بدون دانستن حق شماست ، بیشتر بدانید
بعضی‌ها مدام ذهن‌شان درگیر است که از پس نگهداری از گل و گیاه برمی‌آیند یا نه؟ یعنی نگران این هستند که به قول معروف، گل به دست‌شان می‌آید و دست‌شان سبز است یا خیر؟ این افراد اما فضایی برای امتحان‌کردن این توانایی خود ندارند و در عین حال در آرزوی نگهداری از گل و گیاه هستند. درست‌کردن تراریوم شاید روشی باشد تا چنین افرادی به آرزویشان برسند و دست‌کم فرصتی برای تجربه‌کردن این کار داشته باشند. این باغچه شیشه‌ای رومیزی می‌تواند با تلفیق هنر و باغبانی هم به یک سرگرمی جذاب برای شما تبدیل شود و هم از آن می‌توانید برای تزیین فضای داخلی منزل یا محل کار استفاده کنید. درست‌کردن تراریوم علاوه بر این که یک نوع کار هنری خلاقانه و لذتبخش است، چندان سخت نیست. تراریوم در واقع ترکیبی از چند موجود زنده است که هم می‌تواند یک عنصر مهم در دکوراسیون داخلی محسوب شود و هم ایده‌ای منحصر به فرد برای هدیه‌دادن به علاقه‌مندان گل و گیاه باشد. تراریوم به معنی ظرفی است که گیاهان در آن رشد می‌کنند و می‌توان آن را به نوعی یک باغچه شیشه‌ای دانست که در آن مجموعه‌ای از گیاهان کوچک زینتی سازگار با هم در یک محیط بسته رشد می‌کنند. ظروف تراریوم معمولا شفاف و شیشه‌ای بوده و دهانه‌ای تقریبا بزرگ دارند که به باغبان امکان دسترسی به گیاهان داخل آن را می‌دهد؛ البته در مجموع سطح تماس این گیاهان با محیط بیرون بسیار کم و فقط به اندازه دهانه ظرف است. بنابراین رطوبت در فضای تراریوم بسیار بالاست و همین گزینه آن را به محیطی امن برای پرورش گیاهان حساس به خشکی تبدیل می‌کند. میزان تبخیر در محیط تراریوم نیز در کمترین سطح خود قرار دارد، چون آب حاصل از تبخیر که روی دیواره ظرف می‌نشیند، دوباره به خاک برمی‌گردد. از این لحاظ، تراریوم مشابه یک گلخانه کوچک عمل می‌کند؛ البته انواع دربسته تراریوم هم وجود دارد.
وسایل مورد نیاز برای ساخت تراریوم
تنگ شیشه‌ای، سنگ‌های کوچک یا سنگریزه، زغال فعال، خاک و گیاهان مهم‌ترین وسایل مورد نیاز برای درست‌کردن تراریوم هستند. با هر گیاهی نمی‌توان تراریوم ساخت و فقط برخی گیاهان برای این باغچه‌های شیشه‌ای مناسب هستند؛ ازجمله انواع سرخس، پپرومیای هندوانه‌ای، پپرومیای برگ قاشقی، فیتونیا، هیپوستس، مارچوبه، مارانتا، پوتوس، گندمی، سانسِوِریای پاکوتاه، برگ بیدی، شب‌تاب، سیسوس، سینگونیوم، نخل شامادورا، برگ انجیری، بگونیای ببری، بگونیا رکس، بابا آدم، پلکترانتوس (برگ نعنایی)، عَشَقه مینیاتوری، آگلونما، انواع ارکیده، وریزیا، آناناس، گازمانیا، گیاه هوازی تیلاتدزیا، پیله‌آ، کریپتانتوس یا ستاره ماهی و انواع ساکولنت و کاکتوس.
هنگام انتخاب گیاه موردنیاز برای درست‌کردن تراریوم این نکات را به خاطر بسپارید:
گیاهانی را انتخاب کنید که اندازه‌شان متناسب با ظرف‌تان باشد، چون نباید گیاهان به خاطر تنگی جا به کناره‌های ظرف رانده شوند به قول معروف تراریوم از قیافه بیفتد. اصل زیبایی تراریوم در رعایت تناسب فضا و مینیاتوری‌بودن آن است.
گیاهان رطوبت‌پسند احتمالا رشد بهتری در تراریوم خواهند داشت، اما این به آن معنی نیست که ساکولنت‌ها و کاکتوس‌ها را چون رطوبت‌دوست نیستند، نمی‌توانیم در تراریوم بکاریم. حسن یوسف، شمعدانی، گیاهان فصلی، باغچه‌ای و درختان را به هیچ عنوان نمی‌توان داخل تراریوم کاشت، چون به رطوبت بالا و تهویه کم حساسند.
همه گیاهانی که در یک تراریوم کاشته می‌شوند، باید از یک دسته باشند؛ چه از نظر جنس مثلا تیغ‌دار یا گوشتی‌بودن آنها و چه نیازهای دمایی؛ مثلا گل‌هایی مثل گل سنگ، گندمی، سانسوریا و بنفشه آفریقایی را هرگز نمی‌توان با گیاهان دیگری مثل فیتونیا و سرخس به صورت گروهی کاشت چون به هوای خنک نیاز دارند.
به طور کلی گیاهانی که رشد کندتری دارند برای تراریوم بهترند، اما با هرس ریشه و چیدن جوانه انتهایی می‌توان رشد گیاهان را کنترل کرد.
مراقب باشید گیاهان انتخابی‌تان عاری از هرگونه آفت و بیماری باشد، اما اگر بعد از کاشت، تراریوم شما دچار آفت شد، چه کاری باید انجام دهید؟ در این شرایط بهتر است برای ازبین‌بردن آفت موجود در تراریوم از صابون حشره‌کش گیاهی استفاده کنید، اما در صورتی که با این کار هم گیاه شما درمان نشد، بهتر است گیاه آفت‌زده را از تراریوم خارج کنید تا بقیه گیاهان سالم بمانند.
ساخت گام‌به‌گام تراریوم
گام اول: برای ساخت تراریوم به یک تنگ شیشه‌ای احتیاج دارید که به‌راحتی در بازار یا گل‌فروشی‌ها پیدا می‌شود؛ البته شما می‌توانید به جای خرید تنگ از وسایل دورریختنی مثل قوری و کتری پیرکس هم برای این کار استفاده کنید. هر چه ظرف شفاف‌تر باشد، لذت تماشایش بیشتر است. شفاف‌بودن ظروف یک حُسن بزرگتر هم دارد و آن این که باعث عبور بهتر نور و انجام مناسب‌تر فرآیند فتوسنتز می‌شود.
گام دوم: کف تراریوم خود را یک لایه سنگریزه یا پوکه صنعتی بریزید. این لایه به عنوان زهکش ظرف کمک می‌کند آب اضافی در ته ظرف باقی نماند و به این ترتیب از پوسیدگی ظرف جلوگیری می‌کند. اندازه لایه سنگریزه به بزرگی و کوچکی ظرف‌تان بستگی دارد.
گام سوم: در این مرحله نوبت گذاشتن یک لایه خزه اسفاگنوم یا یک تکه تور، گونی یا جوراب نایلونی است تا با جذب آب مانع ورود آن به زیر سنگریزه شود.
گام چهارم: چند تکه زغال هم اضافه کنید. زغال خاصیت ضدعفونی‌کنندگی دارد و از رشد باکتری و ایجاد بوی نامطبوع در تراریوم جلوگیری می‌کند.
گام پنجم: یک لایه خاک مثل کوکوپیت، پرلیت یا پیت ماس به تراریوم اضافه کنید. البته بهتر است خاک مورد استفاده شما ترکیبی از این سه جنس باشد و چون پیت ماس به دلیل داشتن مواد مغذی باعث رشد بیش از حد گیاه می‌شود، باید نسبتش کمتر باشد. همچنین سعی کنید از کوکوپیت به خاطر نگهدارندگی ریشه بیشتر استفاده کنید. خاک پرلیت هم بیشتر برای هواگیری به کار می‌رود. توجه داشته باشید که هیچ‌وقت بیشتر از یک‌سوم تنگ را با خاک پر نکنید، اما عمق خاک چقدر باید باشد؟ بهترین کار رعایت این قاعده است که خاک باید به قدری عمیق باشد که گیاه بتواند در آن ریشه بزند. برای حفظ حالت طبیعی‌تر می‌توانید خاک را کمی نامرتب و با پستی و بلندی بریزید.
گام ششم: حالا وقت کاشت گیاهان است. این مرحله درست به نقاشی و طراحی منظره می‌ماند. بعضی نقاط که نقاط کانونی یا تکیه‌گاه منظره‌اند زودتر از همه چشم ببینده را به خود جذب می‌کند. برای این که تراریوم شما جلوه‌ای زیباتر داشته باشد به چند نکته توجه کنید:
همیشه موقع انتخاب گیاهان نقاط کانونی و نقاط کم اهمیت‌تر را نسبت به تاثیرآن‌ها بر بافت و فضا تعیین کنید؛ مثلا گیاه بزرگتر را در نقطه کانونی و طلایی قرار دهید تا تمرکز اصلی روی آن باشد. بعد گیاهان بعدی را به ترتیب اندازه و اهمیت در سطوح بعدی بکارید.
در طراحی فضای سبز با استفاده از بیدمجنون، نگاه بیننده را به سمت پایین و در طراحی منظره با استفاده از گیاهان سوزنی‌برگ نگاه را به طرف بالا معطوف می‌کنند. در تراریوم هم این قانون صادق است؛ مثلا گندمی مثل بید مجنون است پس می‌توان زیر آن کنده چوب، سنگ یا آب‌نما به کار برد. همچنین به خاطر لطیف‌بودن بافت گندمی، تراریوم ساخته‌شده با استفاده از این گیاه احساس رضایت را به بیننده منتقل می‌کند، اما مارچوبه برعکس آن بافت را خشن و نگاه را به سمت بالا معطوف می‌کند پس باید در اطراف آن چند گل پاکوتاه و پرپَر مثل هیپوستس کاشته شود تا هم بافت آن خنثی شود و هم درازی مارچوبه را بپوشاند.
هرچه تضاد رنگ‌ها بالاتر، فرم برگ‌ها متفاوت‌تر و فضای داخل تنگ پرتر باشد، تراریوم جذاب‌تر خواهد بود. مثلا کاربرد پپرومیا با گندمی به خاطر تقابل برگ‌های چروک و ضخیم و باریک و نازک یا شب‌تاب با فیتونیا به خاطر فرم خاص برگ‌ها و همچنین تضاد رنگ‌شان، تاثیر خیره‌کننده‌ای روی بیننده می‌گذارد. بعد از رعایت نکات لازم برای زیبایی بیشتر تراریوم، گیاهانی را که انتخاب کردید، وارد تنگ کنید؛ البته قبل از وارد کردن گیاه به تراریوم لازم است آن را از گلدانش خارج کنید. برای این کار، خاک دور ریشه را بتکانید و اگر نیاز بود کمی ریشه‌ها را هرس کنید. بعد با نوک انگشت یا یک تکه‌ای چوب، سوراخی روی خاک ایجاد کنید و گیاه را در آن بکارید.
گام هفتم: بعد از کاشت گیاهان می‌توانید یک لایه شن یا سنگریزه پای آنها بریزید. اگر علاقه‌مند به استفاده از خرده‌ریزهای تزیینی هستید هم می‌توانید آنها را در این مرحله به تراریوم اضافه کنید.
گام هشتم: از این مرحله فاز مراقبت شروع می‌شود. نور کافی و آب به اندازه، دو عنصر حیاتی برای سبزماندن تراریوم شما هستند.
آبیاری: به دلیل بسته‌بودن محیط تراریوم نیازی به آبیاری زیاد نیست. هر وقت پای گل‌ها خشک شد به آنها آب بدهید. آبیاری تراریوم به صورت اسپری‌کردن آب روی سطح خاک انجام می‌شود. فاصله بین دو آبیاری به باز و بسته بودن و حتی قطر دهانه باز ظرف بستگی دارد، اما این فاصله باید در حدی باشد که هم گیاهان سیراب شوند و هم خاک از آب اشباع نشود.
نور: نور دریافتی تراریوم باید زیاد و البته غیرمستقیم باشد. بزرگترین دشمن تراریوم گرمای بیش از حد و تهویه نامناسب است، چون باعث ابتلای گیاهان موجود در آن به بیماری‌های قارچی می‌شود. پس اگر تراریوم بسته دارید در ساعات اوج گرما و همچنین شب‌ها در آن را بردارید.
اولین تراریوم را چه کسی ساخت؟
حدود ۲۰۰ سال قبل یک پزشک لندنی به نام «ناتانیل باگ‌شو وارد» وقتی مشغول تحقیقات روی حشرات نگهداری‌شده در بطری‌های کوچک بود، متوجه شد بذر بعضی علف‌ها و سرخس‌های موجود در این بطری‌ها جوانه زده‌اند، در حالی‌که بذرهای مشابه همین گیاهان به خاطر خشکی هوای بیرون از بین رفته بودند. دیدن همین صحنه جرقه‌ای در ذهن این پزشک زد تا تحقیقات بیشتری روی کاشت گیاهان در ظروف دربسته بزند. بعد از به نتیجه رسیدن تحقیقات او تنگ‌هایی شیشه‌ای به نام «شیشه واردین» وارد بازار شدند که شبیه همین تراریوم‌های امروزی بودند.
