بدون دانستن حق شماست ، بیشتر بدانید
میثم لطفی/خبرنگار
سایت بدون – نوجوانان امروزی که از ابتدای روز با گوشی هوشمند خود شبکه‌های اجتماعی را کندوکاو می‌کنند و اخبار را به لحظه مورد مطالعه قرار می‌دهند به یاد ندارند در سال‌های نه چندان دور مردم برای خواندن اخبار باید یک روز زمان سپری می‌کردند تا روزنامه چاپ شود اما امروزه به کمک فضای مجازی مردم در هر لحظه به خبر دسترسی دارند و براحتی می‌توانند خبر را با تحلیل خود از طریق شبکه‌های اجتماعی با دیگران به اشتراک بگذارند. به هر حال، نتایج حاصل از مطالعه جدید مرکز تحقیقاتی «پیو ریسرچ» نشان می‌دهد گروه‌های اثرگذاری وجود دارند که با تعریف نادرست اخبار یا نظرات اشتباه پیرامون آنها روی جامعه تأثیرات مستقیم برجا می‌گذارند. بررسی‌های این مرکز که بین ماه‌های فوریه تا مارس سال‌جاری انجام شده نشان داده است گروه سنی ۱۸ تا ۴۹ سال افرادی هستند که بیشترین دقت را در این زمینه دارند تا اخبار واقعی را به‌عنوان حقایق و نظرات افراد را به‌عنوان یک دیدگاه شخصی تشخیص دهند.
خبر واقعی یا نظر شخصی؟
مرکز تحقیقاتی «پیو ریسرچ» مطالعه گسترده‌ای را انجام داد تا مشخص شود مردم اخبار را چگونه برای دیگران تعریف می‌کنند و طی این فرآیند چه بخش‌هایی از خبر اصلی به‌صورت واقعی به گوش بقیه می‌رسد و چه بخش‌هایی از آن تحریف می‌شود. در این مطالعه پنج «خبر» و پنج «نظر شخصی» که از قبل گزینش شده بود در اختیار افراد مختلف قرار گرفت و کارشناسان دریافتند یک‌سوم آنها هر پنج خبر را بدرستی تشخیص دادند و متوجه شدند اینها نظر شخصی کارشناس یا فرد بخصوصی نبوده‌اند. در مقابل، ۲۰ درصد کسانی که سن آنها کمتر از ۵۰ سال بود و ۴۴ درصد آنهایی که در گروه سنی نوجوان و جوان طبقه‌بندی می‌شدند هر پنج نظر شخصی را بدرستی متمایز کردند.
«جِفری گاتفراید» که مدیریت این تحقیق را برعهده داشت توضیح داد: «ما در بررسی‌های خود دو عامل کلیدی را شناسایی کردیم که بر توانایی مردم برای تشخیص درست اخبار تأثیر می‌گذارد و یکی از آنها داشتن آگاهی سیاسی در سطح بالاتر و دیگری اعتماد بیشتر به اطلاعات منتشر شده از سوی رسانه ملی است. با وجود این، اگرچه جوانان آگاهی سیاسی کمتری نسبت به بزرگسالان دارند و میزان اعتماد آنها به رسانه ملی کمتر است، ولی هنوز در این زمینه بهتر عمل می‌کنند.»
این گزارش در حالی منتشر شد که چندی پیش «مؤسسه مطبوعات امریکا» (API) مطالعه مجزایی را انجام داد تا مشخص شود هر فرد پس از شنیدن یک خبر، چگونه آن را برای دیگران تعریف می‌کند و طی این فرآیند چه مقدار از خبر حقیقی به گوش فرد ثانوی می‌رسد. در پایان این بررسی ۴۳درصد مردم اعتراف کردند که اصل خبر را بدون هرگونه تحریف به‌گوش فرد مقابل می‌رسانند و برای آنها انتقال خبر واقعی در شبکه‌های اجتماعی یا ارتباطات چهره به چهره بسیار آسان است. همچنین ۵۲ درصد افراد زیر ۳۰سال اظهار داشتند که در طول روز دست کم یک خبر را بی‌کم و کاست تعریف می‌کنند و ۳۴ درصد افراد بالای ۶۰ سال هم بر این مسأله تأکید کردند که در کنار اخباری که با نظر شخصی خود برای دیگری تعریف می‌کنند، بعضی خبرها را دست‌نخورده و واقعی به اطلاع دیگران می‌رسانند.
کارشناسان در این بررسی متوجه شدند که تعریف کردن اخبار به‌صورت واقعی و بدون هرگونه تحریف در قشر جوان بیشتر اتفاق می‌افتد و در مقابل افرادی که سن بالاتری دارند معمولاً نظر شخصی خود را هم دخیل می‌کنند. البته باید توجه داشته باشیم که جوان‌ها کمتر از بزرگسالان با رسانه‌های چاپی احساس نزدیکی می‌کردند.
بلایی به نام شبکه اجتماعی
کارشناسان مرکز تحقیقاتی «پیو‌ریسرچ» در مطالعه اخیر خود به این نتیجه رسیدند که ۵۷ درصد کاربران شبکه‌های اجتماعی با این پیش‌فرض که اخبار منتشر شده در رسانه مجازی «به طور عمده تحریف شده است» آنها را مطالعه می‌کنند و اصل را بر این اساس گذاشته‌اند که خبرهای درج شده در شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌ای صحت ندارند. با وجود این ۴۸ درصد کاربران گروه سنی ۱۸ تا ۲۹ سال اعلام کردند که همین اطلاعات نادرست آنها را مجبور کرده است با دقت بیشتر اخبار پیرامون خود را رصد کنند و سعی در انتخاب اخبار درست داشته باشند. همچنین در گروه سنی ۵۰ تا ۶۴ سال نیز ۲۸ درصد افراد اعلام کردند که با وسواس بیشتر خبرهای منتشر شده در شبکه‌های اجتماعی را می‌خوانند تا از این طریق بتوانند اخبار درست را تشخیص دهند.
محققان می‌گویند افراد بدبین و کاربرانی که در گروه سنی جوان قرار دارند بیش از دیگران در انتقال صحیح اخبار تأثیر می‌گذارند و باید قبول کنیم هرچقدر رسانه‌ها سعی در انتشار صحیح اخبار داشته باشند، این افراد می‌توانند تأثیر بیشتری را در اطلاع‌رسانی به محیط پیرامون خود برجا بگذارند. به هر حال از آنجایی که هیچ‌کس نمی‌تواند ادعا کند همه مطالب رسانه‌ها کاملاً مفید یا کاملاً غیرسازنده است، ابزاری به‌نام «سواد رسانه‌ای» این امکان را برای مخاطبان فراهم کرده است تا پس از تشخیص خبر درست، بدون هرگونه تحریف آن را در اختیار اطرافیان خود قرار دهند.
