بدون دانستن حق شماست ، بیشتر بدانید
سایت بدون -برای قرن‌ها، مرگ به‌عنوان نقطه پایان حیات در نظر گرفته می‌شد. اما پژوهش‌های جدید نشان می‌دهد که مرگ یک ارگانیسم، لزوماً به معنای پایان کار سلول‌های آن نیست. این سلول‌ها نه‌تنها به حیات خود ادامه می‌دهند، بلکه در برخی شرایط می‌توانند وظایف جدیدی برعهده بگیرند و حتی ساختارهای چندسلولی تازه‌ای تشکیل دهند. این یافته‌ها، برداشت ما از زندگی و مرگ را به چالش می‌کشد و افق تازه‌ای در علم پزشکی می‌گشاید.
🧫 کشف «حالت سوم»: نه زنده، نه مرده!
نتایج مطالعه‌ای که به‌تازگی در مجله Physiology منتشر شده، از وجود یک «حالت سوم» در سلول‌ها خبر می‌دهد. حالتی که نه کاملاً زنده است و نه کاملاً مرده، بلکه نوعی وضعیت بینابینی است که در آن سلول‌های بدن ارگانیسم‌های مرده، همچنان توانایی حیات، بازسازی و حتی سازماندهی مجدد بیولوژیکی دارند.
دو تن از نویسندگان این مقاله، پیتر نوبل، استاد میکروبیولوژی در دانشگاه آلاباما، و الکس پوزیتکوف، پژوهشگر بیوانفورماتیک در مرکز سرطان City of Hope، در مقاله‌ای در The Conversation نوشته‌اند:
«زندگی و مرگ معمولاً به‌عنوان دو نقطه متضاد در نظر گرفته می‌شوند. اما تولد ساختارهای جدید چندسلولی از سلول‌های ارگانیسم مرده، نوعی وضعیت سوم را معرفی می‌کند که مرزهای سنتی زندگی و مرگ را زیر سؤال می‌برد.»
🧪 سلول‌های مرده‌ای که دوباره جان می‌گیرند
پیش‌تر هم شواهدی از زنده ماندن سلول‌ها پس از مرگ موجودات زنده وجود داشته، مانند استفاده از سلول‌ها و بافت‌ها در پیوند اعضا. اما بررسی‌های اخیر گامی فراتر رفته‌اند. این تحقیقات نشان داده‌اند که اگر سلول‌ها در شرایط مناسبی از جمله دریافت اکسیژن، مواد مغذی، سیگنال‌های بیوشیمیایی یا حتی الکتریسیته قرار بگیرند، می‌توانند:
- سازماندهی مجدد پیدا کنند
- نقش بیولوژیکی جدیدی ایفا کنند
- به ساختارهای زنده و متحرک تبدیل شوند
🧬 زنو‌بات‌ها و آنتروبوت‌ها؛ زندگی از دل مرگ
در سال ۲۰۲۱، دانشمندان موفق شدند از سلول‌های پوست قورباغه‌های مرده، ساختارهایی به نام زنو‌بات (Xenobot) بسازند. این ساختارها نه‌تنها زنده شدند، بلکه توانایی‌هایی شگفت‌انگیز از خود نشان دادند:
- حرکت با استفاده از مژک‌ها
- جمع‌آوری مواد از محیط
- خودترمیمی
- ذخیره‌سازی اطلاعات
- تکثیر محدود
مشابه این نتایج در آزمایش‌هایی روی سلول‌های ریه انسان نیز به‌دست آمده است. این سلول‌ها ساختارهایی به نام آنتروبوت (Anthrobot) شکل دادند که قابلیت حرکت و حتی ترمیم خود و نورون‌های اطرافشان را داشتند.
🧠 آیا سلول‌ها آگاهی دارند؟
این مشاهدات موجب مطرح شدن فرضیه‌ای جسورانه شده‌اند:
آیا سلول‌ها سطحی از “آگاهی” یا “اختیار” دارند؟
برخی دانشمندان معتقدند که وقتی سلول‌ها از بافت اصلی خود جدا می‌شوند، دیگر تحت سیگنال‌های محدودکننده بدن نیستند. در نتیجه، ژن‌هایی فعال می‌شوند که در شرایط معمول خاموش بودند و این می‌تواند باعث بروز عملکردهای جدید شود.
برخی نیز این روند را به مدل‌هایی مشابه افسانه فرانکنشتاین تشبیه کرده‌اند؛ یعنی احتمال وجود شبکه‌ای پنهان از جریان‌های الکتریکی که می‌توانند سلول‌ها را دوباره فعال کنند.
🏥 کاربردهای پزشکی حالت سوم
شناخت این «حالت سوم» می‌تواند آغاز فصل تازه‌ای در پزشکی نوین باشد. به‌عنوان مثال:
- طراحی سلول‌های هوشمند برای دارورسانی هدفمند
- ساخت بافت‌های ترمیمی برای اندام‌های آسیب‌دیده
- درک بهتر فرآیندهای ترمیمی بدن پس از آسیب شدید
نوبل در گفت‌وگویی با IFL Science اظهار داشته:
«درک این حالت سوم، مسیری تازه و هیجان‌انگیز برای تحقیقات پزشکی گشوده است. سلول‌هایی که وارد این وضعیت می‌شوند، شاید در آینده برای حل مشکلات پزشکی به کار گرفته شوند.»
🔚 جمع‌بندی
مرز زندگی و مرگ، دیگر آن‌قدرها واضح نیست. سلول‌هایی که روزگاری با مرگ ارگانیسم پایان می‌یافتند، حالا ممکن است آغازگر فصلی نوین در زیست‌شناسی، پزشکی و حتی فلسفه باشند. آیا ما باید تعاریف خود از “زنده بودن” را بازنویسی کنیم؟ شاید زمان آن فرارسیده است.
