بدون دانستن حق شماست ، بیشتر بدانید
سایت بدون -بی‌تردید باید عصر حکومت آل‌بویه را، دوران طلایی تمدن ایرانی – اسلامی بدانیم؛ دوره‌ای که در آن علوم مختلف در سرزمین‌های اسلامی و به ویژه ایران، رشد و ترقی فراوانی کرد و دانشمندانی مانند ابن‌سینا، زکریای رازی، ابوریحان بیرونی و … تربیت شدند. آل بویه شیعی مذهب که بر عراق نیز مسلط بودند، در دوران عضدالدوله دیلمی، به اوج اقتدار خود رسیدند.
مورخی ذوالفنون
درست در همین زمان بود که مورخی نامدار و دانشمندی گران‌مایه در دربار دیلمیان ظاهر شد: ابوعلی احمد بن محمد بن یعقوب مِسکَوَیه رازی. وی اصالتاً از اهالی ری و یکی از درباریان عضدالدوله محسوب می شد که در علوم مختلف، از جمله ریاضیات، طب، الهیات، فلسفه و شیمی، صاحب‌نظر بود و افزون بر این، در تاریخ‌نگاری هم، توانایی بالایی داشت. کتاب مشهور وی، «تجارب الامم»، یکی از مهم ترین منابع تاریخی برای بررسی وقایع دوران متقدم تاریخ ایران دوره اسلامی محسوب می‌شود.
نگاه ویژه به تاریخ
نگاه ابن مسکویه به تاریخ، بر خلاف بیشتر معاصرانش، نگاهی کاربردی است و او می‌کوشد که در پرتو روایات تاریخی، راه درست زیستن را به مخاطبانش، بنمایاند. وی، بخش‌های مهمی از تاریخ اساطیری و نیز، تاریخ‌های چند روایتی مذهبی را، به دلیل فقدان مدارک و ادله مناسب، در کتاب خود نیاورد و صرفاً، به ذکر مباحثی اکتفا کرد که به صورت مستدل، در کتاب‌های پیشینیان مورد بررسی و مداقه قرار گرفته بود. خوشبختانه کتاب تجارب‌الامم، امروزه در اختیار ماست و می‌توانیم از آن بهره وافی و کافی ببریم. ابن‌مسکویه در اواخر عمر خود، وزیر و خزانه‌دار آل‌بویه در غرب ایران بود. دسترسی وی به اسناد و فرمان‌های حکومتی، بر غنای تاریخی که او از خود به یادگار گذاشته، بسی افزوده است.
دسترسی به آثار نایاب
وی این شانس را داشت که در دوره‌ای هفت ساله از زندگی اش، کتابدار یکی از غنی‌ترین کتابخانه‌های عصر خود، یعنی کتابخانه ابن‌العمید، وزیر خردمند آل‌بویه، باشد. این فرصت مغتنم باعث شد که تجارب‌الامم به اطلاعاتی ناب از کتاب‌های گمشده مزین شود؛ آثاری که حتی طبری نتوانسته است برای نگارش تاریخ معروفش، به آن ها دست یابد.
نسخه های خطی تجارب‌الامم
از کتاب تجارب‌الامم، نسخه‌های خطی متعددی باقی است که بسیاری از آن ها، در خارج از ایران نگهداری می‌شود؛ احتمالاً نسخه «ایاصوفیا» در ترکیه که در سال ۵۰۵ هـ.ق کتابت شده است، قدیمی‌ترین نسخه خطی برجا مانده از کتاب سترگ ابن‌مسکویه باشد. این مورخ نامدار ایرانی، سرانجام در سال ۴۲۱ هـ.ق دارفانی را وداع گفت و در گورستان تخت فولاد اصفهان، مدفون شد.
