بدون دانستن حق شماست ، بیشتر بدانید
سایت بدون – این ضرب‌المثل نوعی نفرین یا آرزوی بد برای کسی است که نسبت به دارایی‌ها، موفقیت‌ها، یا زیبایی‌های دیگران حسادت می‌ورزد. معنای اصلی آن چنین است:
هر که چشم دیدن خوبی‌های دیگران را ندارد، خدا کورش کند!
در واقع، این مثل برای دفع شرّ حسود به کار می‌رود و معمولاً با لحنی تحکمی، دفاعی یا گاه طنزآمیز بیان می‌شود.
📜 خاستگاه و پیشینه:
در فرهنگ فارسی و به‌ویژه در ادبیات عرفانی و اخلاقی، «چشم» اغلب نماد نگاه باطنی یا نیت درونی است. واژه «چشم زدن» هم به مفهوم آسیب‌زدن از روی حسادت، باور رایجی در فرهنگ‌های شرقی دارد.
ضرب‌المثل «چشم حسود کور» از باور به تأثیر نگاه حسودانه یا همان چشم‌زخم سرچشمه می‌گیرد. در باور عامیانه، نگاه حسودانه ممکن است باعث بیماری، بدشانسی یا آسیب به شخص یا دارایی او شود. این ضرب‌المثل، نوعی نفرین پیش‌گیرانه در برابر چنین آسیبی است.
🔍 کاربردها در گفتار روزمره:
- وقتی کسی لباس یا وسیله‌ای نو دارد و نگران چشم‌زخم است:
«الهی چشم حسود کور! چقدر این ماشین بهت میاد!» - برای تحقیر یا طرد حسادت دیگران:
«چشم حسود کور! ما هر چی داریم با زحمت به‌دست آوردیم!» - برای دعا یا محافظت از عزیزان:
«چشم حسود کور، الهی بچه‌م همیشه سلامت باشه!»
📚 اشاره در ادبیات:
اگرچه خود این عبارت به شکل امروزی در متون کلاسیک کمتر آمده، اما مضمون آن به‌وفور در اشعار فارسی دیده می‌شود. مثلاً:
- سعدی: نکویی کن ای خویشتن‌دار مرد / که دشمن به سختی در آید به درد
اشاره به تأثیر کنش‌های خوب بر خنثی‌سازی حسادت و دشمنی. - مولانا به‌طور ضمنی به چشم‌زخم اشاره می‌کند: ای نظر تو اندرون جان ما / از تو خالی نیست هیچ ارکان ما
💬 معادل در زبان‌های دیگر:
- انگلیسی:
“May the evil eye be blinded”
یا
“May the jealous eye go blind.” - عربی (مشهور در فرهنگ ایرانی–اسلامی):
العَینُ حَقّ (چشم‌زخم حقیقت دارد)
و نفرین رایج: “کَفَّ اللهُ شَرَّ الحاسد” – خدا شرّ حسود را دور کند.
🧿 رابطه با باورهای فرهنگی:
ضرب‌المثل «چشم حسود کور» به‌شدت به باورهای عامیانه درباره چشم‌زخم، حسادت و انرژی منفی مرتبط است. مردم برای دفع حسادت از روش‌هایی چون زدن اسپند، خواندن آیات قرآن، استفاده از مهره‌های آبی (نظرقربانی)، گفتن همین ضرب‌المثل، یا زدن «تفل» (تف‌کردن نمادین) استفاده می‌کنند.
✅ جمع‌بندی:
«چشم حسود کور» یکی از پرتکرارترین ضرب‌المثل‌های فارسی در زندگی روزمره است که ریشه در ترکیب خرافه، باور مذهبی و تجربه جمعی دارد. این ضرب‌المثل هم جنبه دعا برای حفظ دارایی یا موفقیت‌ها را دارد و هم نفرین علیه افراد حسود و بدخواه است.
