بدون دانستن حق شماست ، بیشتر بدانید
سایت بدون-سال ۶۱ هجری، نیمه روز دهم محرم نقطه عطفی بود در تاریخ تشیع. پس از دو روز جنگ طاقت فرسا و نابرابر، فرزند پیامبر به همراه یارانش ناجوانمردانه به خاک فتنه و توطئه درافتادند تا پرچم اسلام برافراشته باقی بماند. هر چند پس از این فاجعه، بنی‌امیه نهایت تلاش خود را بر محو نام شیعیان و برحقی خاندان فاطمه(ع) به کار گرفتند، اما آنچه این حکومتگران از آن غافل بودند، آن بود که‌اندیشه عدالتخواهی که براساس تعلیمات پیامبر در دل و جان شیعیان ریشه گرفته بود، از میان رفتنی نبود. اندیشه‌ای که پس از فاجعه کربلا زنده ماند، قدرت گرفت و پس از گذشت حدود سه قرن و پشت سرگذاردن فراز و نشیب‌های بسیار و گره خوردن با بنیادی ترین باورها و اسطوره‌های ایرانیان، در قالب برگزاری عزاداری و خواندن مناجات و نوحه و مقَتل‌خوانی در دوران بوییان (آل‌بویه)، در کوچه‌ها و بازارهای بغداد، ری و شیراز طنین‌انداز شد. بوییان هرچند آغازگر این گردهمایی شیعیان بودند، اما این صفویان بودند که شیوه عزاداری و بزرگداشت شهدای کربلا را متمرکز کردند. با رسمیت یافتن مذهب تشیع، عزاداری ایام محرم موجودیتی جدید یافت. عزاداری‌ها از کوی و برزن به خانه‌ها، تکیه‌ها و حسینیه‌ها کشیده شد. مراکزی برای برگزاری عزاداری و خواندن روضه‌الشهدای واعظ کاشفی، آغازی شد برای مجالس روضه خوانی. مراسم عزاداری از این زمان به بعد دیگر تنها ذکر مصیبت و بیان قصه وار ماجرای کربلا نبود. اسب‌های خون آلود شده و شمشیر و کتل و عَلم و سنج و طبل به همراه گروه‌های سیاهپوش که بر سر و سینه می‌زدند و زنجیر بر خود می‌کشیدند، آشوبی بود دردناک برای یادآوری داستان لب تشنگان صحرای نینوا.
بفرمایید تکیه!
دهه اول محرم معمولا داستانی متفاوت با سایر ایام سال دارد. شهر چهره عوض می‌کند و گذرها و معابر پیچیده در پارچه‌های سبز و سیاه و بیرق‌های پریشان در باد خبر از رسیدن دوباره عطر عباس و علی اصغر و زینب و رقیه می‌دهند. در این شب‌ها که خواب کمیاب می‌شود، می‌توانی در خیابان‌های قدیمی شهر گشتی بزنی و به دیدار تکایا و حسینیه‌هایی بروی که با گذشت دهه‌های بسیار، غرق در نور به علم‌های افراشته خود می‌نازند. کمی که دل بدهی، هنوز می‌توانی نوای سید مصطفی کاشانی میرعزا، سید کاظم میرغم و هاشم فیاض و دیگر پیرغلامان حسین ابن علی(ع) را از در و دیوار آنها بشنوی. پس بیایید با هم همقدم شویم و گشتی بزنیم در معروف‌ترین تکایای تاریخی ایران.
تکیه ناسار در سمنان
از دیگر تکایای تاریخی ایران، تکیه ناسار در سمنان است. این تکیه که قدمت آن به دوره قاجار بازمی گردد از جمله موقوفات میرزا آقا فامیلی است. این تکیه که در مجاورت بازار قرار دارد، دارای چهار ورودی و خروجی و سقفی پوشیده از چادر است. از ویژگی‌های معماری این بنا می‌توان به آجرکاری دیوارها، تزئینات سنگی حوض مرکزی، تزئینات چوبی طبقه اول و کاشی‌های لاجوردی، زرد و سیاه و سفید آن اشاره کرد.
تکیه امینی‌ها در قزوین
تکیه یا حسینیه امینی‌ها در اصل خانه حاج محمدرضا امینی از جمله اعیان و تجار معروف قزوین است که سال ۱۲۷۵ هجری در دوره قاجار و در دو طبقه ساخته شده است. این خانه که بعدها توسط مالک آن به حسینیه تبدیل شده، دارای تالارهای آیینه‌کاری، گچبری، نقاشی روی چوب و درهای ارسی بسیار نفیس است. این حسینیه امروز یکی از مراکز گردشگری در قزوین است.
تکیه سادات اخوی
در خیابان مصطفی خمینی، در محله عودلاجان تهران، از هر کس سراغ تکیه سادات اخوی را بگیرید بدون تامل راه را نشانتان می‌دهد. شاید باور نکنید این تکیه از دوران فتحعلی شاه قاجار تاکنون باقی است و متولیان آن، وفادار به سنت پدرانشان هستند، همان‌گونه از مهمانان امام حسین(ع) پذیرایی می‌کنند که ۲۰۰سال قبل در همین خانه انجام می‌شد. این تکیه در حقیقت خانه حاج سید ابراهیم تقوی معروف به اخوی است. می‌گویند از آنجا که فتحعلی‌شاه به واسطه ارادت به سید، او را اخوی خطاب می‌کرد، حاج سید به نام اخوی معروف شد. نکته مهم درباره این تکیه آن است که ابتدا از آنجا که این تکیه برای عزاداری بانوان تاسیس شد، بنابراین به دلیل سهولت رفت و آمد، مراسم عزاداری از صبح تا ظهر در آن برگزار می‌شد، رسمی که تا امروز باقی است، البته بعدها بخشی برای آقایان نیز در نظر گرفته شد. در این حسینیه که سقف آن با چادری بزرگ پوشیده شده، پرچم‌ها و پارچه‌های با قدمت صد سال وجود دارد که در نهایت سادگی، اما شکوه و زیبایی‌شان خودنمایی می‌کند. از ویژگی‌های دیگر این تکیه، نحوه پذیرایی آن است که مانند گذشته با قهوه و چای شیرین و نان قندی انجام می‌شود.
تکیه امیرچخماق یزد
تکیه امیرچخماق در مجموعه میدان امیرچخماق بازمانده‌ای از دوران تیموریان است که توسط جلال‌الدین امیرچخماق تیموری، حاکم شهر یزد ساخته شده است. بنای تکیه در نوع خود یکی از منحصربه‌فردترین بناهای ایران از حیث معماری است. تکیه دارای دو منار بلند و آجری است. از مهم‌ترین آیین‌های ویژه روز عاشورا که با حضور گروه کثیری از عزاداران اجرا می‌شود، به حرکت درآوردن نخل بزرگ ۴۵۰ ساله موجود در تکیه است. این نخل که با نام نخل حیدری‌ها نیز شناخته می‌شود، روز عاشورا بر دستان ۱۵۰ نفر پیرامون میدان گردانده می‌شود.
تکیه بیگلربیگی در کرمانشاه
این تکیه در دوره قاجار توسط شخصی به نام عبدا…خان معروف به بیگلربیگی ساخته شده است. این تکیه دارای گچبری‌های بسیار دیدنی است. گذشته از مقرنس‌ها و گل و بوته‌ها، پیکره‌های گچی از شخصیت‌های قاجاری نیز در تزئینات طاق‌نما به‌کار رفته است. تکیه بیگلربیگی دارای ۲۴ اتاق و درهای ارسی‌دار، حوضخانه، زیرزمین و آشپزخانه است.
نازیلا ناظمی/جام جم
