از کجا متوجه شویم که پوکی استخوان داریم ؟

سایت بدون -پوکی‌استخوان بیماری شایعی است که بعد از سنین یائسگی در خانم‌ها دیده می‌شود. البته پوکی‌استخوان در مردان نیز وجود دارد ولی بیشتر بیماران زن هستند.

پوکی‌استخوان باعث شکستگی استخوان و ناتوانی در فرد می‌شود. این بیماری خاموش است و فقط وقتی علامت‌دار می‌شود که شکستگی ایجاد شده باشد، بنابراین مهم است قبل از اینکه پوکی‌شدید و شکستگی ایجاد شود، میزان پوکی‌استخوان تشخیص داده شده و درمان آغاز شود. یکی از تست‌های تشخیصی که برای بیماران انجام می‌شود، تست سنجش تراکم استخوان است. این تست با عکسبرداری (اشعه ایکس) از نواحی استخوانی مانند استخوان ناحیه لگن، ستون مهره‌ها و مچ دست انجام می‌شود که احتمال پوکی ‌آن بیشتر است. (میزان اشعه‌ای که به فرد وارد می‌شود بسیار کم است و اصلا جای نگرانی ندارد.) در این تصویربرداری میزان تراکم استخوان سنجیده می‌شود. تراکم استخوان بیمار میانسال را با یک فرد حدودا ۲۰ ساله همجنس مقایسه می‌کنند.

البته هر چه سن بالاتر می‌رود، تراکم پایین‌تر می‌آید و انحراف معیار یک خانم میانسال همیشه چند واحد کمتر از فرد طبیعی جوان است. اگر انحراف معیار ۱- باشد، طبیعی محسوب می‌شود. اگر بین ۱- تا ۵/۲- باشد استخوان‌ها ضعیف هستند و در صورتی که کمتر از ۵/۲- باشد اصطلاح پوکی‌استخوان برای آن به‌کار برده می‌شود. البته معیار دیگری هم برای سنجش تراکم استخوان وجود دارد. در این معیار تراکم استخوان هر فرد را با افراد همجنس، همسن و هم‌نژاد خودش مقایسه می‌کنند. اگر فرد نسبت به این معیار متوسط ۲ عدد پایین‌تر باشد، باید بررسی‌های بیشتری انجام گیرد. به‌طور کلی تست تراکم استخوان یکی از دقیق‌ترین تست‌هایی است که برای تشخیص پوکی‌استخوان انجام می‌شود. تست‌های دیگر هم سی‌تی‌اسکن است که اشعه بیشتری نسبت به تست قبلی دارد. البته این روش برای بیمارانی که از ناحیه لگن تحت عمل جراحی قرار گرفته‌اند یا تغییر شکلی در استخوانشان ایجاد شده باشد، انجام می‌شود. از اولترا سوند نیز می‌توان برای سنجش تراکم استخوان استفاده کرد. البته این دو تست آخر چندان رایج نیستند.

خانم‌های یائسه که مشکل خاصی ندارند باید از حدود ۵۵ تا ۶۰ سالگی تست را انجام دهند. تکرار تست هر ۲ سال یکبار است.

پوکی‌استخوان در زنان سفیدپوست، بلند قد و لاغر بیشتر دیده می‌شود (قد بلندتر از ۱۷۰ سانتیمتر و وزن کمتر از ۶۰ کیلوگرم) به‌طور کلی همه بیمارانی که کورتون‌درمانی می‌شوند، مردانی که بیماری پروستات دارند و مجبورند داروی ضدتستوسترون استفاده کنند، بیمارانی که تشنج دارند و از داروهایی مانند فنوباربیتال استفاده می‌کنند، افرادی که پیوند اعضا انجام داده‌اند، بیماران مبتلا به پرکاری تیرویید، پاراتیرویید یا پرکاری غده فوق‌‌کلیوی و همه افرادی که ترشح هورمون جنسی‌ بدنشان پایین است، حتما باید این مشکلات را با پزشک خود مطرح کنند و بهتر است این تست را انجام دهند.

دکتر علی ترکمان
فوق‌‌تخصص زانو و عضو هیات‌علمی دانشگاه علوم‌پزشکی تهران