می‌كنیم؛ هنگام بازی‌های خلاقانه از كودك بخواهید روش كار خود را توضیح دهد یا راجع به آنها عقاید خود را ابراز كند، عقایدی كه گاهی غیراصولی و بی پایه و اساس است را هرگز مورد سرزنش یا انتقاد قرار ندهید؛ بلكه آنها را كاملا پذیرا باشید و در صورت لزوم یا نیاز، با سوالات بیشتر، اندیشه او را در جهت درست هدایت كنید. گاهی حتی به فكر اصلاح و هدایت هم نباشید، اجازه دهید كودك آن‌گونه كه دوست دارد فكر كند، بسازد، ویران كند، دوباره فكركند، بسازد و ویران كند تا در نهایت با كوشش و خطای خود به نتیجه دلخواهش برسد. از سوی دیگر با بازی‌های خلاقانه می‌توانید باعث تبلور و تقویت توانایی‌ها و مهارت‌های حركتی، كلامی و غیركلامی كودك شوید، مثلا در شن بازی، می‌توانید از كودك بخواهید دست‌‌هایش را كاملا داخل شن فرو ببرد، آن‌گاه از او بخواهید انگشتان دو دستش را از زیر شن‌ها به هم گره بزند یا تكان دهد و… در ادامه می‌توانید روی پاهای كودك هم شن بریزید و دوباره بخواهید همان كار قبل را با پاهایش انجام دهد.

در عین بازی، آموزش دهید 
آموزش مفاهیم به كودك، در عین سرگرم كننده بودن، یكی از مهم‌ترین و كاربردی ترین آموزش‌هاست. مفاهیم را می‌توان به صورت عینی (مجسم)، تصویری (نیمه مجسم) و ذهنی به كودك یاد داد. در آموزش عینی، اشیای مختلف را در دسترس كودك قرار دهید تا آنها را مورد مشاهده، تجربه و دست ورزی قرار دهد. در حین عمل و دستكاری نیز بهتر است مفاهیم مورد نظر را به كودك یاد داده و اطلاعات لازم را راجع به آنها در اختیارش قرار دهید؛ مثلا برای آموزش مفهوم ماهی، كودك را به تماشای تنگ ماهی تشویق كنید، بال، دم، رنگ، چگونگی حركت و شیوه تنفس ماهی را مورد توجه قرار داده و از نحوه تغذیه و زیست آن به كودك اطلاعات دهید.
حال بر آموزش تصویری كودك متمركز شوید؛ در این آموزش، كودك دیگر قادر به لمس و تجربه نیست، اما بر حس بصری یا دیداری او بسیار تاكید می‌شود. در آموزش تصویری، اشیا در دسترس كودك نیستند، اما با نشان دادن تصاویر اشیا در نقاشی‌ها، مجلات، كتاب‌ها، پوسترها، فیلم‌ها و… می‌توان آموزش اولیه كودك را گسترش و تعمیم داد. البته یادتان باشد آموزش عینی مقدمه آموزش تصویری است، یعنی كودك در ابتدا مفاهیم مورد نظر را به صورت عینی و عملی یاد می‌گیرد و سپس برای تداوم یادگیری و نهادینه شدن آموخته‌ها در ذهن كودك از تصاویر و الگوها استفاده می‌شود؛ مثلا در این مرحله از آموزش می‌توانید انواع تصاویر ماهی‌ها را به كودك نشان دهید و مفاهیم و اطلاعات فراگرفته شده مربوط به آنها را به او یادآور شوید. 

​​​​​​​فراگیری مهارت‌های مقابله ای
برای آرامش كودك و تخلیه هیجانات منفی او، بازی نفس كشیدن را انجام دهید. برای انجام این بازی، دراز بكشید و چشم‌هایتان را ببندید و به آرامی با او صحبت كنید و بگویید: ما در سایه دراز كشیده‌ایم، سایه‌ای كه خیلی دلپذیر است، نسیم خنكی می‌آید، صورت و موهای ما را نوازش می‌كند، حالا بهتر است در این هوای خوب و تازه، نفس بكشیم، نفس عمیق… با هر باری كه نفس می‌كشیم انگار در یك آرامش عمیق فرو می‌رویم، من كه این آرامش را دوست دارم تو چطور؟ حالا بیا با هر دم انرژی مثبتی را فرو بدهیم و با هر بازدم تمام ناراحتی‌ها، غم و اندوه را بیرون بریزیم. هر بار گزارشی از احوال خود داشته باشید و از كودك نیز بخواهید چگونگی احوال خود را گزارش دهد، مثلا بگویید با هر نفسی كه می‌كشم انگار همه احساسات و افكار ناخوشایند از ذهنم بیرون می‌رود و یك حس خوب و شادی در تمام بدنم جریان می‌یابد، تو چی حس می‌كنی؟ 
با انجام این بازی نه‌تنها مهارت مواجهه با مسائل و مشكلات را به كودك یاد می‌دهید بلكه باعث ایجاد صمیمیت و محبت نیز می‌شوید

نویسنده : نسرین صفری / روان‌شناس بالینی