نیشابور یکی از کهن ترین شهرهای ایران است که بر سر راه جاده ابریشـم قرار گرفته است. قدمت این شهر را به دوره ساسـانی و شاپور اول نســبت داده اند، اما آخرین یافته های باستان شناسی در محوطه های پیش از تاریخ این شهرستان نشان می دهد که این شهر در هزاره سوم قبل از میلاد مسیح (حدود ۴۵۰۰ تا ۵۰۰۰ سال قبل) دارای ارتباط تجاری با سند در پاکستان و نیز بین النهرین در عراق کنونی بوده است.در ایران گشت این هفته با معرفی این شهر در خدمت شما هستیم
آرامگاه عطار
آرامگاه عطار نیشابوری، بنایی است تاریخی که در دوره تیموری توسط امیر علی شیرنوایی روی قبر عطار نیشابوری ساخته شد. این بنا در دورههای پهلوی دوم مرمت کامل و دهه ۷۰ نیز مرمت مختصر شد. بنای کنونی آرامگاه که در خیابان عرفان واقع شده است، دارای هشت ضلع و گنبدی کاشی کاری شده و چهار در ورودی است. در نمای بیرونی آن چهار غرفه کاشی کاری تعبیه شدهاست و در وسط بقعه، قبر عطار و یک ستون هشت ترکی به ارتفاع ۳ متر وجود دارد.
شهر کهن
شهر کهن نیشابور به آثار و ماندههایی از شهر نیشابور با مساحت حدود ۳۵۰ هکتار که از دوره ای از ساسانیان تا حمله مغول برجای مانده است اطلاق میشود. محدوده شهر کهن نیشابور شامل خرابهها یا آثار مدفون در خاک است که طی پژوهشهای باستانشناسی در نیشابور نمایان میشود.
آرامگاه عمر خیام
گیراترین جاذبه گردشگری نیشابور و نمونه برجسته معماری نوین ایرانی است که طراحی آن در تاریخ ۶ شهریور ۴۱ توسط هوشنگ سیحون به پایان رسید. طرح این بنا برگرفته از زندگی، دوران و اندیشهها که تلفیقی از هندسه ، اخترشناسی و شعر خیام است. سازههای پیرامونی آرامگاه خیام نیز به پیشه پدری او (خیمهدوزی) اشاره دارد.
آرامگاه کمالالملک
آرامگاه کمالالملک بنایی است در شهر نیشابور که در نزدیکی آرامگاه عطار نیشابوری در محله شادیاخ (عرفان کنونی) واقع شده است. طراح این بنا نیز هوشنگ سیحون است که در تاریخ ۱۲فروردین ۴۲ خورشیدی از آن رونمایی کرده است. طراح با بهرهگیری خلاقانه از قوس و با پیچشی که در ایده کلی بنا ایجاد کرده، به نتیجهای متفاوت با هندسهای پیچیده دست یافتهاست. این طرح نوآورانه با بهکارگیری سازه پوستهای بتنی اجرا شدهاست.
کاروانسرای شاه عباسی
کاروانسرای شاه عباسی در دوره صفویه و خارج از شهر ، پشت دروازه مشهد احداث شده است. این کاروانسرا که به رباط نیشابور معروف است هم اکنون در داخل شهر نیشابور و در گوشه میدان خیام واقع شده است. کاروانسرا از نوع چهار ایوانی با حیاط مرکزی و حجره هایی گرداگرد حیاط ساخته شده و شیوه آجر کاری و نحوه ساخت آن موید احداث بنا در دوره صفویه است. تزیینات این بنا به نوع آجرکاری محدود است که در نمای سردر ایوان ها و ورودی و کادربندی زیرگنبد هشتی اجرا شده است. متاسفانه در این کاروانسرا کتیبه یا سندی که زمان ساخت دقیق، نام بانی و سازنده آن یا اطلاعات دیگری را به ما بدهد وجود ندارد.
قدمگاه رضوی
مجموعه تاریخی و مذهبی قدمگاه رضوی در فاصله ۲۴ کیلومتری شرق نیشابور واقع شده است. این بنا احتمالا در ابتدا میل (برج) راهنما بوده است ولی پس از عزیمت امام رضا(ع) به طوس و به یاد اجتماع پر شور پیروان و دوستداران آن حضرت دراین محل نام قدمگاه بر آن گذاشته شده و به همین مناسبت در زمان صفویه گسترش یافته و ایوان ها، رباط ها و صفه هایی بدان افزوده شده است.
گنبد های آجری مهرآباد
حدود ۱۰ کیلومتری جنوب نیشابور در کنار جاده منتهی به کاشمر در میان قبرستانی قدیمی دو بنای آجری به فاصله کمی از یکدیگر با ساختار و اندازه متفاوت قرار دارند که به مهروا، مهرآباد و شادمهر معروف اند. ویژگی های معماری موید انتساب گنبد بزرگ به دوران سلجوقی و گنبد کوچک به عصر ایلخانی است. احتمالاً این دو بنا بر سر مقابر اشخاصی صاحب نام یا عارف ساخته شده اند.