رازهای تربیت/چگونه با کودک خود گفت و‌گو داشته باشیم

سایت بدون – تعامل و ارتباط صحیح با کودکان به‌خصوص نوجوانان، مانع بروز بسیاری از مشکلات و آسیب‌های روحی و روانی می‌شود. با برقراری ارتباط صمیمانه و دوستانه با فرزندان خود نه تنها باعث اعتماد به نفس و احساس قدرت در کودک می‌شوید، بلکه با راهنمایی‌های به موقع و اظهارنظرهای سنجیده، می‌توانید قدرت تفکر و چگونه اندیشیدن او را پرورش دهید و در مواجهه با چالش‌های ناگزیر زندگی، او را مقاوم و استوار سازید. برای برقراری ارتباط موثر با فرزندتان بهتر است به نکات مهم و کاربردی توجه داشت که امروز ما درباره آن برای شما نوشته و به این نکات پرداخته‌ایم. ۱  علاقه‌مندانه با او به گفت‌وگو بنشینید و پیگیر مسائل و مشکلاتش باشید. با جان ِدل، به سخنانش گوش بسپارید و در صورت نیاز، به‌منظور انتقال حس همدلی و همدردی، او را تایید کنیدیا در آغوش بگیرید و نوازش کنید. 

۲   هرگز مشکلات و دغدغه‌های ذهنی کودک را کوچک، پیش پا افتاده و بی ارزش نپندارید، چون در غیر این صورت ممکن است از بیان مسائلش با شما امتناع کند یا دچار بدخلقی، خشم، لجبازی، احساس خشم و حقارت شود. 

۳  در فضای گفت‌وگوی امنی که انتخاب کرده اید، روبه روی هم بنشینید و با زبان بدن خود نیز با کودک تان گفت‌وگویی داشته باشید؛ مثلا، با نگاه‌های کنجکاوانه، خود را مشتاق شنیدن حرف هایش نشان دهید، یا با بیان جملات و عبارات کوتاهی چون «اوهوم، چقدر سخت، حق با توست، منم ناراحت شدم، راست می‌گویی و…» او را به ادامه گفت‌وگو تشویق کنید. همچنین برای بهینه کردن گفت‌وگو با کودک لازم است به زبان بدن او نیز توجه کنید. اگر چه ممکن است کودک نتواند به روشنی با ما سخن بگوید اما با رفتارها، حرکات و ژست‌های بدن و چهره خود هنگام صحبت کردن (در هم کردن انگشتان، ناخن جویدن، اخم کردن، نگاه‌های خیره و هراسان، مشت کردن دست‌ها و…) می‌تواند به صورت غیر کلامی با ما حرف بزند و پیام‌های ذهنی‌اش را انتقال دهد. 

۴  به طور سلیس و روان و در حد فهم و توان تجزیه وتحلیل کودک و از همه مهم‌تر به زبان خودِ کودک با او سخن بگویید. این نوع گفت‌وگو اثربخشی گفت‌وگو را دو صد چندان می‌کند، در حالی که استفاده از کلمات سخت و عبارات غیر قابل فهم نتیجه‌ای معکوس دارد و کودک را دچار سردرگمی و حیرانی می‌کند. 

۵    سعی کنید با تمام وجود او را درک کنید و درحین گفت‌وگو، با توجه به شناختی که از روحیات و نیازهای فرزندتان دارید، با او همراه و همگام شوید. مثلا اگر می‌دانید حس ترحم و دلسوزی افراطی شما باعث ناراحتی و دل آزردگی او می‌شود، از گریه و بغض و بیان جملاتی که حاکی از افسوس است به شدت اجتناب کنید، اما اگر آگاه به این نکته هستید که با بغض کردن یا ریختن چند قطره اشک هنگام ابراز ناراحتی و تاسف کودک، ادامه گفت‌وگو با او تسهیل می‌شود، این کار را انجام دهید. از سوی دیگر تلاش کنید سخنان او را جدی بگیرید و در برابر چیز‌هایی که به‌شدت از آنها معترض است و احساس نارضایتی می‌کند یا بالعکس در مورد چیزهایی که باعث شادی، خوشحالی و خرسندی او می‌شود، آن‌گونه که شایسته است عکس‌العمل نشان دهید. 

۶    به نیاز کودک خود به برقراری ارتباط، بسیار توجه و اهمیت دهید و از رابطه‌های سریع که صرفا پاک کردن صورت مساله است یا بی توجهی به کودک قلمداد می‌شود به شدت اجتناب کنید. اگر در شرایطی قرار دارید که امکان گفت‌وگو نیست یا به لحاظ روحی آمادگی صحبت کردن و چالش با کودک را ندارید، بهتر است در آن لحظه چرایی عدم گفت‌وگو را به کودک توضیح دهید و سپس زمانی را برای گفت‌وگو با او تعیین کنید. این رفتار هوشیارانه و مدبرانه نه تنها باعث درک احساس و تحسین صراحت شما از جانب کودک می‌شود بلکه این اعتماد و اطمینان را در کودک ایجاد می‌کند که با اطمینان خاطر از شنونده بودن شما، حرف‌هایش را  با صراحت بیان کند. 

​​​​​​​۷   در حین گفت‌وگو، به منظور بیان نظر خود، سخنان او را قطع نکنید یا به‌دنبال ارائه راهکار نباشید. اجازه دهید حرف‌های فرزندتان به انتهای خود برسد و او هر آنچه را لازم می‌داند با شما در میان بگذارد. پس از آن است که می‌توانید با بیان پرسش‌هایی چون: «آیا درست متوجه شدم که مشکل تو این است که …، به نظرت چه کار دیگری انجام می‌دادی سریع‌تر به نتیجه می‌رسیدی، فکر می‌کنم اگر اندکی صبوری می‌کردی نتیجه بهتری عایدت می‌شد نظر خودت چیست؟ و…» اطلاعات خود را درباره آن موضوع خاص افزایش دهید یا حتی ارائه راهکار و پیشنهاد کنید. بگذارید فرزندتان، خود، با  پاسخ دادن به پرسش‌های هدایت کننده شما، به حل مساله خویش دست یابد. دریافت یکباره راه حل نهایی، مانع تفکر درست او و آگاه‌شدنش به جوانب مساله می‌شود. از سوی دیگر هرگز هنگام گفت‌وگو، از سوال‌های بسته که پاسخ‌شان بلی / خیر است و جملات امری (باید) استفاده نکنید.