گاهی بگذاریم فرزندمان اشتباه کند / درس مسؤولیت‌پذیری

سایت بدون-گرچه هیچ پدر و مادری دوست ندارد شاهد شکست یا غم و اندوه فرزندش باشد، اما با این حال همین والدین به اصطلاح دلسوز و مهربان هستند که با حمایت‌ها و پشتیبانی‌های افراطی، آینده زندگی فرزندشان را تباه می‌کنند. بسیاری از پدر و مادرها به اشتباه گمان می‌کنند اگر فرزندشان را به اصطلاح لای پر قو بزرگ کنند و هرگز اجازه ندهند او سردی و گرمی زندگی را بچشد و همیشه در آسایش مطلق باشد، بهترین هستند. آنها نمی‌دانند چه بخواهند چه نخواهند بالاخره روزی فرزندشان مستقل می‌شود و بی‌تردید در مسیر زندگی دچار مصائب و مشکلاتی خواهد شد که مختص اوست و لاجرم هیچ‌کسی جز خود او نیز رهگشای مساله نیست و تنها خود او باید مسؤولیت حل و فصل آنها را به‌عهده بگیرد. پس چه خوب است از هم‌اکنون و از همین دوران کودکی که آنها قادر و توانا هستند و می‌توانند بسیاری از مهارت‌های زندگی را بیاموزند، به آنها یاد دهیم مسؤولیت‌پذیری چیست؟ مسؤول چه کسی است؟ و او چرا باید در برابر خود احساس مسؤولیت داشته باشد؟ 

فرصت اشتباه 
آیا تا به حال با خود اندیشیده‌اید چرا همیشه دوست دارید با انجام کارهای غیر‌ضروری به کودک تان عشق بورزید و از او محافظت کنید؟ همیشه مراقب او هستید و به کودک تان کمک می‌کنید تمامی کارهایش را با صرف کمترین انرژی انجام دهد؟ مسواک او را به دستش می‌دهید؟ اتاقش را آن‌طور که دوست دارید تمیز و مرتب می‌کنید؟ لباس‌هایش را می‌شویید و اتو می‌کنید؟ و… به‌راستی چرا، این‌چنین رفتار می‌کنید؟ آیا می‌ترسید او توانایی انجام این‌کارها را نداشته باشد یا این که انجام اشتباه آنها، شما را عصبی و خشمگین کند؟ دلیل و توجیه‌تان برای این همه حمایت، هر چیزی که باشد از نظر ما  پذیرفتنی نیست شما باید به کودک‌تان این حق را بدهید انجام کارهای شخصی‌اش را به‌ عهده بگیرد و حتی در انجام آنها مرتکب خطا شود. بپذیرید اشتباه کردن بخشی از زندگی است و کودک با انجام همین خطاهای ساده و کوچک است که بزرگ می‌شود و فرصت کسب تجربیات ارزشمندی را به دست می‌آورد که در آینده کمک حال او خواهد بود؛ پس اجازه دهید کودک‌تان خمیر دندان خود را روی دستشویی بریزد، اتاقش را تمیز کند حتی اگر هنری در چیدمان منظم اتاق نداشته باشد، لباس هایش را بشوید اگر چه کثیفی آن کاملا پاک نشود و… 

همیشه او را یاری نکنید
زمانی که کودک موفق به انجام کاری نمی‌شود، شما آن کار را برایش انجام می‌دهید، با تکرار این رفتار به ظاهر نوعدوستانه، به مرور زمان یاد می‌گیرید تمامی کارهای کودک را به جای او انجام دهید. گرچه ممکن است این کار را محبت یا مراقبت مادرانه/ پدرانه بنامید اما باید به یقین بپذیرید انجام همه کارهای کودک توسط شما، عین خیانت است و باعث سلب آزادی و ناتوانی کودک در تصمیم گیری می‌شود. اگر شما همیشه کارهای کودک را انجام دهید ‌موفق نبودن او در زندگی حتمی خواهد بود. 
از سوی دیگر، گاهی اوقات از سر زیادی مهربان بودن یا نگرانی بیش از حد، زودتر از زمان موعد و حتی بدون نیاز کودک به کمک، وارد عمل می‌شویم و کودک را در انجام کارهایش یاری می‌کنیم. آیا به‌راستی انجام این کار درست است؟ تصور کنید اگر هنگام انجام کاری، کسی مدام اظهارنظر کند یا به جای شما تصمیم بگیرد و در انجام کارتان دخالت کند چه احساسی به شما دست می‌دهد؟ بی‌تردید کودکان نیز مانند خود شما، در مواجهه با این نوع از مداخلات، یا احساس ناتوانی، ناراحتی و ناامیدی می‌کنند یا ممکن است این وضعیت را به نفع خود معنا کرده و به مسؤولیت‌ناپذیری عادت کنند و انجام تمامی کارهایشان را به‌ دوش دیگران بیندازند. برای اجتناب از این وضعیت، توصیه می‌کنیم هرگز تا زمانی که کودک تقاضای کمک نکرده است اصرار به یاری او نداشته باشید، حتی اگر شاهد ناتوانی کودک در انجام کاری بودید، گرچه شاید بسیار ناراحت و پریشان شوید، اما تا زمانی که کودک از شما درخواست کمک نکرده است، حق کمک به او را ندارید، صبور باشید و دلسوزی‌های نابه‌جا را کنترل کنید، فقط در صورت لزوم به او یاد دهید چگونه انجام آن کار را به‌درستی به اتمام برساند، مثلا اگر کودک قادر به بستن دکمه‌هایش نبود، به جای بستن دکمه ها، لباسی به تن کنید و شیوه بستن دکمه‌ها را به او یاد دهید.  
بپذیرید کودک حق انتخاب دارد
معمولا والدین اصرار زیادی به اداره امور زندگی کودک دارند، آنها اغلب نه‌تنها خود را محق به انتخاب و اظهارنظر می‌دانند بلکه مسؤولیت عواقب همه کارهای کودک را نیز برعهده می‌گیرند. برخی والدین آن‌قدر بر زندگی کودک تسلط دارند که حتی در کوچک‌ترین مسائل شخصی او نیز دخالت می‌کنند. این رفتارهای افراطی اگر چه از نظر والدین به معنای حرکت دادن کودک در جهت موفقیت و پیروزی است اما در باطن اضمحلال‌کننده و ویرانگر است. سلب قدرت انتخاب، کودک را درمسیر از پیش تعیین شده‌ای قرار می‌دهد که انتهای آن مشخص است. در حقیقت کودک بدون تلاش به پایان خطی هدایت می‌شود که از فراز و نشیب‌های موجود در طول مسیر بی‌اطلاع است. این وضعیت نه‌تنها اعتماد به نفس کودک را خدشه‌دار می‌کند و او را به همیشه دریافت‌کننده بودن عادت می‌دهد، بلکه باعث می‌شود کودک همیشه در همه مراحل زندگی و از همه مهم‌تر هنگام تصمیم‌گیری‌ها وابسته به والدینش باشد. 
به اندازه توان کودک، به او مسؤولیت بدهید
گرچه شما می‌توانید برخی کارهای کودک را در حداقل‌ترین زمان ممکن، بهتر، سریع‌تر و راحت‌تر انجام دهید اما بهتر است با توجه به سن کودک و توانایی او انجام برخی کارهای شخصی و حتی کارهای خانه را به کودک محول کنید؛ مثلا اجازه دهید به تنهایی زباله را بیرون خانه ببرد، نان بخرد، دندان‌هایش را مسواک بزند، کفش‌ها و لباس‌هایش را بپوشد، کمربند ایمنی‌اش را ببندد و…  وظایف و مسؤولیت‌های کوچک مقدمه پذیرش مسؤولیت‌های بزرگ‌تر است. یادتان باشد اگر امروز کودک‌تان مسؤولیت‌پذیری را یاد بگیرد، فردا روز نیز با اعتماد به نفس بیشتر مسؤولیت‌های مهم‌تری را به‌عهده خواهد گرفت.