دموکراسی چگونه می تواند اسیر اخبار جعلی شود

نویسنده :میثم لطفی

یکی از کمیته‌های وابسته به پارلمان بریتانیا اعلام کرد اگر دولت‌ها و قانونگذاران اقدام سریع و کارآمد برای مقابله با بحران رو به رشد دستکاری داده‌ها و نشر اخبار جعلی انجام ندهند، دموکراسی در معرض خطر بزرگ قرار می‌گیرد و عواقب جبران‌ناپذیری را برجا می‌گذارد. «دومینیک کامینگس» مدیر کمیته دیجیتال، فرهنگ، رسانه و ورزش (DCMS) با انتشار بیانیه‌ای از دولت بریتانیا درخواست کرد هرچه سریع‌تر قوانین سختگیرانه‌تر مربوط به فعالیت شرکت‌های رسانه‌ای و شبکه‌های اجتماعی را صادر کند. او توضیح داد نشر اخبار جعلی در رسانه‌ها که گمراه شدن مردم را به‌دنبال داشته است، مشکلاتی را به وجود آورده که بزرگترین تهدید برای دموکراسی محسوب می‌شود و بی‌توجهی به آن می‌تواند فعالیت‌های سیاسی را تحت تأثیر قرار دهد.
البته باید توجه داشت گسترش هرچه بیشتر اخبار جعلی در رسانه‌های بزرگ و اثرگذاری آن بر دموکراسی تنها به بریتانیا محدود نمی‌شود و دیگر کشورها نیز با آن مواجه شده‌اند.
انحرافات سیاسی
کمیته دیجیتال، فرهنگ، رسانه و ورزش بریتانیا برای نشان دادن هرچه بیشتر تأثیرات مرتبط با نشر اخبار جعلی مطالعه ۱۸ ماهه را انجام داد تا مجموعه کامل اخبار جعلی منتشر شده و میزان تأثیرات آنها را بررسی کند و نشان دهد چگونه این قبیل اخبار با اطلاعات نادرست خود توانستند تمرکز را روی نقاط دیگر معطوف کنند و شبکه‌های اجتماعی بخصوص فیس بوک تا چه اندازه موفق شدند بر رفراندوم مربوط به خروح بریتانیا از اروپا (Brexit) تأثیر بگذارند.
این کمیته پس از یک سال و نیم تحقیق در زمینه نشر اخبار جعلی و اثرگذاری آن بر دموکراسی توصیه‌های زیر را منتشر کرد:
– همه کمپین‌های آنلاین سیاسی باید اطلاعات مورد نیاز خود را فقط از سایت اینترنتی سازمان‌های رسمی دریافت کنند و این اطلاعات باید به صورت اشتراکی و با پرداخت هزینه مشخص در اختیار آنها قرار گیرد.
– کمیسیون انتخابات در کشورهای مختلف باید این امکان را در اختیار داشته باشد تا جلوی هرگونه نقض قانون و نشر اخبار جعلی را بگیرد و جریمه‌های پولی در این زمینه اعمال کند.
– شبکه‌های اجتماعی باید به صورت قانونی مسئولیت اثرات مضر مربوط به اخبار جعلی منتشر شده روی پلتفرم خود را بپذیرند.
– قانونگذاران باید کمیته ویژه برای کنترل محتوای منتشر شده در صنعت تبلیغات داشته باشند.
– باید محدودیت‌های قانونی برای کمک‌های مالی هر فرد از یک کمپین سیاسی در نظر گرفته شود تا آن نتواند به محتوای اخبار منتشر شده از سوی کمپین دسترسی کامل داشته باشد.
اجبار شرکت‌های توسعه دهنده شبکه‌های اجتماعی به پذیرفتن هرچه بیشتر مسئولیت محتوای جعلی منتشر شده از مهم‌ترین اتفاقاتی است که می‌تواند تهدیدهای موجود در مقابل دموکراسی را کاهش دهد و این امکان را برای سایت‌های اینترنتی فراهم سازد تا نظارت بیشتری بر محتوای خود داشته باشند و مسئولیت تمام اخبار و اطلاعات منتشر شده در آن را برعهده بگیرند.
بررسی‌های این کمیته بریتانیایی نشان داد فیس بوک بزرگترین ابزار رسانه‌ای محسوب می‌شود که بیشترین خبر جعلی تاریخ در آن منتشر شده است. این پلتفرم که با بیش از ۲٫۵ میلیارد مشترک فعال بزرگترین شبکه رسانه‌ای جهان محسوب می‌شود که تاکنون در زمینه کنترل اخبار جعلی منتشر شده موفقیتی به دست نیاورده است و استخدام نیروهای انسانی و به کارگیری فناوری‌های هوشمند هم نتوانسته است جلوی نشر اخبار جعلی در آن را بگیرد.
نگرانی‌های دموکراسی
زمانی که بحث جدا شدن بریتانیا از اتحادیه اروپا به میان آمد، گروه «آرون بانک» مبلغ ۸٫۴ میلیون پوند را به کمپین حامی خروج بریتانیا اهدا کرد که این مبلغ بیشترین پول اهدا شده به یک فعالیت سیاسی در تاریخ بریتانیا بود ولی هرگز مشخص نشد این پول از چه منبعی تأمین شده و چه اهدافی پشت آن بوده است. با وجود این بررسی‌های بعدی نشان داد گروه حامی جدا شدن بریتانیا از اتحادیه اروپا در فعالیت خود اخبار و اطلاعات جعلی را هم منتشر ‌کرده است.
این روزها با نفوذ هرچه بیشتر شبکه‌های رسانه‌ای آنلاین و افزایش تعداد رسانه‌های سنتی، نگرانی برای اثرگذاری اخبار دروغین بر فعالیت‌های دموکراسی بیشتر شده است. در این میان گفته می‌شود که اگر دولت‌ها برای جلوگیری از نشر چنین اخباری دست به کار نشوند، در آینده نزدیک اثرات مخرب‌تری در این زمینه برجا خواهد ماند و بخصوص در جوامعی که رأی‌گیری به صورت الکترونیکی انجام می‌شود، این قبیل اخبار بسیار اثرگذار خواهند بود.
مطالعه‌ای که کمیسیون اروپا بتازگی انجام داده است نشان می‌دهد بیش از ۸۰ درصد ساکنان این منطقه بر این باورند که اخبار جعلی منتشر شده در رسانه‌ها می‌تواند یک تهدید جدی و مهم برای دموکراسی در کشور آنها باشد. از هر ۱۰ نفری که در یکی از ۲۸ کشور عضو اتحادیه اروپا ساکن بودند دست‌کم ۷ نفر توضیح دادند اخبار و اطلاعات جعلی و دروغین یک مشکل بزرگ برای آنها محسوب می‌شود و در این زمینه احساس نگرانی می‌کنند.
بر اساس این بررسی‌ها ۲۷ درصد ساکنان اروپا اعلام کردند که تقریباً هر روز با یک خبر جعلی و غیرواقعی مواجه می‌شوند و این در حالی است که نیمی از این مردم توضیح دادند هفته‌ای یک‌بار چنین اخباری را مشاهده می‌کنند. همچنین ۷۱ درصد آنها اعلام کردند که توانایی تشخیص اخبار دروغین را دارند.