بدون دانستن حق شماست ، بیشتر بدانید
سایت بدون-آیا انسان‌ها حاصل یک معجزه نادر در کیهان هستند یا نتیجه‌ای پیش‌بینی‌پذیر از تکامل زیستی و زمین‌شناختی؟ پژوهش جدیدی که در تاریخ ۱۴ فوریه در مجله Science Advances منتشر شده، دیدگاه رایج درباره نادر بودن حیات هوشمند در جهان را به چالش کشیده و نظریه‌ای نوین را مطرح می‌کند: شاید ما حاصل یک روند طبیعی و اجتناب‌ناپذیر باشیم، نه یک تصادف کیهانی.
مدل گام‌های سخت: دیدگاه سنتی درباره کمیابی ما
برای دهه‌ها، نظریه‌ای به نام مدل گام‌های سخت (Hard Steps Model) رواج داشت که بر اساس آن، تکامل حیات هوشمند بسیار نادر و دشوار تلقی می‌شد. این نظریه اولین بار توسط فیزیکدان برندون کارتر در سال ۱۹۸۳ ارائه شد. او با بررسی طول عمر خورشید و زمان پیدایش انسان، نتیجه گرفت که تکامل انسان‌ها بسیار دیرهنگام رخ داده و بنابراین نیازمند مجموعه‌ای از اتفاقات فوق‌العاده نادر بوده است.
پژوهشگران مختلف این نظریه را گسترش دادند و پنج “گام سخت” را به عنوان مراحل کلیدی و نادر در تکامل حیات مطرح کردند:
- منشأ حیات
- فتوسنتز
- پیدایش یوکاریوت‌ها
- پیدایش جانوران چندسلولی
- تکامل انسان‌ها
بر اساس این نگاه، هر یک از این مراحل فقط یک‌بار در تاریخ زمین رخ داده‌اند و هر یک وابسته به جهش‌های ژنتیکی متعدد و شرایط خاص بوده‌اند.
دیدگاهی نو: زمین خودش حیات هوشمند را شکل داد
اما پژوهش جدید نظریه متفاوتی ارائه می‌دهد. به گفته‌ی نویسندگان این مقاله، از جمله دانیل میلز و جنیفر مک‌الیدی، تکامل حیات نه به دلیل تصادف‌های نادر، بلکه به دلیل بازخوردهای متقابل بین زیست‌کره و زمین‌کره رخ داده است. به عبارت دیگر، هر مرحله از تکامل زیستی شرایط لازم برای مرحله‌ی بعدی را فراهم کرده است.
برای مثال، فتوسنتز تنها زمانی ممکن شد که شرایط شیمیایی خاصی در جو زمین وجود داشت. همین فرایند سپس جو را تغییر داد و مسیر را برای پیدایش اکسیژن و در نهایت پیدایش جانوران و انسان‌ها هموار کرد.
مک‌الیدی می‌گوید: «ما نتیجه‌ی پیش‌بینی‌پذیر تکامل زمین هستیم؛ نه یک اتفاق عجیب و استثنایی.»
پیامدهای این نظریه: ما تنها نیستیم؟
بر اساس این دیدگاه، اگر زمین پس از میلیاردها سال توانست شرایط را برای پیدایش انسان فراهم کند، شاید سیاره‌های دیگری نیز در مسیر مشابهی باشند. این نظریه به‌تنهایی اثبات وجود بیگانگان نیست، اما مسیرهای جدیدی برای جستجوی آن‌ها فراهم می‌کند؛ از جمله بررسی جو سیارات فراخورشیدی برای یافتن نشانه‌هایی از اکسیژن.
این دیدگاه همچنین می‌تواند الهام‌بخش تحقیقات جدید در زمینه منشأ حیات، ژنتیک، میکروبیولوژی و زمین‌شناسی باشد. بررسی دقیق‌تر شرایط فیزیکی و شیمیایی سیاره‌ها ممکن است به ما کمک کند تا درک بهتری از احتمال شکل‌گیری حیات در نقاط دیگر کیهان داشته باشیم.
اگر ما تنها نباشیم، چه می‌شود؟
برخلاف نظریه گام‌های سخت که بر انحصاری بودن انسان‌ها تأکید دارد و سوختی است برای ایده‌هایی چون استعمار سیارات دیگر، نظریه جدید تأکید دارد که ما شاید آغازگر نباشیم، بلکه بخشی از یک روند تکرارشونده باشیم. اگر انسان‌ها منقرض شوند، شاید گونه‌ای دیگر جایگزین ما شود—بر روی زمین یا جایی دیگر در کهکشان.
به قول دانیل میلز: «اگر زمین بعد از ما شانس دیگری برای شکل‌گیری تمدنی خودآگاه داشته باشد، این واقعاً دلگرم‌کننده است.»
