سایت بدون – یکی از سوالات تقریبا ثابت مجری دورهمی از مهمانانش در فصل اخیر، ماه تولد آن‌هاست. مهران مدیری از مهمانان دورهمی می‌پرسد متولد چه ماهی هستند و سپس بر اساس ماه تولد ویژگی‌هایی را به آن‌ها نسبت می‌دهد.

مثلا در برنامه جمعه شب دورهمی، مدیری از «هدیه بازوند» بازیگر سریال «نون‌خ» پرسید که متولد چه ماهی هستید و او هم جواب داد که مرداد و جمع‌بندی این شد که مردادی‌ها خونگرم هستند و … ! البته مدیری در استفاده از این روش تنها نیست، برخی افراد حتی به وقت انتخاب همسر هم سراغ ماه تولد می‌روند و تصور می‌کنند که می‌توانند از این طریق دیگران را بشناسند.

شبکه‌های اجتماعی پر است از مطالبی درباره شخصیت‌شناسی بر اساس ماه تولد اما آیا واقعا بین ماه تولد و ویژگی‌های شخصیتی ارتباط قابل اعتمادی وجود دارد؟ در ادامه این مطلب، تلاش می‌کنیم از منظر روان‌شناسی به پاسخی منطقی در این باره دست یابیم. مطالعاتی که راه به جایی نبرده است راستش را بخواهید در بیشتر موارد وقتی محققان در تلاش برای برقراری ارتباط بین «ماه تولد» و ویژگی‌های شخصیتی بوده‌اند، چندان راه به جایی نبرده و به نتایج قابل قبولی دست نیافته‌اند. اما در برخی مطالعات، وقتی محققان در عوض ماه تولد، «فصل تولد» را در نظر گرفته‌اند، نتایج در برخی زمینه‌ها معنادار بوده است.

به عنوان مثال مطالعه‌ای در انگلیس نشان می‌دهد که احتمال بروز افسردگی و اختلال دو قطبی در متولدین فصل پاییز به نسبت دیگر فصول کمتر است. یا مطالعه محدودی که روی حدود ۳۰۰ هنرمند انجام شده است، نشان می‌دهد متولدین نیمه اول زمستان از نظر خلاقیت و حل مسئله نمرات بالاتری نسبت به بقیه کسب کرده‌اند. اما چرا محققان در عوض ماه تولد، روی فصل تولد کار کرده‌اند؟ و چرا این موارد معنادار شده است؟ در خور ذکر است که تا این جای مطلب باید به این جمع‌بندی رسیده باشید که شخصیت‌شناسی از روی ماه تولد توجیه علمی ندارد و نباید مجری دورهمی این اشتباه را در هر برنامه تکرار کند و بعضی مخاطبان هم تصور کنند که واقعا در این بین، رابطه‌ای وجود دارد. چرا متولدین یک فصل به هم شباهت دارند؟

مطالعات و بررسی‌های متعدد نشان می‌دهد دو دسته عوامل، ویژگی‌های شخصیتی ما را شکل می‌دهند؛ یک ژنتیک و دو ،محیطی که ما در آن قرار می‌گیریم. فصل تولد ما، بخشی از محیطی است که در آن قرار می‌گیریم. متولدین هر فصل از جهاتی محیط مشابهی را تجربه می‌کنند. به عنوان مثال مادران بارداری که قرار است فرزندشان در پاییز به دنیا بیاید، تغذیه شبیه‌تری به همدیگر دارند، از طرفی بررسی‌ها نشان داده تغذیه مادر در دوره بارداری می‌تواند تا حدی روی برخی ویژگی‌های فرزند اثر بگذارد. در عین حال تجربیات اولیه متولدین یک فصل، می‌تواند با همدیگر شباهت‌هایی داشته باشد. به عنوان مثال متولدین زمستان به احتمال زیاد، کمتر از متولدین تابستان در ماه‌های ابتدای تولد بیرون برده می‌شوند. بیماری‌های اولیه، دمای محیط در ماه‌های ابتدایی و … از دیگر مواردی است که مرتبط با فصل تولد است و به نظر می‌رسد که می‌تواند تا حد اندکی روی ویژگی‌های شخصیتی افراد اثر بگذارد. اما آیا این به آن معناست که می‌توانیم هر آن چه را این پژوهش‌ها به دست آورده‌اند، تعمیم دهیم؟ تعمیم هر یافته‌ای به همه ممکن نیست بگذارید برای پاسخ به سوال تعمیم‌پذیری نتایج این مطالعات، ابتدا سوال دیگری را طرح کنیم؛ شروع و پایان فصل پاییز در تقویم میلادی که در مطالعه انگلیس(که به آن اشاره شد) از آن استفاده شده است، چه زمانی است؟

در تقویم میلادی فصل پاییز از اول سپتامبر آغاز می‌شود؛ یعنی جایی بین دهم یا یازدهم شهریور. انتهای پاییز هم در این تقویم، نهم یا دهم آذر است. توجه به این تفاوت‌ها در تعریف فصل‌ها، در زمان تعمیم نتایج مطالعاتی از این دست می‌تواند اهمیت داشته باشد. در عین حال که سبک زندگی افراد در فصل پاییز در انگلیس با آب و هوایی معتدل و کمی سرد ، با سبک زندگی افراد در مناطقی که فصل پاییزی به نسبت گرم را تجربه می‌کنند، تفاوت‌هایی دارد. این تفاوت‌ها باز هم می‌تواند احتمال تعمیم‌پذیری این نتایج را محدودتر سازد. از طالع بینی چینی با تاریخ شمسی استفاده می کنید!؟

اما ممکن است شما بگویید با مطالعات علمی در این زمینه کاری ندارید و ادعاهای طالع‌بینی چینی درباره ویژگی‌های شخصیتی متولدین هر ماه، ولو این ‌که از نظر علمی اثبات هم نشده‌ باشند، برای شما جذاب‌ است. در این صورت لطفا حداقل یک مورد را رعایت کنید. ابتدا و انتهای ماه‌های چینی در هر سال متغیر است چرا که تقویم چینی بر اساس حرکت ماه تنظیم می‌شود. پس حداقل پای ادعاهای طالع‌بینی چینی را به ماه‌های تقویم شمسی باز نکنید و برای تعیین ویژگی‌های شخصیتی خود، تاریخ تولد خود در تقویم چینی را محاسبه کنید و کار را طبق اصول همان دیدگاه پیش ببرید. هرچند بازهم از لحاظ علمی به اطلاعات تاییده شده‌ای درباره شخصیت خودتان یا دیگران دست نمی‌یابید اما حداقل، قانون این طالع‌بینی برای کسب نتایج نزدیک‌تر به واقعیت را رعایت کرده‌اید.