بدون دانستن حق شماست ، بیشتر بدانید
سایت بدون -روده تحریک‌پذیر یا کولیت یکی از شایع‌ترین علل مراجعه بیماران به متخصصان گوارش است. آمارهای جهانی نشان می‌دهد بین۲۰ تا ۳۰ درصد از افراد در جوامع مختلف از این بیماری رنج می‌برند. کولیت با علائم آزاردهنده‌ای که دارد کیفیت و شیوه زندگی انسان را تا حد زیادی دستخوش تغییر میکند. شاید شما نیز تا به حال علائمی مانند اسهال، یبوست، نفخ و دردهای شکمی را تجربه کرده باشید اما مبتلایان به روده تحریک‌پذیر به طور مداوم و مزمن دچار مشکلات گوارشی هستند. این افراد خیلی اوقات به دلیل عود علائم کولیت نمی‌توانند به راحتی در محل کار، مدرسه و دانشگاه حاضر شوند، بنابراین آشنایی با عوامل، علائم و راه‌های پیشگیری و درمان این بیماری از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. «درمانگاه گوارش» این هفته به همین موضوع می‌پردازد.
نفخ و دل‌درد؛ شایع‌ترین علایم
هر زمان که پسوند «ایت» یا «itis» به انتهای نام یک عضو از بدن اضافه
میشود منظور التهاب آن عضو است؛ برای مثال «آپاندیسیت» به معنای التهاب
آپاندیس و «کولیت» به معنای التهاب کولون یا همان روده بزرگ است، اما کولیت
برخلاف نامش هیچ گونه التهابی در کولون ایجاد نمی‌کند بلکه مطالعات نشان
داده‌اند عامل این بیماری در درجه اول، حساسیت بیش از حد گیرنده‌های روده
است. افراد مبتلا به کولیت با کوچک‌ترین افزایش گاز در روده دچار درد
می‌شوند. این بیماران دائم از نفخ شکم به‌خصوص بعد از صرف غذا شکایت دارند،
در حالی که تحقیقات نشان داده‌اند میزان نفخ در آنها بیشتر از افراد عادی
نیست بلکه علت دردشان آستانه تحمل پایین و اختلال در حرکات روده‌ای برای
دفع گاز است. درد شکم بر اثر کولیت معمولا در سمت چپ قسمت پایین شکم ایجاد
میشود اما ممکن است در تمام شکم نیز احساس شود. با شروع درد، بیمار اغلب
نیاز به اجابت مزاج پیدا میکند. تعداد دفعات این اجابت مزاج ممکن است زیاد
یا کم باشد. همچنین قوام مدفوع ممکن است تغییر یابد و شل یا سفت شود.
مهم‌ترین مشکل بیماران این است که بعد از اجابت مزاج احساس می‌کنند تخلیه
ناکاملی داشته‌اند.
خانم‌ها بیشتر از آقایان در خطرند
سن شایع ابتلا به کولیت بین جوانی تا میانسالی است و اوج شیوع آن به
سنین ۲۰ تا ۳۵ سالگی اختصاص دارد. کولیت میان خانم‌های ایرانی شایع‌تر از
آقایان است. با این حال بعضی‌ها معتقدند از آنجا که خانم‌ها بیشتر به پزشک
مراجعه می‌کنند آمار بیماری در مورد آنها بیشتر گزارش میشود. در مقابل،
شیوع کولیت در کشوری مانند هندوستان میان آقایان بیشتر گزارش شده است زیرا
خانم‌ها به دلیل حجب و حیا، کمتر به پزشک مراجعه می‌کنند. لازم به ذکر است
کولیت بیماری خطرناکی نیست و باعث سرطان یا زخم نمی‌شود.
کولیت و روحیه به هم مربوطند
یکی از مسائل مهم که امروزه در مورد کولیت بحث میشود، مشکلات روانی
است. خیلی از افراد مبتلا به کولیت خانم‌هایی هستند که با همسر خود به مشکل
برخورده‌اند یا آقایانی هستند که دچار شکست عشقی یا شکست اقتصادی شده‌اند.
درواقع، مسائل روانی می‌توانند باعث شروع یا عود کولیت شوند. شیوه رفتار
والدین و خانواده با کودک، به‌خصوص دختران نیز می‌تواند احتمال ابتلای آنها
را به کولیت در آینده افزایش دهد. رفتارهای خشونت‌آمیز، تنبیه فیزیکی و
صدمات جسمی و جنسی و… در این بیماری تاثیرگذار هستند. این موضوع هشداری
برای خانواده‌هاست. کودکان را باید به عنوان گل‌های بوستان خود تلقی کنیم.
این عزیزان بسیار شکننده هستند و نمی‌توانند احساس خود را به راحتی بیان
کنند، بنابراین آن را در دل مخفی می‌کنند و بروز نمی‌دهند.
کولیت با اضطراب تشدید میشود
افراد مبتلا به کولیت معمولا وقتی از استرس و اضطراب دور هستند کمتر
دچار علائم این بیماری می‌شوند. حتی بعضی از آنها ادعا می‌کنند در طول
سفرهای تفریحی از مواد غذایی محرک و نفاخ استفاده کرده اما دچار مشکل
گوارشی نشده‌اند. این موضوع نشان می‌دهد عوامل روانی تا چه حد بر کولیت
تاثیرگذارند، بنابراین بیماران نباید از پزشک انتظار داشته باشند با تجویز
دارو بتواند کولیت را برای همیشه درمان کند. درواقع، هر چقدر آرامش فکری
فرد بالاتر باشد، علائم بیماری کمتر ظاهر می‌شوند.
گاهی
اوقات کولیت به دنبال یک عفونت گوارشی آغاز میشود؛ برای مثال فرد ممکن
است در اثر مصرف غذا در رستورانی غیرمطمئن دچار اسهال و استفراغ شود و بعد
از مدتی هم درمان یابد اما از آن پس هر چند وقت یکبار علائم کولیت، دل‌درد و
اسهال را تجربه کند. مطالعات نشان داده‌اند احتمال شروع کولیت با طولانی
شدن دوره مسمومیت غذایی و وجود زمینه روانی ترس از بیماری افزایش می‌یابد.
این نشانه‌ها را جدی بگیرید
کولیت معمولا فرد را شب‌ها از خواب بیدار نمی‌کند، بنابراین اگر بیمار
در خواب احساس شکم درد کند و برای اجابت مزاج بیدار شود باید تحت بررسی
بیشتری قرار گیرد. نکته دوم سن بیمار است. دید پزشک در مورد فردی که بعد از
۵۰ سالگی دچار تغییر در اجابت مزاج شده باید نسبت به یک جوان ۲۰ ساله با
همین مشکل، متفاوت باشد. طول مدت بیماری نیز از اهمیت برخوردار است. بیماری
که اخیرا دچار مشکل گوارشی شده نسبت به فردی که مدت‌هاست از علائم کولیت
رنج می‌برد باید بیشتر مورد بررسی قرار گیرد. سابقه سرطان کولون یا دستگاه
گوارش در اعضای خانواده از دیگر مسائل مهم در مورد کولیت است. در این
شرایط، پزشک نباید فورا تشخیص را بر کولیت بگذارد بلکه باید بررسی‌های
بیشتری برای بیمار انجام دهد. کاهش وزن، بی‌اشتهایی شدید و مشاهده خون در
مدفوع از دیگر علائم هشدار‌دهنده در این زمینه هستند.
اگر بالای ۵۰ سال سن دارید…
افراد بالای ۵۰ سال باید هر ۶ ماه یکبار برای تشخیص خون مخفی در مدفوع
آزمایش بدهند. البته قبل از انجام این آزمایش باید از مصرف موادی که جواب
را به صورت کاذب مثبت می‌کنند، خودداری کرد. برای مثال مصرف مواد حاوی
میوگلوبین مانند گوشت قرمز را باید ۳ روز قبل از آزمایش کنار گذاشت. بعضی
از میوه‌ها و سبزیجات مثل گرمک، خیار و طالبی نیز می‌توانند این آزمایش را
به صورت کاذب مثبت کنند. گاهی عکس این قضیه هم اتفاق می‌افتد، یعنی خون در
مدفوع بیمار وجود دارد اما به دلیل مصرف برخی خوراکی‌ها مثل ویتامین C قبل
از آزمایش، جواب به صورت کاذب منفی میشود. علاوه بر این، تمامی افراد
بالای ۵۰ سال باید کولونوسکوپی انجام دهند، حتی اگر علامتی نداشته باشند
زیرا ۹۵ درصد از سرطان‌های دستگاه گوارش و کولون از پولیپ آغاز می‌شوند.
اگر وجود پولیپ در کولونوسکوپی مشخص شود، پزشک می‌تواند آن را خارج کند و
فرد را از ابتلا به سرطان کولون در آینده نجات دهد.
شاید مشکل گوارشی شما کولیت نباشد
در جامعه ایران افراد بسیار زیادی دچار کمبود آنزیم لاکتاز هستند و از
آن اطلاعی ندارند. مصرف مواد لبنی توسط این افراد باعث ایجاد دردهای شکمی و
اسهال میشود زیرا روده باریک آنها قادر به جذب قند موجود در لبنیات نیست.
در این شرایط، قند لبنیات وارد روده بزرگ میشود و باکتری‌ها آن را به
اسیدهای چرب و هیدروژن تبدیل می‌کنند و ایجاد نفخ و اسهال میکند. این
افراد اغلب فرض را بر این می‌گذارند که دچار کولیت شده‌اند در صورتی که این
موضوع حقیقت ندارد و علائم گوارشی همیشه نشانه کولیت نیستند. تنها زمانی
می‌توانیم بگوییم فرد کولیت دارد که علائم بیش از ۳ ماه و هر ماه بیشتر از ۳
روز باقی بمانند. با این حال، بعضی مبتلایان به کولیت ممکن است به طور
همزمان دچار کمبود آنزیم لاکتاز نیز باشند. علاوه بر این، خیلی اوقات افراد
سالم هم با مصرف مقدار زیادی میوه دچار درد شکم، نفخ و اسهال می‌شوند.
زیاده‌روی در مصرف آدامس و نوشابه‌های گازدار حاوی قند سوربیتول نیز نفخ
ایجاد میکند.
رابطه کولیت و ریفلاکس
یک‌سوم از بیمارانی که دچار کولیت هستند، از ریفلاکس هم رنج می‌برند.
در این شرایط علاوه بر درد شکم، نفخ و تغییر در اجابت مزاج، فرد احساس
میکند پشت جناغش می‌سوزد یا ترش میکند. ریفلاکس یکی از شایع‌ترین
بیماری‌های گوارشی است که براثر شل شدن دریچه بین مری و معده (دریچه
کاردیا) ایجاد میشود. با شل شدن این دریچه، اسید از معده به بالا پس
می‌زند و وارد مری میشود و ایجاد سوزش میکند. گاهی سوزش و درد در ناحیه
سینه آنقدر شدید است که فرد به اشتباه گمان میکند دچار سکته قلبی شده، اما
در نهایت با انجام آزمایش‌های لازم متوجه میشود مشکل قلبی ندارد. در بعضی
موارد نیز ریفلاکس ایجاد سوزش نمی‌کند بلکه ممکن است با سرفه مزمن،
سینوزیت، پوسیدگی دندان‌ها و… خود را نشان دهد. در هر صورت ریفلاکس باید
تحت درمان قرار بگیرد زیرا می‌تواند باعث التهاب بخش تحتانی مری شود. اگر
این التهاب ادامه پیدا کند مری تنگ میشود.
علائم کولیت به دستگاه گوارش محدود نمی‌شوند
یکی از نکته‌های جالب در مورد کولیت، وجود علائم و نشانگان‌های خارج
روده‌ای است؛ برای مثال افزایش حساسیت احشایی گاهی آنقدر شدید است که درد
زمان عادت ماهیانه و رابطه زناشویی را هم افزایش می‌دهد. بعضی افراد نیز
ممکن است همزمان با کولیت دچار سردردهای میگرنی شوند. گروهی از بیماران هم
ادعا می‌کنند ادرارشان چکه‌چکه خارج میشود و مثانه‌شان به خوبی تخلیه
نمی‌شود. این افراد حتی بارها به پزشک مراجعه میکند و آزمایش ادرار
می‌دهند اما در بررسی‌هایشان عفونت ادراری دیده نمی‌شود. بعضی دیگر از
بیماران صبح‌ها که از خواب بیدار می‌شوند عضلاتشان کوفته است. تعدادی دیگر
دچار تپش قلب می‌شوند و در دست‌هایشان احساس سرما می‌کنند در حالی که
فشارخون طبیعی دارند. برخی‌ها نیز دچار افزایش تعریق می‌شوند. جالب است
بدانید عمل جراحی خارج کردن رحم در خانم‌های مبتلا به کولیت بیشتر انجام
میشود زیرا اغلب فرض بر این است که دردهایشان منشاء لگنی دارد. همچنین
آمار جراحی برداشت آپاندیس و کیسه صفرا میان این بیماران بیشتر است،
بنابراین تشخیص درست در مورد کولیت می‌تواند نقش بسزایی در جلوگیری از
جراحی‌های بی‌مورد داشته باشد.
