بدون دانستن حق شماست ، بیشتر بدانید
سایت بدون – یکی از نمودهای بارز توجه به ظاهر را می‌توان در رفتار نوجوان‌هایی یافت که نبود اعتماد به‌نفس خود را در پشت گرایش به خرید وسایل مارک‌دار، مخفی می‌کنند. مارک‌گرایی در واقع مفهومى است که بسیارى از شرکت‌های تجارى دنیا، با هدف شناساندن انواع مارک‌های مربوط به محصولات تولیدی خود و با تبلیغاتى وسیع در این راه و به‌خصوص مخاطب قرار دادن کودکان و نوجوانان، سال‌هاست، رواج می‌دهند. این اقدام باعث کاشتن بذر یک نشان تجارى خاص در دل کودکان و نوجوانان میشود و این کار موفقیت‌هاى بسیارى را برای آنها در پی دارد چرا که این بذرها رشد خواهند کرد و ترجیح‌ها، نگرش‌ها و تصمیمات خرید کودکان و نوجوانان را در تمام عمرشان شکل خواهند داد بنابراین متوجه می‌شوید ما با یک جریان برنامه‌ریزى شده مواجه هستیم که با دقت و ظرافت خاصى عمل مى‌کند. حالا ما با کودکان و نوجوانانى روبرو هستیم که به دلیل کمبودهاى مختلف به سمت مارک‌بازى و مارک‌گرایى کشیده شده‌اند. این کودکان و نوجوانان اغلب والدینى دارند که بخش زیادى از زمان خود را به کار کردن اختصاص داده و از فرزندشان دور شده‌اند. والدینى که تصور مى‌کنند کار کردنشان باعث شده نتوانند وظایف والدینى خود را به طور کامل انجام دهند و در نتیجه به دلیل احساس گناه از نبودن خود و اختصاص ندادن وقت بیشتر به فرزندشان، خواسته‌هاى کودکان و نوجوانان خود را هرچند نادرست برآورده مى‌کنند. والدینی که به دلیل ناآگاهی از شیوه‌هاى فرزندپرورى مناسب کودکان و نوجوانانى بدون اعتماد به‌نفس و بدون احساس ارزشمندى تربیت مى‌کنند، در نتیجه فرزندان نیز براى جبران این کمبود دنبال داشتن وسایلى هستند که تولید یک شرکت مهم و سرشناس باشد تا از طریق آن بتوانند بین همسن و سال‌هاى خود احساس ارزشمندى کنند. همه می‌دانیم از مهم‌ترین نیازهایى که نوجوان و جوان در خود احساس می‌کند نیاز به احساس هویت است. شناخت خود و درک این نکته که نوجوان بداند کیست و چیست، باعث ایجاد هویت و شناخت و حفظ تعادل روانی و عاطفی در مقابل فشارهای درونی و بیرونی‌اش میشود. برخى از جوانان و نوجوانان در یافتن این هویت با اختلال و مشکل مواجه می‌شوند بنابراین برای اینکه ابراز وجود کنند به ابزارهای مختلفی متوسل می‌شوند؛ برخی به گروه‌های بزهکاری می‌پیوندند، برخی بی‌هدفی و بی‌برنامگی را پیشه زندگی خود می‌کنند و برخی هم با نوع پوشش و لباس خود و استفاده از وسایل خاص سعی در ابراز وجود دارند. یافتن الگو در این دوره بسیار مهم و تاثیر‌گذار است. بچه‌هایی که می‌بینند والدین‌شان هم اغلب در پی توجه به مد و مارک‌گرایی هستند و با پناه جستن به این ظواهر، سعی دارند مدام خود را به دیگران نشان دهند و حس اعتماد به‌نفس بهتری پیدا کنند، به این مساله ارزشی چند برابر می‌دهند. متاسفانه نوجوانان و جوانانی که در هویت‌یابی دچار مشکل هستند برای تهیه و تامین این گروه از لباس‌ها، کفش‌ها، ساعت‌ها، تلفن‌همراه و… حاضرند مبالغ هنگفتی بپردازند و آنها را استفاده کنند. برای این گروه از نوجوانان و جوانان وسایل مارک‌دار اولین و مهم‌ترین روش ابراز وجود اجتماعی است. بیشتر نوجوانان و جوانان طبیعی والدین یا یکی از نزدیکان را الگوی خود قرار می‌دهند، اما برخی دیگر که الگوی مناسبی ندارند یا ارتباط مثبتی با والدین برقرار نمی‌کنند، از هنرپیشه‌ها، مدل‌ها و مارک‌های معتبر برای خروج از کودکی و ورود به دنیای بزرگسالی الگوبرداری می‌کنند.
با توجه به شهرت، قیمت و نفوذی که برخی از این برندها و
مارک‌ها در جامعه ما یافته‌اند، استفاده از این نوع مارک‌ها باعث جذابیت و
جلب‌نظر اطرافیان و همسالان نوجوان میشود. این احساس برجسته شدن در جمع
بسیار خوشایند نوجوان است. در این دوره سنی فرد دوست دارد که دیگران ظاهر،
پوشش، طرز آرایش مو و کیفیت لباس‌های وی را مورد توجه قرار دهند و از او
تمجید و ستایش کنند. همه این موارد دست به دست هم می‌دهد تا استفاده از
مارک‌ها ارزش یابد. همچنین در دوره نوجوانی اهمیت و نقش همسالان و
همکلاس‌ها خیلی بیشتر و پررنگ‌تر خود را نشان می‌دهد و بر جنبه‌های مختلف
زندگی آنها تاثیر می‌گذارد. این نفوذ و تاثیر تا حدی است که اگر نوجوانی
عضو این گروه‌های همسالان باشد و از مدل‌ها و برندهای قدیمی و از مد افتاده
استفاده کند، مورد استهزا و تمسخر همسالان قرار می‌گیرد. بر همین اساس و
با توجه به نکات عنوان‌شده، اگر به سایر نیازهای زیستی، ذهنی، عاطفی،
اعتقادی و فرهنگی کودکان و نوجوان پاسخ مناسبی داده نشود، آنها دنبال ارضای
کاذب نیازهای خود می‌روند و الگوهای نادرست را ملاک عمل خویش قرار
می‌دهند. اینجاست که متولیان امور مربوط به جوانان و امور فرهنگی موظف‌اند
نیازها و خواسته‌های قشر جوان را بشناسند و برای تامین درست و به‌موقع
نیازهای آنها برنامه‌ریزی کنند. همچنین والدین موظف‌اند شیوه‌هاى
فرزندپرورى مناسب را به کار گیرند تا کودکان و نوجوانان خود را با اعتماد
به‌نفس بالا پرورش دهند.
دکتر آذر متین
روان‌شناس کودک و نوجوان، مدرس دانشگاه
