بدون دانستن حق شماست ، بیشتر بدانید
سایت بدون – این ضرب‌المثل نوعی ابراز غرور، خشنودی، یا پیروزی همراه با طعنه به حسودان یا بدخواهان است. گوینده با بیان این جمله، موفقیت یا شادی خود را در برابر کسانی که از دیدن آن رنج می‌برند، با افتخار و بی‌پروایی اعلام می‌کند.
📌 معانی ضمنی و روان‌شناختی
- ابراز غرور یا پیروزی:
گاهی پس از موفقیت، گوینده این جمله را می‌گوید تا نشان دهد که حسودان یا بدخواهان نمی‌توانند موفقیتش را تحمل کنند. - طعنه به حسادت دیگران:
کاربرد متداول این ضرب‌المثل، انتقام‌جویانه و طعنه‌آمیز است؛ یعنی: «اگر نمی‌تونی ببینی، کور شو!» - حس خودبرتربینی یا پافشاری بر حقانیت خود:
این جمله اغلب وقتی استفاده می‌شود که گوینده می‌خواهد نشان دهد نه‌تنها از حسادت یا دشمنی دیگران نمی‌ترسد، بلکه از آن لذت هم می‌برد.
🗣️ کاربردهای زبانی (با مثال)
| موقعیت | مثال |
|---|---|
| بعد از موفقیت در برابر حسادت دیگران | «خونه‌ی جدیدمونو دیدی؟ تا کور شود هر آن‌که نتواند دید!» |
| در فضای مجازی پس از دریافت توجه زیاد | «پست جدیدم کلی لایک خورد 😎 تا کور شود هر آن‌که نتواند دید!» |
| در مواجهه با تمسخر یا تحقیر دیگران | «با معدل ۲۰ فارغ‌التحصیل شدم، تا کور شود هر آن‌که نتواند دید!» |
🧩 بار معنایی و عاطفی
- این ضرب‌المثل به لحاظ احساسی و عاطفی بار منفی دارد و با لحنی مبارزه‌طلبانه، طعنه‌آمیز و گاه پرخاشگرانه همراه است.
- به نوعی بی‌اعتنایی تحقیرآمیز به نظر دیگران هم هست؛ گوینده در اصل می‌گوید: «مهم نیست دیگران چه فکری می‌کنند، من موفقم و به آن افتخار می‌کنم.»
📚 ریشه و پیشینه
🔸 منشأ فرهنگی و دینی
این مثل از ترکیب باورهای عامیانه در مورد «چشم زخم» و «حسد» نشأت گرفته است. در فرهنگ اسلامی و ایرانی، حسد یکی از صفات ناپسند و خطرناک تلقی می‌شود. در قرآن نیز آمده:
«وَ مِن شَرِّ حَاسِدٍ إِذا حَسَدَ» (سوره فلق، آیه ۵)
از این‌رو، مردم برای مقابله با چشم‌زخم یا حسادت دیگران، جملاتی مثل «تا کور شود حسود» یا «تا چشم حسود کور شود» را به کار می‌برند که صورت کامل‌تری از همین ضرب‌المثل‌اند.
🔸 تحول تاریخی
در نسخه‌های قدیمی‌تر این ضرب‌المثل، شکل‌هایی چون «تا کور شود حسود» یا «کور باد چشم بدخواه» نیز رواج داشته‌اند. به‌مرور، ترکیب «هر آن‌که نتواند دید» به‌جای «حسود» آمده است تا معنا را گسترده‌تر کند و همهٔ بدخواه‌ها را شامل شود، نه فقط حسودان.
🧠 معادل‌ها و مشابه‌ها در زبان‌های دیگر
- انگلیسی:
- Let the haters hate!
- Eat your heart out!
- To spite those who can’t stand it.
- عربی:
- فلتعمَ العیون الحاسده! (کور باد چشم‌های حسود)
- ترکی (استانبولی):
- Kıskananlar çatlasın! (حسودها بترکند!)
⚖️ نکته‌های فرهنگی و اخلاقی
- با اینکه این ضرب‌المثل بخشی از زبان عامیانه و محاوره است، اما در بافت‌های رسمی یا آکادمیک معمولاً پسندیده نیست چون لحنی تحریک‌آمیز و خودستایانه دارد.
- در برخی موقعیت‌ها به عنوان بی‌ادبی یا بی‌احترامی تلقی می‌شود، به‌ویژه وقتی طرف مقابل مستقیماً مخاطب قرار گیرد.
📘 منابع
جعفری، محمدجعفر. فرهنگ ضرب‌المثل‌های فارسی. نوید شیراز.
انوری، حسن. فرهنگ امثال و حکم فارسی. نشر سخن.
دهخدا، علی‌اکبر. لغت‌نامه دهخدا. مدخل «کور شدن».
احمدی گیوی، حسن؛ سراج‌پور، عباس. فرهنگ امثال فارسی. انتشارات سمت.
