شکست معامله قرن / اسرائیل در ۸ ماه گذشته بی‌سابقه‌ترین بحران سیاسی خود را تجربه می کند

سایت بدون – ترامپ بارها از برنامه‏اش برای پایان دادن به تنش‏های حاکم میان رژیم اسرائیل و فلسطینی‏ها تحت عنوان معامله قرن یاد کرده است؛ برنامه‏ای که به واسطه نادیده انگاشتن مولفه‏هایی چون مباحث هویتی، جغرافیایی، بافت جمعیتی و تاریخی و معادلات منطقه‏ای طرحی از پیش شکست خورده است و صرفا می‏توان آن را در چارچوب یکی از سیاست‏های تجارت مابانه رئیس‏جمهوری آمریکا تبیین کرد. برای اجرای این معامله، بحرین در نقش یک دلال ظاهر شده و قرار است مسئولیت ضیافت رونمایی از این طرح را سه هفته آینده (۲۵ ژوئن) عهده دار شود. عربستان و امارات نیز به سان عروسک‏های خیمه شب‏بازی باید این ضیافت آمریکایی-صهیونیستی را برجسته جلوه دهند و وانمود کنند که طرح تجارت مابانه رئیس‏جمهوری آمریکا تنها راه خروج از بن بست حاکم میان رژیم صهیونیستی و فلسطین است. با این تفاسیر ترامپ تصور می‏کند معامله‏اش به سادگی و بدون هزینه‏ محقق خواهد شد و در قالب بزرگ ترین دستاوردش در کارنامه سیاسی‏اش ثبت می‏شود. شاید روگل آلف، تحلیلگر مسائل خاورمیانه به درستی گفته که ترامپ به واسطه جنون بی‏پایانش نام این دلالی منطقه‏ای را معامله قرن گذاشته؛ آن هم در‏حالی‏که بسیاری از تحلیلگران باور دیگری دارند و آن را بازار گرمی رئیس‏جمهوری ایالات متحده برای کارزار ۲۰۲۰ قلمداد می‏کنند، طرحی بلندپروازانه که قرار است اعراب منطقه هزینه‏اش را بپردازند؛ بازیگرانی که مدیون تصمیم سازی‏ها و تصمیم گیری‏های سه سال ونیمه رئیس‏جمهوری آمریکا هستند. عربستان و امارات باید هزینه کلید خوردن پروژه ایران هراسانه ترامپ را پرداخته و «بی بی» که هم اکنون درگیر چالش‏های داخلی است نیز باید به واسطه انتقال سفارت آمریکا از تل آویو به قدس شریف و شناسایی یک جانبه بلندی‏های جولان اشغالی سوری از تاجر آمریکایی قدردانی و راه را برای بزرگ نمایی سیاست ترامپ هموار کند.

تکرار سناریوی نخ نما شده

نیویورک تایمز هفته گذشته طی یادداشتی به قلم پیتر بیکر با تایید شکست این طرح، از این برنامه تحت عنوان «سناریوی نخ نما شده آمریکایی با چاشنی متفاوت» یاد کرد؛ طرحی که تفاوتش با دیگر نمایش‏های ساکنان پیشین کاخ سفید آن است که این بار ایالات متحده قرار نیست برای تحقق این مهم هزینه کند و بار مالی صلح بر دوش بازیگران منطقه، کشورهایی چون عربستان، امارات، مصر، لبنان و اردن و کشورهای اروپایی افکنده شده است. بدین طریق به خیال ترامپ صلح با بودجه جهان و به کام واشنگتن ثبت خواهد شد. با این حال رئیس‏جمهوری آمریکا برای تحقق این برنامه با چالش‏های زیادی دست به گریبان است. هنوز مشخص نیست که چه گروه از بازیگران از برنامه ارائه شده استقبال خواهند کرد؛ برنامه‏ای که هنوز اطلاعات مشخصی از جزئیاتش ارائه نشده است. آیا تشکیلات خودگردان فلسطین به رغم مخالفت هایش در نشست بحرین شرکت خواهند کرد یا نه. « بی‏بی» در میانه بی‏ثباتی سیاسی حاکم بر سرزمین‏های اشغالی چگونه می‏تواند در اجرایی کردن چنین طرحی مشارکتی جدی داشته باشد؟ علاوه بر این معادلات پیچیده میان بازیگران عرب نیز دامنه چالش‏ها را گسترده تر کرده است. ترامپ گفته در نشست بحرین شرکت نمی‏کند چرا که در همان برهه زمانی می‏خواهد در اجلاس گروه ۲۰ حاضر شود. از همین رو قرار شده وزیر خزانه داری ایالات متحده مذاکرات را مدیریت کند. کشورهای دیگر نیز قرار است در سطح وزیر مالی یا وزیر امور خارجه حضور یابند، چرا که مسئله مورد بحث بیش از آنکه جنبه سیاسی داشته باشد دارای بار اقتصادی است.

برای صلح باج نمی‏گیریم

معامله قرن ترامپ شدنی نیست، چرا که یک طرف این توافق فلسطینی‏ها قرار دارند؛ همان‏هایی که بدان‏ها وعده داده شده تا با تحقق این مهم زمینه برای احیای زیرساخت‏های سرزمین‏های اشغالی هموار می‏شود. با این حال فلسطین به واشنگتن بی‏اعتماد است، از همین رو نه تشکیلات خودگردان فلسطین و نه حماس هیچ کدام قرار نیست در این نمایش مشارکت کنند؛ حتی ساکنان سرزمین‏های اشغالی فارغ از وعده‏های مالی و تسهیلاتی آمریکایی‏ها می‏گویند برای صلح باج نمی‏گیرند. آرون دیوید میلر، همانی که در زمان ریاست رؤسای جمهوری خواه و دموکرات‏ها مذاکرات صلح را مدیریت می‏کرد بر این باور است که برنامه ترامپ برای گره زدن دو مولفه صلح و توسعه اقتصادی در فلسطین بی‏نتیجه است. طبیعتا فلسطینی‏ها خواهان توسعه اقتصادی اند؛ با این حال مشروط کردن این مهم نه تنها اعتبار طرح پیشنهادی رئیس‏جمهوری آمریکا را به چالش خواهد کشید بلکه به فرآیند صلح پایان می‏دهد. برخی ناظران از منظری دیگر به این توافق می‏نگرند. پاتریک گادناف، تحلیلگر مسائل خاورمیانه به شرایط نابرابر دو بازیگری که قرار است تنش‏های حاکم میان شان پایان یابد اشاره کرده و در این باره طی یادداشتی در شبکه خبری ان بی‏سی نوشت: «بعد از انتقال سفارت، قطع کمک‏های مالی به پناهجویان فلسطینی، به رسمیت شناختن بلندی‏های جولان سوری و چراغ سبز ایالات متحده به تل آویو برای اشغال نوار غزه، دو طرف توافق در شرایط متفاوتی تعریف شدند. طبیعتا در چنین فضایی امکان تحقق صلح بعید است، چرا که فلسطینی‏ها به واسطه مقوله‏هایی چون سرزمین و هویت ملی حاضر نیستند تن به چنین صلحی بدهند.

حلقه مفقوده معامله قرن

بر مبنای طرح پیشنهادی ترامپ که توسط جرد کوشنر (داماد و مشاور ارشد رئیس‏جمهوری) و جیسون گرینبلات، (نماینده ویژه واشنگتن برای صلح)، ترسیم شده پیشنهادی برای شکل گیری دولت فلسطین ارائه نشده و قرار نیست فرآیند شهرک سازی‏ها متوقف شود. مسئله پناهجویان فلسطینی و بازگشت شان به سرزمین‏های اشغالی لاینحل مانده و صرفا مبنا اقتصاد و ارائه تسهیلات مالی
قرار گرفته است. ناظران می‏گویند در معامله قرن ترامپ معادلات منطقه ای، موافقت اردن، مشارکت قطر و لبنان و واکنش جهان عرب به تحقق این مهم نادیده گرفته شده است. بر مبنای طرح پیشنهادی قرار است کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس و حتی بازیگران اروپایی در تحقق این مهم مشارکت مالی داشته باشند. با این حال انفعال جامعه جهانی و سکوت مرموز بازیگران بین الملل در برابر چنین طرحی به یکی از چالش‏های اجرایی شدن معامله قرن تبدیل شده است. تلاش‏های نافرجام نتانیاهو برای تشکیل حکومت ائتلافی آن هم در آستانه برگزاری نشست بحرین طبیعتا هم در این میان می‏تواند مشکل ساز شود. برای نخستین بار در رژیم اسرائیل نخست وزیر پیروز نتوانسته برای تشکیل کابینه ائتلاف کند، هفتاد و چهار نماینده کنست خواهان انحلال پارلمان و برگزاری انتخابات جدید شدند؛ کارزاری که قرار است سه ماه آینده برگزار شود. سرنوشت کابینه بعدی رژیم اسرائل و پرونده فساد «بی بی» که روزبه روز دامنه‏اش گسترده تر شده طبیعتا آینده معامله قرن ایالات متحده آمریکا را تحت تاثیر قرار خواهد داد. از همین رو ناظران با کنار هم قرار دادن قطعات پازل‏ها می‏گویند این طرح مشکوک شکست خواهد خورد.

تامارا کافمن، محقق برجسته مسائل خاورمیانه فعال در موسسه بروکینگز در توصیف طرح ترامپ نوشت « انگار که بخواهید آسمان خراشی بسازید بدون آنکه از معماری‏اش طرحی در دست باشد، زمانی که می‏خواهید مطالبه ملتی را بخرید و مولفه‏های سیاسی را در اولویت‏های بعدی تعریف می‏کنید، طبیعتا فضا برای وقوع هر رویدادی غیر قابل مهار هموار می‏شود». صلح میان فلسطین و رژیم اسرائیل در تمامی برنامه‏های ارائه شده توسط رؤسای جمهوری آمریکا از ریگان گرفته تا ترامپ لحاظ شده، اما این بار دولت سنت شکن واشنگتن بازی را به گونه‏ای دیگر تعریف کرده، اگر تا پیش از این مطالبه دو طرف برای رایزنی‏ها و چانه زنی‏های سیاسی لحاظ می‏شد، این بار عدم توجه به خواست فلسطینی‏ها حلقه مفقود معامله قرن ترامپ است. ترامپ می‏خواهد صلح را به مردمان سرزمین اشغالی بفروشد، او نمی‏داند صلح خریدنی نیست.