بدون دانستن حق شماست ، بیشتر بدانید
فرزانه ابراهیم‌زاده
سایت بدون -«شاه نهر بزرگی را که در دارالخلافه در بالای نگارستان حفر شده بود که آب رودخانه کرج به شهر بیاید و در عهد شاهنشاه فردوس آرامگاه کنده شد و تاکنون آبی به شهر از نهر مزبور جاری نشده بود…».
این نهر بزرگ که روزنامه وقایع التفاقیه در نمره دهم خود که در تاریخ جمعه هشتم شهر جمادی‌الثانی ۱۲۶۷ برابر با ۲۱ فروردین ۱۲۳۰ از آن گفته است هرچند کمی تغییر کرده اما هنوز هم در تهران امروز می‌شود ردش را در بلوار کشاورز پیدا کرد. براساس آنچه در این شماره از روزنامه نوشته شده قرار بود این نهر تشنگی تهران و روستاهایش را برطرف کند. با بررسی این خبر مشخص است که در بررسی مطبوعات قدیمی، امروز قصد داریم دهمین شماره روزنامه وقایع‌التفاقیه را مرور کنیم. اما ماجرای نهر آب کرج. نویسنده گزارش بعد از آنکه درباره وضعیت نهر نوشته اضافه می‌کند:«در این اوقات که اول بهار است و اهل شهر قدری کم آبی می‌کشیدند و به سبب اینکه حال آب در نهر مزبور متصل جاری نبود قدری خرابی به او رسیده بود. محض رفاه رعایا و سکنه دارالخلافه امنای دولت علیه مخارج حفر و تعمیر و بنایی نهر مزبور را که قریب به ده سنگ آب کر دارد از دیوان اعلی داده و درست نموده از آب کرج لبالب و مملو به شهر جاری گردد و…»
جالب است بدانید که کسی که دستور مستقیم بازسازی نهر آب کرج را می‌دهد میرزا تقی‌خان امیرکبیر است که در آن زمان زمین‌های بخش شمال غربی بیرون پایتخت را خریده و روستای امیرآباد را شکل داده بود. روستایی که برای تأمین آب باید شاخه‌ای از آب کرج را این روستا ببرد. روستایی که حالا مجموعه کوی دانشگاه و خیابان امیرآباد در آن ساخته شده است.
در بخش دیگری از این شماره نوشته شده که برای رفاه حال رعایا (به اصطلاح آن زمان) و به دستور صدراعظم از این شماره روزنامه قیمت اجناس در دارالخلافه را به تفکیک نوع و کیفیت کالا منتشر کرده است. نکته قابل توجه این است که این جدول قیمت‌ها به خط سیاق نوشته شده است اما می‌توان در آن دید که قیمت گندم ساوجبلاغی به نسبت گندم ورامینی چقدر متفاوت است یا برنج و آرد گندم هر کدام چقدر است. از کالاهایی که در این فهرست است می‌توان به دوغ و شیره و تنباکو و قند نیز اشاره کرد.
در این شماره همچنین می‌خوانیم که به دستور حشمت‌الدوله حاکم آذربایجان در تبریز بازار شهر سامان می‌گیرد: «به جهت پاکیزگی کوچه‌ها و معابر و بازارهای شهر تبریز گذاشته‌اند یکی آنکه کوچه‌ها را حکم کردند که ملا سنگفرش شود که از برای خلق مانند سابق عبور به صعوبت باشد و گل زیاد در کوچه‌ها و گذرگاه‌ها در ایام بارندگی جمع نشود که رفت و آمد مردم به سبب آب و گل مشکل باشد. دیگر آنکه بعضی از کسبه و اصناف بازار در جلوی دکان‌های خود سکو بسته و معابر خلق را تنگ کرده بودند قدغن کرده‌اند که آن سکوها را برداشته‌اند و وسعتی در بازار‌ها بهم رسیده و عبور راه خلق آسانتر شده است.»
در خبرهای خارجی بعد از انتشار اخباری درباره وضعیت انگلستان خبری از فرانسه درباره بالا رفتن خرج لویی ناپلئون و درخواست کمک هزینه بیشتر منتشر شده و نوشته:«وزرا می‌خواستند زیاد بکنند و اهل مشورت‌خانه قبول نکرده بودند. تفصیل گفت‌و‌گو در این خصوص این است که آنها به زیاد کردن این اخراجات راضی نبوده و حرفشان این بود که لویی ناپلئون پرزیدنت است یعنی پادشاه نیست و رئیس جمهوری است و به مدت معینی به این ریاست مأمور است و بعد از آن معزول خواهد شد.»
یکی از خبرهای جالب این شماره درباره قطب‌نما است: «در این روزها یکی از دانایان فرنگستان که در علم تواریخ اطلاع تمام دارد در خصوص اختراع قطب‌نما نوشته است که آن چه معلوم می‌شود اختراع قطب‌نما را از طایفه اسلام و عرب بوده اما نمی‌دانند در چه زمانی ساخته شده و کی به مصرف آمده است و از برای تحقیق و تجسس این مطلب بسیاری از کتب قدیمی و عرب و لاتین و غیره را دیده است از بعضی کتب عرب که تاریخ آنها پانصد یا ششصد سال قبل از این بوده علومی‌گردد که در آن ایام قطب‌نما در میان آنها متداول بوده و در آن ایام که کل فرنگستان با سلاطین عرب در باب بیت‌المقدس جنگ داشتند که در کتب عرب آن ایام را ایام جنگ جهاد می‌گفتند قطب‌نما را که اختراعش در میان عرب بود به فرنگستان بردند و در آن جا به مصرف آمد و به کار خورد. اما اول اختراعش معلوم نیست و نمی‌دانند که ابتدا که فهمیده که آهن ربا دائم الاوقات به قطب شمال مایل است.»
سایت بدون -«شاه نهر بزرگی را که در دارالخلافه در بالای نگارستان حفر شده بود که آب رودخانه کرج به شهر بیاید و در عهد شاهنشاه فردوس آرامگاه کنده شد و تاکنون آبی به شهر از نهر مزبور جاری نشده بود…».
این نهر بزرگ که روزنامه وقایع التفاقیه در نمره دهم خود که در تاریخ جمعه هشتم شهر جمادی‌الثانی ۱۲۶۷ برابر با ۲۱ فروردین ۱۲۳۰ از آن گفته است هرچند کمی تغییر کرده اما هنوز هم در تهران امروز می‌شود ردش را در بلوار کشاورز پیدا کرد. براساس آنچه در این شماره از روزنامه نوشته شده قرار بود این نهر تشنگی تهران و روستاهایش را برطرف کند. با بررسی این خبر مشخص است که در بررسی مطبوعات قدیمی، امروز قصد داریم دهمین شماره روزنامه وقایع‌التفاقیه را مرور کنیم. اما ماجرای نهر آب کرج. نویسنده گزارش بعد از آنکه درباره وضعیت نهر نوشته اضافه می‌کند:«در این اوقات که اول بهار است و اهل شهر قدری کم آبی می‌کشیدند و به سبب اینکه حال آب در نهر مزبور متصل جاری نبود قدری خرابی به او رسیده بود. محض رفاه رعایا و سکنه دارالخلافه امنای دولت علیه مخارج حفر و تعمیر و بنایی نهر مزبور را که قریب به ده سنگ آب کر دارد از دیوان اعلی داده و درست نموده از آب کرج لبالب و مملو به شهر جاری گردد و…»
جالب است بدانید که کسی که دستور مستقیم بازسازی نهر آب کرج را می‌دهد میرزا تقی‌خان امیرکبیر است که در آن زمان زمین‌های بخش شمال غربی بیرون پایتخت را خریده و روستای امیرآباد را شکل داده بود. روستایی که برای تأمین آب باید شاخه‌ای از آب کرج را این روستا ببرد. روستایی که حالا مجموعه کوی دانشگاه و خیابان امیرآباد در آن ساخته شده است.
در بخش دیگری از این شماره نوشته شده که برای رفاه حال رعایا (به اصطلاح آن زمان) و به دستور صدراعظم از این شماره روزنامه قیمت اجناس در دارالخلافه را به تفکیک نوع و کیفیت کالا منتشر کرده است. نکته قابل توجه این است که این جدول قیمت‌ها به خط سیاق نوشته شده است اما می‌توان در آن دید که قیمت گندم ساوجبلاغی به نسبت گندم ورامینی چقدر متفاوت است یا برنج و آرد گندم هر کدام چقدر است. از کالاهایی که در این فهرست است می‌توان به دوغ و شیره و تنباکو و قند نیز اشاره کرد.
در این شماره همچنین می‌خوانیم که به دستور حشمت‌الدوله حاکم آذربایجان در تبریز بازار شهر سامان می‌گیرد: «به جهت پاکیزگی کوچه‌ها و معابر و بازارهای شهر تبریز گذاشته‌اند یکی آنکه کوچه‌ها را حکم کردند که ملا سنگفرش شود که از برای خلق مانند سابق عبور به صعوبت باشد و گل زیاد در کوچه‌ها و گذرگاه‌ها در ایام بارندگی جمع نشود که رفت و آمد مردم به سبب آب و گل مشکل باشد. دیگر آنکه بعضی از کسبه و اصناف بازار در جلوی دکان‌های خود سکو بسته و معابر خلق را تنگ کرده بودند قدغن کرده‌اند که آن سکوها را برداشته‌اند و وسعتی در بازار‌ها بهم رسیده و عبور راه خلق آسانتر شده است.»
در خبرهای خارجی بعد از انتشار اخباری درباره وضعیت انگلستان خبری از فرانسه درباره بالا رفتن خرج لویی ناپلئون و درخواست کمک هزینه بیشتر منتشر شده و نوشته:«وزرا می‌خواستند زیاد بکنند و اهل مشورت‌خانه قبول نکرده بودند. تفصیل گفت‌و‌گو در این خصوص این است که آنها به زیاد کردن این اخراجات راضی نبوده و حرفشان این بود که لویی ناپلئون پرزیدنت است یعنی پادشاه نیست و رئیس جمهوری است و به مدت معینی به این ریاست مأمور است و بعد از آن معزول خواهد شد.»
یکی از خبرهای جالب این شماره درباره قطب‌نما است: «در این روزها یکی از دانایان فرنگستان که در علم تواریخ اطلاع تمام دارد در خصوص اختراع قطب‌نما نوشته است که آن چه معلوم می‌شود اختراع قطب‌نما را از طایفه اسلام و عرب بوده اما نمی‌دانند در چه زمانی ساخته شده و کی به مصرف آمده است و از برای تحقیق و تجسس این مطلب بسیاری از کتب قدیمی و عرب و لاتین و غیره را دیده است از بعضی کتب عرب که تاریخ آنها پانصد یا ششصد سال قبل از این بوده علومی‌گردد که در آن ایام قطب‌نما در میان آنها متداول بوده و در آن ایام که کل فرنگستان با سلاطین عرب در باب بیت‌المقدس جنگ داشتند که در کتب عرب آن ایام را ایام جنگ جهاد می‌گفتند قطب‌نما را که اختراعش در میان عرب بود به فرنگستان بردند و در آن جا به مصرف آمد و به کار خورد. اما اول اختراعش معلوم نیست و نمی‌دانند که ابتدا که فهمیده که آهن ربا دائم الاوقات به قطب شمال مایل است.»
