بدون دانستن حق شماست ، بیشتر بدانید
سایت بدون – در طب سنتی ایران اعتقاد بر این است که تمام موجودات از ۴ماده اولیه تشکیل شده‌اند که به آن «رکن» یا «عنصر» گفته می‌شود و مجموع آنها را «ارکان» می‌نامند. این ۴ رکن اولیه عبارتند از: آتش، هوا، آب و خاک که هر کدام ویژگی‌های خاصی دارند. البته این ارکان با آتش، هوا، آب و خاک واقعی که در دسترس ما هستند، تفاوت دارند اما به دلیل شباهت خصوصیات هر یک از آنها با انواع واقعی شان، به این صورت نامگذاری شده‌اند.
به بیان دیگر، ارکان چهارگانه، ذرات یا مواد بنیادین تشکیل‌دهنده موجودات جهان هستند که در بدن هر یک از ما با مقادیر متفاوت وجود دارند؛ مثلا ممکن است در بدن شما رکن آتش بیشتر از آب و خاک و هوا موجود باشد و در بدن شخص دیگری، رکن آب بیشتر از آتش و خاک و هوا وجود داشته باشد. در واقع آنچه که باعث بروز تفاوت در افراد مختلف می‌شود، همین تفاوت در مقدار هر یک از ارکان در بدن آنهاست که میزان و تناسب آن در بدن هر فرد از جانب خداوند متعال به ودیعه نهاده شده است. قبل از اینکه به چگونگی ایجاد این تفاوت‌ها بپردازیم، لازم است با ویژگی‌های هرکدام از این ارکان آشنا شویم.
ویژگی‌های آتش
وقتی به آتش فکر می‌کنید، اولین نکته‌ای که به یادتان می‌آید، گرمای آن است. بعد از آن ممکن است به این فکر کنید که آتش باعث خشک شدن اشیای اطراف خود می‌شود؛ مثلا اگر پارچه خیسی را روی آتش بخاری نگه دارید، زود خشک می‌شود یا اگر گروهای خود را بشویید و روی شعله آتش بگیرید، رطوبت دست شما از بین می‌رود و خشک خواهد شد. این تصور از آتش درست است و گرمی و خشکی دو ویژگی مهم آن هستند. آتش نفوذ و سرعت زیادی دارد و عملکرد آن، ایجاد سبکی و چابکی در جسم است، مثلا بارها شنیده‌اید که اگر یک وسیله در خانه آتش بگیرد، خیلی زود شعله‌های آتش به قسمت‌های دیگر خانه هم سرایت می‌کند بنابراین کسانی که در بدن آنها رکن آتش بیشتر از ارکان دیگر وجود دارد، افرادی فرز و چابک هستند و کارهایشان را به سرعت انجام می‌دهند.
ویژگی‌های هوا
گرمی و تری دو ویژگی مهم هوا هستند. در کتاب‌های فیزیک خوانده‌اید که اگر آب را حرارت دهید، به بخار تبدیل می‌شود و گرمای بخار آب از گرمای خود آب بیشتر است، پس در مقایسه هوا با آب، هوا گرم‌تر است. از طرفی، یکی دیگر از قوانین فیزیک بیان می‌کند که گازها را در هر ظرفی بریزیم به شکل آن ظرف درمی‌آیند و این یعنی هوا شکل‌پذیر است که در طب سنتی این شکل‌پذیری و قابلیت انعطاف را «تری» می‌نامند، پس تری به معنای خیس بودن نیست. عملکرد هوا ایجاد فاصله بین اجزای جسم است بنابراین کسانی که در بدن آنها رکن هوا بیشتر از ارکان دیگر وجود دارد، استخوان‌بندی درشت‌تری دارند زیرا هوا بین اجزای استخوانی آنها فاصله ایجاد کرده است.
ویژگی‌های آب
آب سردتر از هواست. از طرف دیگر آب قابلیت شکل‌پذیری نیز دارد و اگر آن را در ظرفی بریزیم، شکل آن ظرف را به خود می‌گیرد و همان‌طور که پیش از این ذکر شد، ویژگی شکل‌پذیری را در طب سنتی «تری» می‌نامند؛ به این ترتیب، سردی و تری به عنوان دو ویژگی مهم رکن آب مشخص شد. ویژگی شکل‌پذیری و تری آب باعث می‌شود کسانی که در بدنشان رکن آب بیشتر از ارکان دیگر است، در مقابل شرایط مختلف سختگیری نکنند و انعطاف‌پذیری بیشتری داشته باشند و به عبارت دیگر این افراد به راحتی خود را با شرایط محیط وفق می‌دهند.
ویژگی‌های خاک
دو ویژگی مهم خاک سردی و خشکی است. خشکی خاک باعث پایداری آن می‌شود. حتما تا به حال به ساحل دریا رفته‌اید؛ اگرکلمه‌ای را با انگشت روی آب دریا بنویسید، بعد از مدت کوتاهی، به خاطر تغییر شکل دائم آب، چیزی از آن کلمه پیدا نخواهد بود، اما اگر همان کلمه را روی شن‌های ساحل بنویسید، تا مدتی باقی خواهد ماند.
این پایداری حاصل عملکرد مهم خاک است؛ از این رو کسانی که در بدنشان رکن خاک بیشتر از بقیه ارکان است، وقایع را دیرتر از دیگران فراموش می‌کنند.
کیفیت‌های ارکان چهارگانه
نام رکن کیفیت
آتش گرم و خشک
هوا گرم و تر
آب سرد و تر
خاک سرد و‌خشک
دکتر حمیدرضا حسین‌زاده
متخصص طب سنتی ایرانی
