بدون دانستن حق شماست ، بیشتر بدانید
سایت بدون -عبارت «خواب دیدی، خیر است» نوعی واکنش شوخ‌طبعانه، کنایه‌آمیز یا آرام‌کننده به کسی است که رؤیایی عجیب، نگران‌کننده یا بعید را بازگو می‌کند. گوینده با این جمله یا قصد تسکین طرف مقابل را دارد، یا منظورش این است که آنچه گفته شد واقعیت ندارد و صرفاً خیال یا توهم است.
📌 معانی ضمنی در بافت‌های گوناگون
- تسلی‌بخش و آرام‌کننده:
در پاسخ به کسی که خواب بدی دیده، با گفتن «خواب دیدی، خیر است»، او را آرام می‌کنند؛ یعنی: «نگران نباش، تعبیر بدی ندارد.» - کنایه به غیرواقعی بودن سخن یا انتظار بعید:
وقتی کسی حرفی غیرمنطقی، خیال‌پردازانه یا دور از واقعیت می‌زند، این مثل را برای تمسخر یا شوخی به کار می‌برند:- مثال: «می‌خوای امسال حقوقت دو برابر شه؟ خواب دیدی، خیر است!»
- نوعی رد کردن غیرمستقیم یا محترمانه‌ی پیشنهاد، پیش‌بینی یا توقع:
کاربرد آن می‌تواند به معنای «این‌طور که تو فکر می‌کنی نیست» یا «دنبال این حرف‌ها نباش» باشد.
📚 ریشه و خاستگاه فرهنگی
🔸 زمینه دینی و مذهبی
در باورهای اسلامی، هنگام دیدن خواب بد یا کابوس، توصیه می‌شود آن را با کسی در میان نگذارید و بگویید:
«اللهم اجعله خیراً» (خدایا این خواب را خیر قرار بده).
بنابراین، گفتن «خواب دیدی، خیر است» هم از نظر مذهبی نوعی دعا محسوب می‌شود و هم از نظر اجتماعی، عبارتی رایج برای دفع نگرانی‌هاست.
🔸 زمینه‌ی روان‌شناختی در فرهنگ عامه
مردم برای پرهیز از ایجاد اضطراب، به‌ویژه برای خواب‌های نگران‌کننده، آن‌ها را «خیر» تعبیر می‌کنند یا با گفتن این مثل سعی می‌کنند خواب را بی‌اثر جلوه دهند. این روش از دیرباز بخشی از فرهنگ شفاهی و گفتار تسکینی بوده است.
🗣️ کاربردهای زبانی (با مثال)
| موقعیت | کاربرد |
|---|---|
| تسکین خواب بد | «دیشب خواب دیدم همه‌ی دندون‌هام افتادن!» / «ای وای… نگران نباش، خواب دیدی، خیر است.» |
| کنایه به خیال‌پردازی | «می‌خوام امسال تو قرعه‌کشی خونه ببرم!» / «هاها، خواب دیدی، خیر است!» |
| تمسخر ظریفانه | «فکر کردی من بدون کنکور پزشکی قبول می‌شم؟» / «خواب دیدی، خیر است!» |
| رد کردن آرزوهای محال | «اگه بابام اجازه بده برم خارج؟» / «خواب دیدی، خیر است!» |
🧠 هم‌معناها و مثل‌های مشابه در فارسی
- «خیال کردی!»
- «زهی خیال باطل!»
- «کور خوندی!»
- «دلت خوشه!»
- «تو هم دل‌خوشی داری‌ها!»
- «به همین خیال باش!»
📘 منابع
احمدی گیوی، حسن؛ سراج‌پور، عباس. فرهنگ امثال فارسی. انتشارات سمت.
انوری، حسن. فرهنگ امثال و حکم فارسی. نشر سخن.
دهخدا، علی‌اکبر. لغت‌نامه دهخدا. مدخل «خواب» و «خیر».
جعفری، محمدجعفر. فرهنگ بزرگ ضرب‌المثل‌های فارسی. نشر نوید.
