بدون دانستن حق شماست ، بیشتر بدانید
سایت بدون – بیشتر افراد به اشتباه فکر می‌کنند اگر مشکلی در سازوکار جنسی آنها وجود دارد، حتما ایراد از هورمون‌های جنسی یا اندام‌های تناسلی است و در مراجعه به پزشک، به بررسی صرف این موارد تاکید دارند. این افراد صحبت از مسائل روانی، درگیری‌های ذهنی یا مشکلات خانوادگی را اضافه و خارج از موضوع می‌دانند و راحت از کنار آن عبور می‌کنند. توجه به این مساله ضروری به نظر می‌رسد که اندام تناسلی مثل بقیه ارگان‌های بدن مثل چشم، فقط یک گیرنده است و درک اصلی لذت، برانگیختگی و بخش مهمی از ارگاسم برعهده مغز شماست، به این ترتیب نقش مهم ذهن و تحریکات روانی برای لذت بخشیدن به انسان در رابطه زناشویی برجسته است و این‌گونه نتیجه‌گیری میشود که برای داشتن رابطه زناشویی خوب، پیش از هر چیز باید سلامت روان مناسبی داشت.
اختلالات روانی و بعضی درمان‌های دارویی مربوط، می‌توانند روی مراحل مختلف رابطه زناشویی مانند میل جنسی، تحریک‌پذیری و برانگیختگی، نعوظ، ارگاسم و انزال تاثیرات مخربی ایجاد کنند. در ادامه به بعضی اختلالات شایع روان‌پزشکی و ارتباط آن با مشکلات جنسی زنان و مردان اشاره کرده‌ایم.
اختلالات خلقی
یکی از شایع‌ترین و البته مهمترین اختلالات روان‌پزشکی، افسردگی است که با علائمی مثل خلق افسرده، کاهش لذت، کاهش یا افزایش خواب و اشتها، بی‌قراری یا کندی روانی-حرکتی، احساس خستگی، کاهش توانایی تفکر و تمرکز، احساس بی‌ارزشی یا گناه، افکار تکراری مربوط به مرگ یا خودکشی و…طی یک دوره حداقل ۲هفته‌ای خود را نشان می‌دهد. علاوه بر این موارد، فرد افسرده اغلب برای برقراری رابطه زناشویی خوب، حوصله، انگیزه، انرژی و تمرکز ذهنی لازم را ندارد و کاهش میل جنسی، اختلال در نعوظ و تحریک‌پذیری، ناتوانی در رسیدن به اوج لذت جنسی، درد حین رابطه زناشویی و… در او مشاهده میشود.
در برخی بیماران دچار افسردگی آتیپیک، تمایل به برقراری رابطه زناشویی به‌طور افراطی بالا می‌رود که آن هم بیمارگونه است و به درمان مناسب نیاز دارد.
«مانیا» که نقطه مقابل «افسردگی» است و با خلق بالا، انرژی و فعالیت زیاد، پرخاشگری، افزایش اعتمادبه‌نفس، پرحرفی، حواس‌پرتی، پرش افکار و… در یک دوره حداقل یک هفته‌ای خود را نشان می‌دهد، می‌تواند با میل جنسی زیاد فرد و فعالیت‌هایی با پیامدهای مخرب و دردناک مثل بی‌مبالاتی‌های جنسی همراه باشد که به‌طور اورژانسی نیازمند درمان است.
اختلال اضطرابی
یکی دیگر از شایع‌ترین اختلالات روان‌پزشکی موجود، اختلال اضطرابی است که البته انواع مختلفی دارد، مثل اختلال وحشت‌زدگی(پانیک)، جمعیت‌هراسی، هراس اختصاصی، اضطراب فراگیر و… که از عمومی‌ترین علائم آن می‌توان به اضطراب و نگرانی مفرط، خستگی زودهنگام، اشکال در تمرکز، تحریک‌پذیری، اختلال خواب، تنیدگی عضلانی، بی‌قراری و بی‌تابی در بیشتر روزها اشاره کرد. فرد دچار اختلال اضطرابی، تمرکز و انرژی لازم را حین رابطه زناشویی ندارد و اختلال در تحریک‌پذیری، نعوظ و ارگاسم در او ایجاد خواهد شد. ضمن آنکه ممکن است به‌دلیل احساس انقباض و تنیدگی عضلانی، خصوصا در عضلات کف لگن برای یک خانم، احساس درد حین رابطه و حتی واژینیسموس(دخول غیرممکن) ایجاد شود.
همچنین در مطالعات ارتباط بین سطح اضطراب و انزال زودرس در آقایان کاملا مشاهده میشود.
گاهی افرادی که سطح اضطرابی بالایی دارند، دچار اعتیاد جنسی می‌شوند و با وجود سطح میل جنسی نه‌چندان زیاد، به شکل افراطی و بدون توجه به عواقب منفی این مساله، وارد فعالیت‌های جنسی مختلف می‌شوند و به دنبال ارضای جنسی، به‌طور موقت احساس سرخوشی و آرامش و رهایی از تنش می‌کنند. البته این حال خوب گذراست و دوباره احساس اضطراب با شدت بیشتری برمی‌گردد و این چرخه تکرار میشود.
اختلال وسواسی- جبری
همه ما وسواس را کمابیش با مشخصه اصلی آن؛ یعنی افکار، تکانه‌ها و تصاویر ناخواسته و تکراری و مزاحم (وسواس‌های فکری) و همچنین رفتارهای تکرارشونده و آیین‌مند (وسواس‌های عملی) می‌شناسیم. اختلالات جنسی در بیماران مبتلا به وسواس شایع است و می‌تواند به آسیب‌شناسی روانی یا عوارض دارویی مربوط باشد، مثلا فرد مبتلا به وسواس تمیزی، از هر چه باعث آلودگی میشود، پرهیز می‌کند و احساس چندش و انزجار دارد. این اجتناب در روابط زناشویی می‌تواند دامنه وسیعی از بوسیدن، لمس بدن و تماس با ترشحات بدن را شامل شود.
علاوه بر این، باید همه وسایل در اطراف بیماری که درگیر وسواس نظم و ترتیب است، مرتب باشد. وی الزاما در جای مشخص، زمان معلوم و با ترتیب و موالات خاص و باید‌ها و نبایدهای از پیش تعریف‌شده، وارد رابطه میشود که این مساله همسر او را آزرده خاطر خواهد کرد.
افراد مبتلا به وسواس ممکن است به علت اشتغال ذهنی مداوم، هنگام رابطه زناشویی روی سرنخ‌های جنسی و اصل فعالیت جنسی تمرکز چندانی نداشته باشند و این حواس‌پرتی هنگام رابطه با برانگیختگی جنسی تداخل پیدا می‌کند.
مبتلایان به وسواس احساس نیاز افراطی به کنترل افکارشان دارند، در حالی که لازمه داشتن ارگاسم خوب این است که فرد خودش و ذهنش را رها کند و در احساساتش غرق شود و فارغ از امور دیگر باشد بنابراین وسواس از راه‌های مختلف، زندگی جنسی فرد را متاثر می‌کند و لازم است مورد توجه قرار گیرد.
اختلال بدریخت‌انگاری بدن
از جمله اختلالات روانی دیگر که در زیرگروه وسواس قرار می‌گیرد، اختلال بدریخت‌انگاری بدن است که در آن فرد مشغولیت ذهنی با یک یا چند نقص و عیب تصوری در ظاهر جسمانی خود دارد که از نظر دیگران بی‌اهمیت است یا قابل‌مشاهده نیست. این فرد ممکن است رفتارهای تکراری (بررسی خود در آینه) یا فعالیت‌های ذهنی (مقایسه ظاهر خود با دیگران) را در واکنش به دلواپسی‌های مربوط به ظاهر انجام دهد. این اختلال ممکن است در قالب نگرانی‌هایی مانند اندازه آلت تناسلی در آقایان و شکل و رنگ ناحیه تناسلی و اندازه سینه‌ها در خانم‌ها خود را نشان دهد. چنین افرادی حین برقراری رابطه زناشویی اغلب مضطرب و ناراحت هستند و بر خاموش بودن لامپ و دیده نشدن و همچنین کوتاه بودن زمان رابطه تاکید دارند. به دنبال این موضوع، فرد دچار اختلال در میل جنسی، تحریک و لذت و اشکال در ارگاسم و درد خواهد شد.
اختلال کم‌توجهی بزرگسالان
بزرگسالانی که دچار اختلال کم‌توجهی-تکانشگری هستند، نمی‌توانند به جزییات موضوع توجه داشته باشند و تمرکز خود را تا پایان تکلیف حفظ کنند.
حواس این افراد خیلی راحت با محرک‌های خارجی پرت میشود و فعالیت‌هایی که نیازمند فعالیت مستمر ذهنی است، آنها را خسته و دلزده می‌کند و تمایلی به انتظار کشیدن ندارند.
نتیجه آنکه فرد دچار این اختلال حین رابطه زناشویی نیز دچار مشکلاتی مثل حواس‌پرتی میشود و نمی‌تواند خیلی خوب روی محرک‌های جنسی و حس‌های خود متمرکز شود و در برانگیختگی و ارگاسم احتمالا مشکلاتی خواهد داشت.
اختلالات خواب
نارضایتی از کیفیت یا کمیت خواب، اشکال در به خواب رفتن، حفظ خواب یا بیدار شدن زودهنگام از خواب که حداقل ۳ ماه طول بکشد و منجر به افت عملکرد فرد در حوزه‌های مختلف زندگی‌اش شود، نوعی اختلال محسوب میشود و می‌تواند عملکرد جنسی فرد را از ابتدا تا انتها دچار مشکل کند.
فردی که خوب نخوابد، انرژی و تمرکز ندارد، خستگی او را بی‌حوصله و کم‌تحمل می‌کند و کیفیت روابط زناشویی‌اش نیز به خطر می‌افتد.
اسکیزوفرنیا و سایر اختلالات روان‌پریشانه
اختلالات هذیانی، اسکیزوفرنیا، اختلال اسکیزوفرنیفرم و اسکیزوافکتیو و سایر اختلالات روان‌پریشانه که با علائم هذیان‌گویی، توهم، گفتار یا رفتار آشفته، بی‌ارادگی، بی‌توجهی به بهداشت فردی و… همراه هستند، می‌توانند قضاوت و منطق فرد را مختل کنند و عملکرد جنسی‌اش را تحت تاثیر قرار دهند، مثلا فردی که نسبت به همسر خود بدبین است و اختلال هذیانی از نوع حسادت دارد، متعاقبا دچار اشکال در میل جنسی یا عدم‌برانگیختگی و ایراد در انزال میشود.
اعتیاد به الکل و مواد
اعتیاد در علم روان‌پزشکی نوعی بیماری تلقی میشود و به درمان نیاز دارد. اعتیاد به انواع مواد از سیگار و الکل و مخدرها گرفته تا مصرف حشیش و شیشه و… می‌تواند سازوکار جنسی فرد را شدیدا به هم بریزد.
چنین به نظر می‌رسد که الکل یا مخدرها ابتدای مصرف به‌علت کاهش دادن اضطراب و برداشتن مهارهای روانی فرد و ارتقای اعتمادبه‌نفس و خلق، باعث افزایش میل و بهبود عملکرد جنسی فرد می‌شوند اما پس از مدتی به‌علت ایجاد وابستگی و کاهش سطح هورمون‌های جنسی مردانه، نهایتا زندگی جنسی فرد با مشکلات جدی روبرو خواهد شد.
علاوه بر این، افراد بعد از تجربه رابطه جنسی توام با مصرف شیشه یا سایر محرک‌ها نمی‌توانند بدون مصرف مواد و به‌طور طبیعی به آن سطح از میل و لذت جنسی و ارگاسم دست یابند.
اختلالات شخصیتی
مبتلایان به برخی اختلال‌های شخصیتی مانند اختلال شخصیت خودشیفته، شخصیت وسواسی، نمایشی و مرزی در عملکرد جنسی دچار مشکلات شدیدی می‌شوند. تشخیص این اختلالات کمی پیچیده‌تر از اختلالات اولیه روان‌پزشکی است و به گفت‌وگوی اختصاصی و انجام تست‌های روان‌شناسی نیاز دارد.
اغلب این افراد مشکلاتی مثل ترس از دست دادن کنترل، ترس از صمیمیت و از دست دادن خودمختاری، ترس از طرد شدن و… دارند که همین مسائل هسته اصلی علل اختلال جنسی را در آنها تشکیل می‌دهد.
در افراد با اختلال شخصیت مرزی، تمایل به رفتارهای پرخطر و آسیب‌رسان، مثلا شرکت در روابط جنسی متعدد و نامتعارف و ناامن وجود دارد. درمان در این افراد طولانی است و اغلب روانکاوی لازم دارند.
سخن آخر
هر گاه مساله اختلال جنسی مطرح میشود، بررسی سلامت روانی هم اهمیت بیشتری می‌یابد. در این بین باید به عوارض برخی داروهای روان‌پزشکی روی عملکرد جنسی فرد نیز توجه ویژه داشت و در صورت بروز مشکل حتما مراتب را به اطلاع روان‌پزشک خود رساند چراکه این مشکل هم راهکارهای درمانی خاص دارد و عارضه جنسی ناشی از مصرف داروها کوتاه‌مدت و کاملا قابل‌جبران است.
دکتر بهاره صباغ ابریشمی
روان‌پزشک و درمانگر مشکلات جنسی و خانواده
