بدون دانستن حق شماست ، بیشتر بدانید
بر کسی پوشیده نیست که سیگار کشیدن در دوران بارداری می‌تواند تأثیر مخربی بر نسل‌های آینده داشته باشد؛ برای مثال احتمال خطر مرگ ناگهانی جنین را بیش از دو برابر افزایش می‌دهد. همچنین برخی مطالعات نشان داده‌اند که احتمال تشخیص اوتیسم در کودکانی که مادربزرگ‌های مادری آنها در دوران بارداری سیگار می‌کشیدند بیشتر است. مصرف دخانیات می‌تواند بر رشد، قدرت و تناسب اندام نوه‌ها و نتیجه‌های افراد سیگاری تأثیر بگذارد. با این حال اثرات قابل توارث سیگار کشیدن در خارج از دوران بارداری بسیار کمتر مورد مطالعه قرار گرفته است. در پژوهشی جدید محققان نشان داده‌اند که مردانی که در دوران نوجوانی قبل از بلوغ سیگار می‌کشیدند، نوه‌هایشان چندین دهه بعد زمانی که به سن جوانی می‌رسند احتمال بیشتری دارد که با مشکلات سلامتی روبه‌رو شوند. جزئیات این پژوهش را که نشان داد بسیاری از بیماری‌های به‌ظاهر غیر‌وراثتی ما نیز می‌تواند ریشه در رفتارها و عادات اجداد ما داشته باشد، بررسی می‌کنیم. نتایج مطالعه‌ای که هفته گذشته در نشریه علمی ساینتیفیکس‌ریپورتز
(Scientific Reports) منتشر شد و به گفته دانشمندان از اولین نمونه‌های به نمایش درآمدن اثرات فرانسلی برخی عوامل محیطی در طول چهار نسل است، بیانگر این موضوع است که قرار گرفتن اجداد ما در معرض عواملی مانند دود تنباکو ممکن است عواقبی داشته باشد که در خانواده‌ها برای نسل‌های شناسایی نشده باقی می‌ماند و بعد از چند نسل بروز پیدا می‌کند.
محققان دانشگاه بریستول برای این مطالعه از نتایج پژوهش بزرگی که پیش از این انجام شده بود استفاده کردند. این مطالعه اطلاعات بیش از ۱۴هزار نوزاد متولد شده در اوایل دهه ۹۰ میلادی و والدین‌شان را جمع‌آوری کرده بود.
پیام فرانسلی غیر‌ژنتیکی
پروفسور جین گلدینگ، اپیدمیولوژیست دانشگاه بریستول بریتانیا می‌گوید: «اگر این ارتباط‌ها در سایر مجموعه داده‌ها نیز تأیید شود، این پژوهش از اولین مطالعات انسانی با داده‌های مناسب برای شروع بررسی این ارتباط‌ها و یافتن منشأ روابط بین‌نسلی بالقوه مهم خواهد بود.»
در سال ۲۰۱۴، گلدینگ و همکارانش داده‌های حاصل از مطالعه طولی آون روی والدین و کودکان (معروف به مطالعه «کودکان دهه ۹۰») که نوعی مطالعه مشاهده‌ای روی زنان باردار و خانواده‌های آنها بود و در اوایل دهه ۱۹۹۰ آغاز شده بود و گلدینگ در ابتدا رهبری آن را بر‌عهده داشت، مورد بررسی قرار دادند.
تجزیه و تحلیل داده‌های پرسشنامه در سال ۲۰۱۴ از کودکانی که در پژوهش دهه ۹۰ حضور داشتند نشان داد که پسران پدرانی که قبل از ۱۱ سالگی سیگار کشیدن را شروع کرده بودند، احتمال بیشتری دارد که در نوجوانی شاخص توده بدنی (BMI) بالاتری داشته باشند و میانگین دور کمر و توده چربی کل بدنشان افزایش یابد. این گزارش از‌سوی گلدینگ و محققان همکارش نمونه نادری از نوعی سیگنال فرانسلی غیر‌ژنتیکی بود که به فرزندان انسان به ارث رسیده است که همسو با بسیاری از شواهد مطالعات موجود در مورد اثرات قرار گرفتن اجداد در معرض عوامل محیطی مختلف در مدل‌های حیوانی بود. اکنون بررسی عمیق‌تر مجموعه داده‌های کودکان دهه ۹۰ نشان می‌دهد این پدیده حتی در بین نسل‌ها گسترش بیشتری پیدا می‌کند و نه فقط از پدر به پسرش، بلکه از پدربزرگ تا نوه‌اش و همچنین از پدربزرگ تا نتیجه‌اش نیز ادامه دارد.
ارثیه چاقی پدربزرگ
محققان در مطالعه اخیر نشان داده‌اند که اگر پدربزرگ پدری پیش از دوران بلوغ یعنی در سنین کمتر از ۱۳ سال سیگار کشیدن را آغاز کرده باشد، در مقایسه با افرادی که از سنین بالاتر (۱۳ تا ۱۶ سالگی) شروع به سیگار کشیدن کرده بودند، نوه‌های دختری‌اش و نه نوه‌های پسری‌اش، شواهدی از توده چربی بیش از حد در دو سن ۱۷ و ۲۴ سالگی نشان می‌دهند. مشابه این پدیده در رابطه با جد مادری و نوه و نتیجه‌های دختر نیز مشاهده شد.
پژوهشگران همچنین نشان دادند که حتی زمانی که نسل‌های میانی این خط نسلی به طور منظم در زیر ۱۳ سال سیگار نکشند، نتایج تغییر معناداری نخواهد داشت؛ در نتیجه این پدیده یک اثر فرانسلی در امتداد چهار نسل است.
این تیم تحقیقاتی معتقد است که به تحقیقات بیشتری در مورد این پدیده نیاز است تا بفهمیم دقیقا چطور این اثرات در طول نسل‌ها باقی می‌ماند. آنها همچنین تصریح می‌کنند که تجزیه و تحلیل‌هایشان با محدودیت‌هایی همراه بوده است، از‌جمله این‌که در این پژوهش تعداد زیادی داده ناقص وجود داشته زیرا بسیاری پاسخ‌دهندگان دوران کودکی و شرایط والدین و پدربزرگ و مادربزرگ‌شان را به‌درستی به‌خاطر نمی‌آوردند.
پیگیری بیماری‌ها در اثرات فرانسلی
به گفته محققان، این پژوهش اولین شواهد در نوع خود را از اثرات فرانسلی ارائه می‌دهد گرچه نحوه ایجاد این اثرات هنوز در این مرحله بسیار ناشناخته است.
ممکن است این پدیده فقط نوعی ارتباط باشد و رابطه علت و معلولی میان دود تنباکو و چاقی در نسل‌های بعد وجود نداشته باشد. محققان اذعان می‌کنند احتمال دارد که سیگاری‌های قبل از بلوغ در این مطالعه، استعداد ارثی برای چاقی داشته باشند که تنها در چند نسل پایین‌تر تظاهر پیدا کرده است. همچنین ممکن است ارتباط مشاهده شده بین میزان چربی بدن و عادت سیگار کشیدن نسل‌های قبلی تحت تأثیر عوامل دیگری نیز باشد. برای مثال ژنتیک، اپی‌ژنتیک و سایر عوامل محیطی همگی با چاقی مرتبط هستند و می‌توانند نقش داشته باشند.
نکته مهم در‌خصوص این یافته‌ها این است که اثرات نشان داده شده با چاقی در ارتباط هستند؛ همان‌طور که پیشتر مشخص شده بود چاقی نوعی اختلال پیچیده است که ناشی از تأثیر متقابل ژنتیک، اپی‌ژنتیک و عوامل محیطی است.
گلدینگ معتقد است این تحقیق دو نتیجه مهم را در اختیار ما قرار می‌دهد؛ اول این‌که قرار گرفتن پسرها قبل از دوران بلوغ در معرض مواد خاص ممکن است بر نسل‌های بعدی آنها تأثیر بگذارد. همچنین ممکن است دلیل اضافه‌وزن کنونی کودکان بیش از آن که تحت تأثیر تحرک و تغذیه خودشان باشد، برگرفته از سبک زندگی و عادات اجدادشان در طول سال‌های گذشته باشد.
با این حال قبل از ایجاد فرضیه‌هایی در مورد مکانیسم‌هایی که می‌تواند این اثرات را به‌وجود بیاورد، محققان باید در پی شواهد تأییدی
از مطالعات مهم دیگر باشند.
منابع: IFL Science و Science Alert
