رفتار سیاسی حضرت زهرا (س) به بیان آیت الله جوادی آملی/فریاد بلند بیداری

زهرای مرضیه(ع) که با مصیبت بزرگ رحلت پدرعظیم‌الشأن خویش داغدار بود، پس از اطلاع از اتفاقات سقیفه و پشت کردن بخش عمده‌ای از مهاجران و انصار به دستور الهی، به تنهایی با همه عظمت، شأن و جایگاه ویژه‌ای که در بین امت اسلام داشت شبانه سوار بر مرکب شده و توأم با سکوت مظلومانه امیرالمؤمنین علی(ع) دست نوادگان رسول خدا (ص) را گرفته به درِ خانه یکایک انصار مراجعه می‌کرد و ضمن یادآوری جریان غدیر و اراده و فرمان الهی برای احقاق حق و برگشت امت به مسیر هدایت از آنان یاری می‌جست؛ بسیاری از صحابه در مواجهه با چنین حرکتی   دچار حیرت و عذاب وجدان می‌شدند و با ابراز پشیمانی وعده نصرت در فردا روز می‌دادند؛ ولی ترس ازعقوبت مانع اقدام عملی آنها می‌شد،هرچند این تلاش شبانه حضرت با توجه به جایگاه ممتاز ایشان نزد پیامبر اسلام (ص) در وجود افراد تأثیر عمیق می‌گذاشت و آنها را درباره حادثه ناگوار سقیفه به تردید می‌انداخت. این مبارزه پنهانی تا چند شب ادامه یافت و در نهایت با عذر بدتر از گناه برخی از صحابه خاتمه یافت،چراکه آنها بهانه آوردند و گفتند: ای دختر رسول خدا! اگر علی در امر خلافت زودتر پیشقدم می‌ شد و چیزی را که شما در حق او بیان نمودید زودتر می‌شنیدیم، قطعاً با او همراه می‌‌گشتیم‌،ولی چه کنیم که دیگری خود را مقدم نمود و… .
جناح پیروز سقیفه پس از بیعت گرفتن از برخی اصحاب به سرعت سراغ علی (ع) آمدند تا هرچه زودتر از آن بزرگوار بیعت بگیرند و سند مشروعیت حکومت خود را به امضا رسانند. آنها می‌دانستند که علی(ع) به‌ خاطر حفظ اسلام و پیشگیری از تفرقه و اختلاف به جنگ متوسل نخواهد شد و بیعت او باب مخالفت بنی‌هاشم و حامیان اهل بیت(ع) را مسدود خواهد کرد و در نتیجه پایه خلافتشان استوار خواهد شد. از این‌رو، آن بزرگوار را تحت فشار سختی قرار دادند و در نخستین روزهای رحلت پیامبر (ص) زشت‌ترین برخوردها را با آن حضرت کردند و تا سرحد کشتن او پیش رفتند. آنان میان دو محذور گرفتار بودند؛ از سویی، بیعت امیرالمؤمنین (ع) برای آنان اهمیت بسزایی داشت، چراکه تأخیر او در بیعت، بیانگر آن بود که خلافت آنها از دیدگاه شخصیت برگزیده پیامبر (ص) مورد قبول نیست و این مسأله بنیان حکومتشان را در مدینه متزلزل می‌کرد و اگر خبر این نارضایتی به مناطقی چون یمن می‌رسید یا مسلمانانی که از بلاد اسلامی در غدیر خم حضور داشتند متوجه این موضوع می‌شدند، مشروعیت خلافت آنان کاهش می‌یافت و از سوی دیگر، جسارت زیاد نسبت به دختر پیامبر (ص) نیز پایه حکومتشان را سست می‌کرد.
به هر حال، مبارزه حضرت فاطمه(س) کار خلفا را بسیار دشوار ساخت و آن حضرت با مخالفت‌های همه‌جانبه با جریان سقیفه و با مقاومت حیرت‌انگیز در برابر پافشاری شورای سقیفه برای بیعت گرفتن از علی (ع) به همگان اعلام کرد که این خلافت  شبهه ناک است. از این‌رو، طبق نقل مسعودی تا حضرت زهرا (س) در قید حیات بود آنها نتوانستند از علی(ع) بیعت بگیرند. بنی‌هاشم نیز پس از شهادت زهرای اطهر‌(س) بیعت کردند.  همین امر به عنوان سندی روشن بر عدم مشروعیت آن خلافت از دیدگاه امیر مؤمنان و حضرت فاطمه (س) و بنی‌هاشم در تاریخ ثبت شد، البته شیوه حضرت فاطمه(س) برای اعلان عدم مشروعیت خلافت، فقط در مبارزه علنی روزهای نخست رحلت پیامبر(ص) خلاصه نمی‌شد، بلکه آن حضرت تا آخرین روز رحلتش هماره با قطع رابطه و ابراز ناراحتی و اندوه، افکار عمومی را متوجه مسأله سقیفه می‌کرد و نمی‌گذاشت این امر مهم به فراموشی سپرده شود.

  مقابله با توطئه ترور شخصیت علی(ع)
مخالفان امیر مؤمنان(ع) پس از رحلت پیامبر(ص) چنان آن بزرگوار را تحت سانسور تبلیغاتی قرار دادند که در جریان سقیفه هیچ یک از سران مهاجر نامی از علی(ع) به عنوان فرد لایق خلافت به میان نیاورده و همه خدمات و ایثارگری‌های علی(ع) را به فراموشی سپردند، حتی با آن بزرگوار در مورد خلافت مشورت هم نکردند و به دوراز چشم ایشان برخلاف انتصاب پیامبر(ص) دیگری را برگزیدند و برایش بیعت گرفتند.
علی(ع) به‌خاطر محذوراتی که داشت نمی‌توانست از حقوق خود دفاع کند. در چنین شرایطی حضرت زهرا(س) با توجه به شناخت دقیقش از موضوع حذف علی(ع) از خاطره‌ها و پیامدهای ناگوار آن، معرفی شخصیت والا و ممتاز علی(ع) را سرلوحه اهداف مبارزاتی خود قرار داد. آن بانوی بزرگوار در شرایطی که هیچکس جرأت نمی‌کرد از علی(ع) سخنی به میان آورد، سوابق درخشان امیر مؤمنان(ع) را در خطبه‌های خود مطرح کرده و چهره ممتاز آن حضرت را به تازه مسلمانان معرفی نمود. گاهی از مجاهدت‌های علی(ع) در لحظه‌های سرنوشت‌ساز جنگ‌های صدر اسلام یاد می‌کرد و رشادت‌ها و جانبازی‌ها و دلاوری‌های او را به خاطر مردم می‌ آورد و گاهی از شأن و منزلت علی(ع) در پیشگاه الهی و نزد پیامبر(ص) سخن به میان می‌آورد و بدین وسیله با صدای بلند و فریاد رسا اعلان می‌داشت؛ کسی را خانه‌نشین کرده‌اند که پس از رسول خدا(ص) بیشترین حق را در اعتلای کلمه‌الله و احیای حاکمیت اسلام داشته است، به گونه‌ای که هرگاه اسلام به خطر می‌افتاد، نبی اکرم(ص) به کمک او اسلام را از خطر می‌رهاند. زهرای مرضیه(س) حکومت علی (ع) را همان حکومت پیامبر(ص) و استمرار نبوت و رسالت می‌دانست و شخصیت آن حضرت را شخصیتی دانا به امور دنیا و آخرت معرفی می‌نمود و کنار زدن آن بزرگوار را خسارتی بزرگ و آشکار می‌شمرد.
با تشکر از حجت الاسلام سعیدی
مسئول فرهنگی دفتر آیت الله جوادی آملی در تهران