درباره بهداشت خواب چه می دانیم؟

پرستو رفیعی
خبرنگار
بهداشت خواب یکی از مسائل مهم در زندگی انسان‌هاست که می‌تواند کیفیت زندگی آنها را تحت تأثیر قرار دهد. پژوهش‌های متخصصان نشان داده اختلالات خواب منشأ بسیاری از بیماری‌ها و مشکلات روحی خواهد بود. این درحالی است که در سال‌های اخیر کم خوابی بیش از گذشته رواج یافته و توجه به وضعیت خواب در اولویت‌های زندگی افراد بخصوص جوانان قرار نمی‌گیرد.
دکتر مسعود طهماسیان تأثیرات منفی و مخرب کم‌خوابی بر سلامتی جسمی و روحی افراد را چنین توضیح می‌دهد: آلزایمر، اختلال توجه، افسردگی، دیابت و بیماری‌های قلبی و عروقی نمونه‌ای از بیماری‌هایی هستند که به‌دنبال اختلالات مزمن خواب ایجاد می‌شود.
دبیر علمی پنجمین همایش بین‌المللی نقشه‌برداری مغز ایران می‌افزاید: آپنه یکی از اختلالات شایع خواب محسوب می‌شود که حدود ۴تا ۷ درصد مردم را گرفتار کرده است. همچنین آمارها نشان می‌دهد حدود ۲۰ تا ۲۵ درصد مردم در ریسک ابتلا به آپنه خواب قرار دارند. این درحالی است که یافته‌های حاصل از مطالعات فراتحلیلی نشان داده  طی آپنه‌های خواب، اکسیژن‌رسانی به مغز کاهش یافته، احتمال ابتلا به بیماری آلزایمر تا ۵ برابر افزایش می‌یابد. در حقیقت فردی که سال‌ها به آپنه خواب مبتلا باشد و درمان را جدی نگیرد علاوه بر مشکلات و خطراتی که هر روزه سلامتی او را تهدید می‌کند در اثر کاهش اکسیژن‌رسانی به مغز بخشی از سلول‌های مغزی خود را از دست می‌دهد و در دوران سالمندی بیش از سایرین درمعرض خطر ابتلا به آلزایمر قرار خواهد
گرفت.
این متخصص علوم اعصاب در ادامه به بی‌خوابی به‌عنوان یکی دیگر از بیماری‌های تهدید‌کننده سلامتی در حوزه اختلالات خواب اشاره کرده، تصریح می‌کند: بی‌خوابی مشکل دیگری است که حدود ۱۰ درصد مردم از آن رنج می‌برند. البته بی‌خوابی زمانی به بیماری تبدیل می‌شود که فرد بیش از ۳ بار در هفته و در مدت زمانی بیش از ۳ماه آن را تجربه کند.
به‌گفته دکتر طهماسیان بی‌خوابی با تأثیر روی سلول‌های مغز و عملکرد آن عوارض جبران‌ناپذیری به همراه خواهد داشت. افسردگی و اختلالات اضطرابی نمونه‌ای از این عوارض هستند. افسردگی‌های مقاوم به درمان نیز مشکل دیگری است که در اثر درمان نشدن بی‌خوابی بروز خواهد کرد.
این عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی تأکید می‌کند: بی‌خوابی باید تحت نظر یک فرد متخصص درمان شود. افرادی که برای درمان و رهایی از این مشکل به مصرف خودسرانه برخی داروهای خواب آور مانند انواع دیازپام، لورازپام و آلپرازولام پناه می‌برند باید بدانند که مصرف خودسرانه و ناآگاهانه این داروها باعث می‌شود فرد مبتلا، به درمان مقاوم شود. به گونه‌ای که حتی ممکن است دیگر درمان توسط متخصص هم نتیجه مطلوب نداشته باشد.وی در ادامه می‌افزاید: بی‌خوابی و محرومیت از خواب موضوع مهمی است که باید جدی گرفته شود. این موضوع شامل حال همه افراد در همه سنین می‌شود. حتی آن دسته از افرادی که بواسطه شغل خود و شیفت‌های ۲۴ ساعته یا ۴۸ ساعته مجبور هستند ساعت‌ها بیدار بمانند، در صورت رعایت نکردن برخی موارد ممکن است بعد از مدتی دچار اختلال در عملکرد سیستم‌های کنترل‌کننده هیجان، سیستم‌های حافظه و سایر ارگان‌های بدن شوند.
از سوی دیگر بررسی‌های علمی ثابت کرده کم خوابی به هر علتی که باشد می‌تواند فرد را به آتروفی مغز یا کوچک شدن بخشی از مغز و همچنین اختلال در عملکرد برخی از نقاط مغز دچار کند.بنابراین بسیار مهم است که در برنامه‌ریزی کاری و زندگی،  ساعات بیداری و محرومیت از خواب جدی گرفته شود. این متخصص علوم اعصاب در ادامه هشدار می‌دهد: استفاده از تلفن‌های همراه، شرکت در میهمانی‌های شبانه و استفاده از غذاهای سنگین و فست فود در وعده شام از عوامل ایجاد بی‌خوابی در زندگی ما ایرانی‌هاست که برای رعایت بهداشت خواب باید به آنها توجه کرد.
محرومیت از خواب در دوران بارداری هم موضوع مهم دیگری است که دکتر طهماسیان درباره آن چنین توضیح می‌دهد: تغییرات هورمونی و همچنین حجم جنین باعث می‌شود خواب بسیاری از زنان باردار مختل شود. سال‌ها این موضوع یکی از عوارض بارداری محسوب می‌شد که زنان باردار باید آن را تحمل می‌کردند اما یافته‌های جدید نشان داده بی‌خوابی  طی دوران بارداری می‌تواند احتمال ابتلا به برخی بیماری‌های روحی مانند افسردگی بعد از زایمان را افزایش دهد.
از این‌رو توصیه ما این است که زنان باردار مبتلا به بی‌خوابی با مراجعه به پزشک متخصص برای درمان این معضل و پیشگیری از ابتلا به افسردگی پس از زایمان از داروهای ایمن استفاده کنند. البته تأکید می‌کنم که تنها پزشک متخصص می‌تواند نوع دارو و میزان قابل استفاده را تعیین کند و به هیچ وجه نباید خودسرانه از دارویی استفاده کرد چراکه سلامت مادر و جنین به خطر خواهد افتاد. دبیر علمی این همایش در خاتمه تأکید می‌کند: در حقیقت اختلالات خواب نه تنها آزار دهنده هستند بلکه آسیب‌های جسمی و روحی بسیاری به همراه خواهند داشت. بنابراین بهداشت خواب یکی از ضروریات زندگی است که باید مورد توجه قرار گیرد.