بدون دانستن حق شماست ، بیشتر بدانید
سایت بدون -آیا اهمال‌کاری فرزندتان شما را عصبانی می‌کند؟ آیا فرزندتان برای کارهایی که باید انجام دهد آنقدر دست‌دست می‌کند و کار را به تاخیر می‌اندازد که یک کار ساده تبدیل به یک جدال بزرگ میان شما و او می‌شود؟ آیا تا به حال به جز اینکه فرزندتان لجباز و یک‌دنده است، به دلیل دیگری برای این کار او، فکر کرده‌اید؟
اهمال‌کاری در لغت معادل تنبلی، سهل‌انگاری، تعلل کردن، دست‌دست کردن و به تاخیر انداختن تصمیم برای انجام یک کار است. به نظر می‌رسد ساده‌ترین و دقیق‌ترین تعریف برای آن، فاصله زمانی طولانی بین تصمیم‌گیری و عمل باشد. این فاصله گاهی به حدی زیاد می‌شود که صبر والدین تمام می‌شود و برای اینکه کار به انجام برسد، متوسل به تهدید، اجبار و…می‌شوند. خود ما هم ممکن است در مواردی تصمیمات بسیاری را که قبلا گرفته‌ایم، به تاخیر انداخته باشیم. فهرست کتاب‌هایی که قرار است روزی بخوانیم و فیلم‌هایی که باید روزی ببینیم، تنها نمونه‌هایی از این فاصله تصمیم‌گیری تا عمل هستند.
آیا تنبلی با اهمال‌کاری تفاوت دارد؟
درحقیقت ریشه تنبلی، اهمال‌کاری است. وقتی اهمال‌کاری، دست‌دست کردن، سهل‌انگاری و ساده‌انگاری به صورت یک عادت درمی‌آید، فرد به یک آدم تنبل تبدیل می‌شود اما از نگاه روان‌شناسی، ریشه‌های فردی تنبلی و اهمال‌کاری چیست؟ به نظر می‌رسد نداشتن هدف و برنامه یکی از مهم‌ترین ریشه‌های آن باشد. کودکی که در زندگی خود هیچ هدفی ندارد، یعنی نمی‌داند، فردا یا هفته آینده می‌خواهد چکار کند، در ۱ سال یا ۵ سال آینده هم نمی‌داند باید چکار کند و حتی اصلا نمی‌داند در کل عمر خود باید چکار کند. پس یکی از دلایل اهمال‌کاری کودکان و نوجوانان این است که بی‌انگیزه‌اند و این بی‌انگیزگی به علت بی‌هدفی ایجاد می‌شود.
شاید همه ما در مواردی اهمال‌کاری داشته‌ایم اما کودک یا نوجوانی که اهمال‌کاری و سهل‌انگاری عادتش شده، کم‌کم اعتمادبه‌نفس خود را از دست می‌دهد چون ارتباطی دوسویه بین این دو وجود دارد؛ یعنی کودکی که اعتمادبه‌نفس ندارد سهل‌انگار، اهمال‌کار و تنبل می‌شود و کسی که تنبل و سهل‌انگار است، اعتمادبه‌نفس او پایین می‌آید.
علل اساسی اهمال‌کاری در کودکان و نوجوانان چیست؟
وقتی با اهمال‌کاری فرزندمان مواجه می‌شویم، از دست او عصبانی هستیم و اغلب رفتار او را نوعی لجبازی تلقی می‌کنیم و انواع و اقسام تنبیه و تهدید را به کار می‌بریم تا با او مقابله کنیم. شاید اگر لحظه‌ای سعی کنیم خودمان را جای او بگذاریم و به این مساله فکر کنیم که چرا کاری را که می‌داند بالاخره باید انجامش دهد، پشت گوش می‌اندازد، هم خودمان احساس بهتری پیدا کنیم و هم بتوانیم به مساله از منظر او نگاه کنیم.
کودک یا نوجوان اهمال‌کار شما احتمالا به خودش می‌گوید:
۱٫ من باید کارم را خوب انجام دهم، در غیراین‌صورت مواخذه خواهم شد.
۲٫ همه شرایط باید به طور کامل موجود باشد و هر چه می‌خواهم باید فراهم شود تا بتوانم کار را انجام دهم.
۳٫ همه باید با من خوب رفتار کنند و احترام مرا نگه دارند، وگرنه کار را انجام نمی‌دهم.
در مورد اول، انتظار و توقع زیاد درباره هر چه بهتر انجام شدن کار، موجب نگرانی و تشویش و ترس او از شکست می‌شود، بنابراین یکی از ریشه‌های اهمال‌کاری، ممکن است کمال‌طلبی باشد.
در مورد دوم نتیجه‌ای که نصیب شخص می‌شود این است که هیچ‌وقت همه چیز به طور کامل مهیا نخواهد بود و همیشه نقص‌های کوچک باعث به تاخیر انداختن کارها می‌شود.
در مورد سوم، نتیجه کار، اضطراب و ناامیدی همراه با پایین بردن سطح تحمل و ناتوانی در برابر مشکلات است.
چگونه به کودک بیاموزیم بر اهمال‌کاری غلبه کند؟
نگذارید فرزندتان خودش را دست‌کم بگیرد و به این علت به سمت اهمال‌کاری کشیده شود. اگر کمال‌گرا باشید و برای همه چیز به فرزندتان ایراد بگیرید، او را فردی بی‌دست و پا بار می‌آورید و در او احساس خودکم‌بینی ایجاد می‌کنید. با این طرز فکر او نمی‌تواند از توانایی‌ها و تجربه‌هایش استفاده کند. قضاوت برمبنای چند مورد رفتار مطلوب یا نامطلوب نمی‌تواند ملاک ارزشمندی یا بیهودگی او باشد. راه‌حل منطقی این است که به کودک یا نوجوانتان کمک کنید درک درستی از خودش پیدا کند تا هم زیاد خود را باور نداشته باشد و خود را همه‌فن‌حریف تصور نکند و هم خود را دست‌کم نگیرد.
او باید بداند قضاوت شما درباره او بر اساس یک مورد خاص نیست و هر انسانی جایزالخطاست. به او کمک کنید استعدادهای ذاتی‌اش را بشناسد، عاقلانه و مثبت عمل کند و از منفی‌بافی بپرهیزد.
با آموزش مهارت حل مساله به فرزندتان یاد بدهید به قضایا از زوایای مختلف آن بنگرد و از نگرش یک‌بعدی بپرهیزد چون تنها در این صورت است که در قضاوت خود کمتر دچار اشتباه خواهد شد.
آیااهمال‌کاری با مدیریت زمان اصلاح می‌شود؟
به تعویق انداختن با مهارت مدیریت زمان یا برنامه‌ریزی هیچ ارتباطی ندارد. نتایج تحقیقات نشان داده، کسانی که کارهای خود را به تعویق می‌اندازند، از لحاظ توانایی تخمین زمانی و برنامه‌ریزی، با سایر انسان‌ها تفاوتی ندارند. همچنین اهمال‌کاری موروثی نیست پس فرزند ما اهمال‌کار به دنیا نمی‌آید و این مشکل به‌تدریج در او شکل می‌گیرد و قطعا ما سهم بزرگی در ایجاد آن داریم. اگر فرزندمان را به شدت کنترل می‌کنیم و از او می‌خواهیم همیشه منظم باشد و هر فعالیتی را دقیقا در زمان مشخصی انجام دهد، برخلاف تصور، بیشتر احتمال دارد فرزند اهمال‌کاری را تحویل جامعه دهیم چون عملا قدرت مدیریت را از او سلب کرده‌ایم.
کودک اهمال‌کار یاد می‌گیرد کارش را توجیه کند
اهمال‌کارها معمولا از مکانیسم‌های خودفریبی قدرتمندی برخوردارند و می‌توانند به سادگی کارشان را توجیه کنند. آنها والدینشان را قانع می‌کنند که این اهمال‌کاری نیست و ده‌ها دلیل می‌آورند که نهایتا رفتار آنها را توجیه کند.
آنها، همچنین همواره دنبال عوامل بیرونی می‌گردند که تمرکزشان را به هم بزند تا بهانه‌ای برای انجام ندادن کارها داشته باشند. در دنیای مدرن امروزی، کنترل کردن بازدید سایت، شمردن تعداد لایک‌های یک پست در شبکه‌های اجتماعی، مشاهده کردن تلفن‌همراه برای کنترل پیامک‌های جدید و انواع ابزارها به عنوان بهانه‌هایی قابل‌قبول برای منحرف کردن توجه و تمرکز ذهن هستند که مخصوصا توسط نوجوانان مورد استفاده قرار می‌گیرند.
نتایج تحقیقات نشان داده اهمال‌کاری می‌تواند مشکلات متعددی حتی برای سلامت فرد ایجاد کند. سیستم ایمنی ضعیف‌تر و نشانه‌های افسردگی و بی‌خوابی در این افراد بیشتر دیده می‌شود.
دکتر هانیه زایررضایی
روان‌شناس کودک و نوجوان
