چگونه تاب آوری خود را در اتفاقات تلخ افزایش دهیم

سنگ هم از آسمون بیاد، صخره که جا نمی زنه!

«تاب‌آوری» ویژگی شخصیتی گم شده و نیاز بیشتر انسان‌های پر توقع و نازپرورده روزگار ماست

نویسنده : زهرا وافر| کارشناس‌ارشد روان شناسی‌بالینی  بهش گفتم: «قهوه‌ات سرد نشه!»، نگاه اندوهگین اش را دوخت به فنجان قهوه و گفت: «باور کن که این روزها، زندگی من حتی از این قهوه هم تلخ‌تره!» پرسیدم: «چرا؟»  جواب داد:«روزهای سخت زیادی رو گذروندم. تجربه طلاق پر از حرف و حدیث، به مشکل خوردن با همکارهام، تموم نکردن دوره تحصیلی کارشناسی‌ارشد، فوت یکی از عزیزانم که تکیه‌گاهم بود و … . مدت‌هاست که دیگه زندگی نمی‌کنم، فقط زندگی رو تحمل می‌کنم!» یک قاشق شکر ریختم داخل فنجان قهوه‌اش و با خنده گفتم: «خدا رو چه دیدی! شاید در عوض سال آینده پر از روزهای خوب باشه، پر از تغییرات مثبت در درون خودت و زندگیت!» با ناراحتی سری تکان داد و گفت: «من دیگه هیچ وقت اون آدم شاد و پرانرژی سابق نمیشم، من فقط یه آدم شکست خورده ام. دیگه هیچ چیز خوشحالم نمی‌کنه، به هیچ چیز نمی‌تونم امیدوار باشم…» جرعه آخر قهوه را سرکشید و با ژست روان شناسانه‌ای گفت : «یک فیلسوف معروف هست که یک جمله معروف داره: هر آن‌چه مرا نکشد، پس قوی‌ترم می‌کند» و بعدش هم رفت! مطلب امروزمان، نگاهی روان‌شناسانه به همین دیدگاه و نظر است.      انعطاف‌پذیری با تاب‌آوری فرق دارد مفهوم جالبی در روان شناسی وجود دارد به نام «تاب‌آوری»؛ یعنی قابلیت بازسازی مجدد خود پس از سختی‌ها. مفهوم تاب‌آوری با مفهوم انعطاف‌پذیری در زندگی فرق دارد. انعطاف‌پذیری یعنی در جریان مشکلات زندگی، کمی خم بشوید و بعد دوباره به حالت اولت برگردید اما تاب‌آوری یعنی حتی اگر بر اثر شدیدترین مشکلات از هم فروپاشیدید، دوباره خودتان را بازسازی کنید، یعنی افتادن و دوباره بلند شدن. مثل همان ضرب‌المثل سرخپوستی که می‌گوید: «وقتی توفان می‌شود، اگر در برابر یک درخت ایستاده باشی و به شاخه‌های آن نگاه کنی، مطمئن می‌شوی که به زودی سقوط می‌کند اما وقتی به تنه درخت نگاه کنی، استواری اش را می‌بینی!» یا همان دیالوگ معروف فیلم راکی: «هیچ‌کس نمی‌تونه ضربه‌ای محکم‌تر از زندگی بهت بزنه، اصلا مهم نیست تو چقدر می‌تونی محکم ضربه بزنی، مهم اینه که تا چه حد می‌تونی ضربه بخوری و به مسیرت ادامه بدی، این‌طوری برنده میشی!»     ویژگی‌های روانی افراد تاب‌آور با پرورش ویژگی تاب‌آوری در وجود خود، می‌توانید به جای سقوط از نردبان مشکلات، از آن‌ها برای بالا کشیدن خودتان به لحاظ روحی، روانی و معنوی استفاده کنید. حالا این سوال مطرح می شود که چطور می‌توانیم این تاب‌آوری را در وجود خودمان پرورش بدهیم؟ واضح است که باید اول ویژگی‌های روانی افراد تاب‌آور را  بشناسیم تا بتوانیم به تاب‌آوری دست یابیم و  آن ها را در خودمان پرورش بدهیم. بازیگوش و دارای کنجکاوی بچگانه هستند|  این افراد سوالات زیادی مطرح می کنند، می‌خواهند از هر چیزی سر در بیاورند، همچون کودکان از هر چیزی لذت می‌برند، از پدیده‌ها متعجب می‌شوند، تجربه می‌کنند، اشتباه می‌کنند، آسیب می‌بینند و می‌خندند و البته اشتباهات‌شان را تکرار نمی‌کنند. از تجارب خود می‌آموزند| افراد تاب‌آور تجارب جدید و غیرمنتظره را به سرعت درون سازی می‌کنند. مدام از خود می‌پرسند: «نکته جدید یا درسی که می‌توانم یاد بگیرم، چیست؟» به سرعت خود را سازگار می‌کنند|  به لحاظ هیجانی و ذهنی بسیار انعطاف‌پذیر هستند. با ویژگی‌های شخصیتی متناقض راحت هستند. می‌توانند قوی و لطیف، حساس و سخت، منطقی و شهودی، آرام و هیجانی، جدی و بازیگوش و … باشند. رابطه دوستانه یا عاشقانه خوبی دارند|  پژوهش‌ها نشان می‌دهند که مردم در شرایط کاری دشوار و تخریب کننده، اگر رابطه دوستانه یا خانواده دوست‌داشتنی داشته باشند، استرس‌شان را بهتر مدیریت خواهند کرد و احتمال مریض شدن‌شان کمتر خواهد بود. احساسات خود را صادقانه بیان می‌کنند|  چنین افرادی می‌توانند خشم، عشق، تنفر، تحسین، غم و طیف وسیعی از هیجانات انسانی را به شکل صادقانه و راحت، تجربه یا بیان کنند. همچنین می‌توانند در شرایطی که لازم باشد، احساسات خود را به شکل آگاهانه بروز دهند. خوش‌بین هستند|  همیشه انتظار دارند که کارها خوب پیش برود. آن‌ها خوش‌بینی عمیقی دارند و به آینده امیدوارند. بدون یک نسخه از پیش تعیین شده می‌توانند کار کنند و هنگام بحران ثبات خود را حفظ می‌کنند. برای بهتر شدن تلاش می‌کنند|  آن‌ها تلاش می‌کنند در هر دهه از زندگی بهتر و بهتر ‌شوند و به شکل روزافزونی از زندگی بیشتر و بیشتر لذت می‌برند. به طور کلی می‌توان گفت که کیفیت زندگی چنین افرادی روند صعودی و پیش رونده دارد. آن‌ها از خود می‌پرسند که آیا امروز بهتر از گذشته می‌توانم با مشکلات زندگی کنار بیایم؟  

نکته تاب‌آوری یک خصلت ذاتی نیست یعنی همه ما با پرورش ویژگی‌هایی که در این مطلب به آن‌ها اشاره شد، می‌توانیم به این خصلت کاربردی دست یابیم. فقط به مدتی تمرین نیاز است. باید این هنر را بیاموزیم که به مشکلات زندگی، به عنوان صحنه‌ای برای نبرد نگاه کنیم، نبردی که با تلاش و امید، مسلما ما پیروز آن خواهیم بود!