بدون دانستن حق شماست ، بیشتر بدانید
سایت بدون-سلبریتی ها طبقه تازه ای در جهان هستند با مختصات تازه که تعریف کردن آن در جامعه شناسی اهمیت ویژه ای دارد ، به همین منظور به سراغ دکتر حسین نبوی جامعه شناس و عضو هیات علمی دانشگاه خوارزمی رفته ایم تا با ایشان درباره این طبقه ، از پیدایش تا افولشان صحبت کنیم ….
*با اجازه شما از نقش سلبریتی ها در جامعه امروز شروع کنیم ، ما در قدیم محبثی داشتیم به اسم ، نخبه گرایی ،نفوذ نخبه ها یا چرخش نخبه ها ، آیا از نخبه گرایی به سلبریتی ها رسیده ایم؟یا این که نه هنوز نخبه ها هنوز جایگاه خودشان دارند و سلبریتی طبقه جدیدی با تعریف خودشان هستند؟
– نخبه ها هنوز هم نقش خود را ایفا می کنند ، نخبه ها را می توان به دو دسته تقسیم کرد ، نخبه هایی که در زمینه سیاسی ، مناصب را در اختیار دارند که به آن ها می توان نام برگزیدگان قدرت داد که به آن هم لفظ نخبه ، برگزیده یا الیت اطلاق می شود ، از سوی دیگر معنای جدیدتری هم برای نخبه وجود دارد که به معنای کسانی است که در زمینه تحصیلی آدم های موفقی هستند ، این نخبه ها دارای هوش بالاتری هستند و در زمینه هایی مثل تکنولوژی و علم شاخص شده اند .هردوی این ها کماکان نقش خود را دارند هر چند که به نظر می رسد که اهمیت نخبگان دانشگاهی در مقایسه با سلبریتی ها رفته رفته دارد کاهش پیدا می کند .آن هم به این خاطر است که رسانه ها ، آن طور که سابقا توجه داشتند به نخبگان دانشگاهی نمی پردازند .رسانه ها این روزها توجهشان بیشتر به چهره هایی است که در زمینه ورزش ، هنر یا سرگرمی موفقیتی کسب می کنند .این افراد در یک زمینه خاص متبحر هستند اما به نظر می رسد افزون به توانایی ذاتی ، عمدتا به وسیله رسانه هاست که برجسته می شوند .به عبارتی می توان گفت که رسانه ها دارند که برخی از چهره ها را برمی سازند .یعتی دارند درست می کنند ، می سازند اما نخبگان تحصیلی ، به واسطه توان ذهنی و فکری خود شان و به واسطه پشتکار دارای ویژگی ذاتی هستند. به واسطه توجهی که رسانه ها به سلبریتی ها دارند ، توجه به نخبگان علمی یا تحصیلی کمتر شده است .
*ما رسانه هایی داریم که دیگر مفهوم رسانه های با مفهوم گذشته را ندارند وخیلی از این سلبریتی ها به تعبیر شما برساخته رسانه های خودشان هستند …
– بله ! رسانه ها را این روزها می توان به دو گروه تقسیم کرد، گروه اول رسانه هایی هستند که تولید محتوای آن ها توسط سازمان خاصی صورت می گیرد و منافع اقتصادی و سیاسی در پشت آن وجود دارد ، این رسانه ها دو طرفه نیست بلکه محتوا از یک سو تولید می شود، مخاطبان هم می بینند و می شنوند . رسانه های جدید که به واسطه وجود اینترنت و به تبع آن شبکه های اجتماعی شکل گرفته اند ، رسانه های دو طرفه هستند ،در این جا آدم ها خودشان محتوا را تولید و توزیع می کنند، این جا مرجع سیاسی یا اقتصادی نقش کمتری ایفا می کنند گاهی احساس می شود که رسانه های دسته اول دنباله روی دسته دوم شده اند ، تجربه شخصی من می گوید ، خیلی وقت ها موضوع هایی که برای گفت و گو به من پیشنهاد می شود ، موضوع هایی هستند از فضای مجازی تاثیر گرفته است .
*آیا رسانه ای شدن فرهنگ هم در تولید سلبریتی ها نقش دارد؟
– این روزها هر دونوع رسانه نقش مهمی دارند در شکل دادن به فرهنگ جامعه ،این فقط مربوط به جامعه ما نیست در کشورهای صنعتی هم این گونه است ، در دوره مدرن و به قول گیدنز مدرنیته متاخر ، رسانه ها نقش پررنگ تری پیدا کرده اند ، رسانه ها در شکل دادن به ارزش های مسلط جامعه ، در شکل دادن به هنجارها ، در شکل دادن به معانی و در شکل دادن به چارچوب های تفسیری دارند موثر عمل می کنند .این طور هم نیست که این نقش مستقیم باشد ، بلکه با ساختن فیلم ، با ساختن برنامه های سرگرمی ، به شیوه های غیر مستقیم هنجارها ، ارزش ها و سایر اجزای فرهنگ را فراهم می آورند و در یک جامعه توده ای ، عموما آدم ها رسانه را می بینند و می شنوند و تحت تاثیر رسانه هستند. بنابراین تحت تاثیر ارزش هایی که رسانه غیر مستقیم القا می کنند ، عمل می کنند ، یعنی این ارزش ها و هنجارها اجتماعی می شوند و آدم های دیگر هم این گونه عمل می کنند و رفته رفته این فرهنگ در جامعه شکل می گیرد و مسلط می شود.
*سلبریتی ها چکیده جامعه هستند ، معرف جامعه هستند یا محصول یک لحظه احساساتی از جامعه هستند؟
– شما از یک ریشه روانکاوی صحبت می کنی ، این کسی که فقیر است ،به دنبال کسی می گردد که متمول است ، کسی که زیبا نیست ، زیبایی فرد دیگری نظرش را جلب می کند ، کسی که تحصیلات ندارد ، از کسی که تحصیلات بالایی دارد ، لذت می برد اما پیش از این باید ریشه های عمیق تری را پیدا کرد ، ریشه هایی که توسط همان رسانه ها ساخته شده اند ، زیبایی ، ثروت و تحصیل را به شیوه هایی غیر مستقیم تبدیل به ارزش کرده اند و تبدیل آمال و آرزو کرده اند ، این ها نقش عمده تری را دارند.
*یعنی سلبریتی ها در نقطه پایانی یک آمال و آرزو نشسته اند؟
-آدم ها گرچه تصور می کنند ، این آمال و آرزو ها نیاز درونی خودشان است ، اما در واقع نیاز را رسانه ها به طور مستقیم و غیر مستقیم برای آن ها شکل داده اند .زمانی که یک فیلم سینمایی نشان داده می شود در درون فیلم سینمایی یک خانه مجلل و باشکوه ، یا روابط خاصی از آدم ها به تضویر کشیده می شود ، آدم در ذهنشان دوست دارند در این جایگاه و یا دارای چنین روابطی باشند ، در واقع رسانه ها هستند که به طور غیر مستقیم این نیازها را در درون آدم ها می کارند .این کار به اشکال مختلف انجام می شود ، با نشان دادن تصاویر ، با برنامه های گفت و گو محور ، با درست کردن سریال ها و فیلم .بنابراین مضامین مورد نظر خودشان را القا می کنند .کسانی که مدیررسانه های یک طرفه هستند ،این ها در درون چنین جامعه ای رشد پیدا کرده اند و ارزش های فرهنگی خود را تبدیل به فیلم ، سریال و برنامه های دیگر می کنند و این را پخش می کنند ، این ها در ذهن جامعه حک می شود و آدم های جامعه بدون این که آگاه باشند ، ناخودآگاه آن را می پذیرفتند و مطابق با این ارزش ها رفتار می کنند .
*این رسانه های نوع دوم ، یا رسانه های جدید باعث هجومی از هنجارهای جدید می شوند ، هنجارهایی که گاهی با هنجارهای پایه ای خودمان در تضاد است ….
-این رسانه های جدید یک ویژگی دارند که توسط یک گروه خاص هدایت نمی شوند ، البته گاهی افرادی هستند که نقشی دارند اما به نظر می رسد ، بیشتر محتوای آن ها توسط خود افراد عادی جامعه تولید می شود ، این افراد عادی دوست دارند برای متمایز نشان دادن خودشان ، ویژگی های خاصی را به نمایش می گذارند ، مثلا نشان می دهند که دارند اسب سواری می کنند یا نشان بدهند که برای پذیرایی از مهمانشان یک غذای لذیذی فراهم کرده اند ، یا نشان بدهند برای جهیزیه دخترشان ، چیزی فراهم آورده اند که دیگران فراهم نیاورده اند ، بنابراین افراد عادی جامعه برای متمایز نشان دادن خودشان و نشان دادن بالابودن منزلت خودشان به قول وبلن نوعی مصرف نمایشی را در شبکه های اجتماعی به نمایش می گذارند و برای این که خودشان را متمایز نشان دهند ، کارهای عجیب و غریب تری را به نمایش می گذارند .به عبارت دیگر برخلاف آن رسانه های نوع اول که در آن ها مبالغه کمتر اتفاق می افتد ، در رسانه های جدید ، مبالغه بیشتر اتفاق می افتد.بنابراین رسانه ها مستعد هستند که تعییرات فرهنگی را شدیدتر ایجاد کنند و شدیدتر ارزش ها و هنجارها را تغییر بدهند . چون آدم های بیشتری این را می بینند و خودشان را مقایسه می کنند ، احساس محرومیت نسبی بیشتری در آدم ها ایجاد می شود .
*تاثیر این احساس محرومیت نسبی در جامعه چیست؟
– این خودش منشا نارضایتی است .همیشه در زمان قیاس ، آدم ها خودشان را دست کم می گیرند و یک نوع خود کم بینی در درون آن ها شکل می گیرد ، احساس تبعیض در درونشان شکل می گیرد ، در مقابل چیزهایی که دیگران دارند را خیلی عالی می بینند و دوست دارند به آن برسند. از آن طرف هم کسانی که عکسی ، متنی یا فیلمی منتشر می کنند، تا حد افراط در این امر مبالغه می کنند، یعنی پدیده ای را نشان نمی دهند که متعارف باشد .این جا همان جایی است که در جامعه نارضایتی فرهنگی و سیاسی شکل می گیرد ، این رسانه ها امکان مقایسه اجتماعی را فراهم آورده اند ؛ در هر مقایسه ای احساس محرومیت نسبی شکل می گیرد و به تبع آن مهاجرت ، تمایلات خاص ، مشروعیت زدایی از نظام سیاسی و …اتفاق می افتد ، این عملکرد رسانه های نوع دوم است اما به نظر می رسد رسانه های نوع اول هم بیشتر مواد خام خود را از همین رسانه های نوع دوم می گیرند ، آن ها ناخواسته در درون این فرآیند می افتند ، آن ها هم به جای این که کمک کنند همبستگی اجتماعی بیشتر شود .بر آتش این نارضایتی اجتماعی می دمند .
*آیا این احساس محرومیت نسبی است که نیاز به سلبریتی می سازد؟
– احساس محرومیت نسبی باعث مطرح شدن سلبریتی نیستند بلکه سلبریتی ها در شکل دادن به محرومیت نسبی نقش دارند .یعنی آدم با توجه به خواسته ها و تمایلاتی که دارند یک سلبریتی به دلشان می نشیند .یکی به قول خودشان خوش استایل است ، یکی متمول است ، یکی خانه شیکی دارد ، یکی اتومبیل گران قیمتی دارد ، از کالای خاصی استفاده می کند، این جاست که احساس نارضایتی شکل می گیرد ، آن وقت به دنبال مقصر این احساس می گردند ، آن وقت مقصر مدیریت جامعه است که نمی تواند اقتصاد و جامعه را خوب اداره کند ، می شود.اینجاست که عصبانیت و نارضایتی معطوف به مدیریت کلان جامعه شکل می گیرد .
*در میان صحبت هایتان از مصرف سخن رفت ، رابطه میان سلبریتی ها و جامعه مصرفی چیست؟
– وقتی منطق سرمایه داری در یک جامعه رشد و گسترش می یابد و به اجزا و ارکان جامعه رسوخ پیدا می کند ،آن وقت انسان هایی به نام سلبریتی مطرح می شوند ،مارکس می گوید در جامعه سرمایه داری ، بورژوازی به واسطه منافعی که دارد دست به تولید می زند ، در ادامه این فرآیند ، جامعه تبدیل به جامعه کالایی می شود.در این جامعه کالا و تولید کالا است که اهمیت اصلی را پیدا می کند در این جامعه کارگران فقط کالا تولید نمی کنند بلکه خودشان هم به عنوان کالا تولید می کنند .این فرآیند باعث می شود که طبقه بورژوازی هم تولید می شود، تحلیل مارکس این است که مهم ترین ویژگی جامعه سرمایه داری این است که کالا تولید می کند و همه چیز این جامعه تبدیل به کالا می شود، در چنین شرایطی نظام سرمایه داری نیاز به کسانی دارد که به فروش این کالا کمک کنند و الگوی جامعه باشند ، مهم ترین ویژگی این الگوها این است که کالای خاصی را مصرف می کنند ، بنابراین درمنطق سرمایه داری نیاز به کسانی است که به عنوان سلبریتی وجود داشته باشند تا مصرف کالا را رواج دهند ، نشان دهند کالایی را مصرف می دهند ، تجمل گرایی را گسترش دهند تا منافع سرمایه داری را تامین کند ، در جامعه ما هم علی رغم علی رغم هنجارهای ظاهری در باطن مقهور منطق سرمایه داری شده است .از دوره سازندگی به این طرف توزیع در آمدها در جامعه ما رونق و توسعه پیدا کرده است ، درآمدها در جامعه زیاد شده است .گفته می شود که مبلغ زیادی به عنوان نقدینگی در دست مردم است ، ما هم شده ایم یک جامعه مصرفی ، یک جامعه تجمل گرا ومنطق سرمایه داری بر آن حاکم است .برخلاف رد ظاهری ، در فرهنگ ما رگه های کنش سرمایه دارانه وجود داشته الان هم رونق پیدا کرده است .در این جامعه آدم هایی تولید می شوند که سلبریتی نام دارند و رسانه هایی که آن را بسط می دهند.
*آیا می شود فاصله ای میان نقش مثبت یا منفی سلبریتی ها قائل شد؟
ما نمی توانیم یک قانونی را به طور نسخه بنویسیم که این ها خوب هستند یا بد هستند ، بلکه بسته به مورد باید ارزیابی کنیم ، البته نگاه وبر هم همین است که باید بسته به مورد ارزیابی کنیم ، مثلا این ها زمانی که ملعبه دست گروه های سیاسی خاصی قرار می گیرند یعنی نقش غیر اخلاقی ایفا می کنند نمی توانیم بگوییم نقش مثبتی دارند ایفا می کنند اما در مواقعی برای رفع بحران های جامعه پا پیش می گذارند و سبب می شوند که گروه های دیگری در جامعه همبستگی پیدا کنند، آن جا نقش مثبتی دارند در زلزله بم آقای شجریان پا پیش گذاشت ، یا در زلزله کرمانشاه آدم های دیگری جلو آمدند و نقش مثبتی را ایفا کردند .پس به طور کلی نمی توان برای این ها نقش مثبت یا منفی تعریف کرد، من فکر می کنم باهوش ترین این ها کسانی هستند که ملاحظات مختلف را در نظر می گیرند و بر اساس آن اقدام می کنند اما آن هایی که از نظر فکری خیلی کارکشته نیستند ممکن است توسط گروهایی با اهداف خاص به کار گرفته شوند، هم گروه های اقتصادی و هم گروه های سیاسی از آن ها سو استفاده کنند ، آن قدر ذکاوت ندارند که از این مساله جلوگیری کنند، برای هم اقبال خود را هم از دست می دهند و بعدها احساس پشیمانی کنند از این عمل .
*من فکر می کنم سلبریتی ها هر وقت نقشی به عنوان انسان به مفهوم عام دارند اما مشهور ، این نقش مثبت و هر گاه به سمت تخصصی حرکت می کنند که در آن بی مهارت هستند این نقش می تواند معکوس باشد
من جمله را این گونه تکمیل می کنم ، آن ها وقتی نقش انسانی ایفا می کنند پذیرفته می شوند ، محبوب می شوند چون هنجارهای اخلاقی در همه انسان ها مشترک است اما وقتی کسی به خاطر منافع اقتصادی یا سیاسی کاری انجام می دهد یا در حوزه ای وارد می شود که در ان تبحر لازم را ندارد .آن جا رودست می خورد ، آن جاست که آدم های باهوش جامعه آن ها را ارزیابی می کنند و نگاه به آن ها رفته رفته منفی می شود.
*من فکر می کنم که سلبریتی ها در جایی به عنوان یک شهروند مشهور مسوول وارد می شوند ، نقش درست خود را ایفا می کنند و جایی که در نقش شهروند متخصص فرو می روند نقش اشتباهی دارند …
-من می خواهم چیز دیگری بگویم ،سلبریتی ها در مقابل این سووال قرار می گیرند که آیا من باید مطابق انتظاراتی که جامعه از من دارد ، عمل کنم یا این که به شیوه صحیح عمل کنم . من این را جایی خوانده بودم که ظاهرا به مرحوم تختی پیشنهاد شده که در مقابل مبلغی ، کالایی را تبلیغ کند ، او جواب می دهد که این کالای شما هیچ نقشی در قهرمانی من نداشته و قبول نمی کند .این کار اخلاقی است .بعضی از سلبریتی ها اهتمام به این دارند که کاراخلاقی انجام بدهند و ملعبه دست کسی نباشند و برخی دیگر نه !یک سلبریتی در جایگاهی قرار می گیرد که باید تصمیم بگیرد که آن طور که دیگران می خواهند عمل بکند یا آن طور که صحیح می داند ولو این که حمایت آن بخش را از دست بدهد و این خودش یک پارادوکس است .گاهی این ها مطابق بخشی از جامعه ورود می کنند که در نهایت ممکن است به ضرر آن ها تمام می شود اما وقتی مبنا عمل اخلاقی باشد و لو این که در کوتاه مدت دیگران خوششان نیاید ، در بلندمدت نظرشان اصلاح خواهد شد.من فکر می کنم وقتی کسی عمل اخلاقی انجام می دهد ، مطابق خواسته بخش عظیمی از جامعه کرده و در بلندمدت نظر آن ها را حفظ می کند .
*آخر مشکل اینجاست که خیلی از سلبریتی ها ی جدید هنوز به درک این که عمل اخلاقی چیست نرسیده اند و اتفاقا بر اساس موج ها ماهیت گرفته اند
– ببینید نمی دانم گفتنش صحیح است یانه اما بارها شاهد بودیم که گروهی از این سلبریتی ها توسط گروه های اقتصادی و سیاسی مورد سواستفاده می گیرند و محبوبیت خود را از دست می دهند ، این به خاطر این است که آن ذکاوت و هوشیاری را ندارند و نمی توانند خوب محاسبه بکنند
*مساله دیگری که الان داریم ، روند رشد سلبریتی هاست ، اکنون هرکس با یک صفحه اینستاگرام خودش را بالقوه یک سلبریتی می داند ، این روند را چگونه ارزیابی می کنید؟
-بوردیو در تحلیلی که درباره جامعه فرانسه دارد و درباره انسان دانشگاهی و مدارک و مدارج دانشگاهی تحلیل می کند ، می گوید که مدرک دانشگاهی مثل پول است ، هر چقدر تعدادش افزایش پیدا کند ارزشش کاهش پیدا می کند.این استعاره بسیار جالب بوردیو را می توان به جهان سلبریتی ها هم تسری داد .سلبریتی ها وقتی تکثر پیدا کردند ، وقتی که ابزار ساده ای پیدا کردند که توسط آن به شهرت برسند ، هر چقدر تعداد سلبریتی ها بیشتر شود ، رفته رفته ارزش سلبریتی ها کاهش پیدا می کند، زمانی که چیزی کمیاب است ، ارزش دارد ، اما وقتی زیاد شد، به وفور یافت شد و همه بتوانند خودشان را برای سلبریتی شدن آماده بشوند ، این پدیده دیگر حالت عادی پیدا می کند و ارزش و اعتبار آن ها کاهش پیدا می کند .در این فرآیند رقابت میان سلبریتی ها ، معدودی از آن ها که قابلیت و توانایی بالاتری دارند، آن ها رشد پیدا می کنند و مطرح بشوند .این سلبریتی ها به سبب این که از فضیلت های اخلاقی کافی نیستند ولی به جایگاهی رسیده اند که کنش اجتماعی بخشی از جامعه را شکل می دهند که پیامدهای منفی به همراه دارد ، تکثر سلبریتی به نفع جامعه تمام می شود چون باعث می شود تاثیرگذاری آن ها کمتر وکمتر شود.هم سلبریتی ها غربال می شوند و هم جامعه هم به ذکاوت لازم می رسد که از چه چیزی پیروی کند و از چه چیزی پیروی نکند
پیش از این برای رسیدن به شهرت نیاز به دستاورد بود، الان عصر شهرت بدون دستاورد است ، بحث بعدی ما همین آفت آسان سلبریتی شدن است …
در دوره پیشا مدرن ،در زمانی که رسانه ها نقش موثری ایفا نمی کردند ، فضیلت انسان ها واقعی بود، کسی واقعا هنرمند بود، کسی واقعا پهلوان بود، کسی واقعا یک ویژگی کاریزمایی داشت و مشکلی را حل می کرد، این رسانه ها نبودند که این فرد را برجسته می کردند بلکه قدرت این فرد در پیشبرد کارها باعث می شد که مردم به آن ها مراجعه کنند ، خود آن ها به خاطر فضایل اخلاقی و دستاوردهایشان مشهور می شدند.دردوره مدرن اما که رسانه ها نقش موثری در مشهور کردن آدمها در چهره سازی ایفا می کنند ، رذایل اخلاقی هم می تواند عامل دیده شدن شود.کسی که دزدی می کند ، مشهور می شود، کسی که به همسرش خیانت می کند مشهور می شود.حالا که رسانه های دیگری به کمک رسانه های نوع اول آمده اند ، رسانه هایی که هر کسی آماده می شود برای سلبریتی شدن ،آدم های زیادی صرف نظر از این که فضایل اخلاقی داشته باشند یا نداشته باشند ، تلاش می کنند ، این ها می دانند که در تبلیغ هر کالایی اگر چیز غیر متعارفی مطرح بشود، آن کالا بیشتر مورد توجه قرار می گیرد ، پس کسانی که می خواهند سلبریتی بشوند، یا بهتر است بگوییم برخی از این ها که می خواهند سلبریتی شوند، چون از فضایل اخلاقی برخوردار نیستند ، مجبورند رذایل یا ویژگی های غیر اخلاقی خود را به نمایش بگذارند و این به ضرر جامعه است .مانباید خوشحال شویم که افرادی بیایند و هنجارشکنی و زیر پاگذاری قواعد اخلاقی خودشان را در معرض دید دیگران می گذارند.این فرآیند چون به اخلاق جامعه لطمه می زند ، نگران کننده نیست اما یادمان نرود چون تعداد این آدم ها زیاد می شود و همه می خواهند سلبریتی شوند ، این ها آن قدر زیاد می شوند که خودشان حالت عادی می گیرند و تاثیرگذاری خود را از دست می دهند از جهت می توان امیدوار بود که در بلند مدت اخلاق جامعه خیلی لطمه نبیند .
*در این سال های اخیر لااقل نقش سلبریتی ها در دو اتفاق پررنگ دیدیم ، انتخابات ریاست جمهوری و زلزله کرمانشاه ، این نقش چه شباهت هایی دارند؟
شاید شباهت در این باشد که سلبریتی ها گروه مرجع برای نسل جوان جامعه است اما نسل های واقع در میانسالی گروه های مرجع دیگری را انتخاب می کنند ،مثلا نسل کهن سال تر هنوز علما و روحانیون را به عنوان گروه مرجع در نظر می گیرند.گروه های سیاسی از سلبریتی ها بهره می گیرند و استفاده می کنند ، برخی از این سلبریتی ها آدم های کارکشته ای نیستند ، ذهن تخصصی ندارند ، آدم سیاسی نیستند ، فرقی نمی کند به نفع کدام گروه وارد شوند،سلبریتی ها سرنوشت ناخوشایندی داشتند چون مردم با اهداف و نتایج گروه ها به مرور آشنا می شوند
در مقابل زمانی که سلبریتی ها پا پیش می گذارند برای حل یک بحران در جامعه ، این زمانی است که منافع اقتصادی یا سیاسی گروه خاصی در نظر نیست بلکه منافع انسانی و اخلاقی یک جمع بزرگتری در میان است ، جامعه این عمل را می پسندد و این باعث افزایش محبوبیت سلبریتی ها می شود.
*من فکر می کنم سلبریتی هایی که از دولت حمایت کردند چون شعارهایی را رواج دادند که خودشان طراحی نکرده بودند و درتحقق شان هیچ نقشی نداشتند به پشیمانی رسیدند اما گروه مقابل هم به طور مشخص توسط یک سلبریتی حمایت شد که بازتاب عکس داشت …
این به دلیل نگاه نقیضی جامعه در آن مقطع بود که نمی توانست این دو را کنار هم بنشاند ، یعنی در ذهن مردم یک اقتدار گرایی در یک عکس دونفره به چشم می خورد که بازتاب معکوس برای جناح سیاسی مربوطه داشت .در مقابل سلبریتی هایی بودند که شاید خودشان هم به این شعارها اعتقاد نداشتند اما چون بخشی از جامعه این شعارها را می خواستند ، به رواج آن ها کمک کردند ، در واقع اگر پشیمانی رخ داده به رابطه قدرت در جامعه و تعریف آن در لایه های پایین تر جامعه برمی گردد.
به عنوان آخرین سووال می پرسم ، وظیفه نخبه ها مقابل سلبریتی ها چیست؟نظرمن این است که اگر تولید ادبیات درست داشته باشیم ، آن وقت ادبیات نادرست این قدر مورد توجه قرار نمی گیرد…شاید نخبه ها هم باید این دیوار بین خودشان و مردم را بشکنند …
نخبه ها که دارند کارخودشان را انجام می دهند و تولید علم می کنند .این رسانه ها هستند که باید رویه درست تری در برجسته سازی داشته باشند ، یک انسان علمی و دانشگاهی دارد کارش را انجام می دهد ، او مطابق نظر وبر که می گوید اخلاق اعتقاد ، دقیقا مطابق با اخلاق اعتقاد عمل می کند اما سلبریتی ها محصول رسانه ها هستند. ماهیت ذاتی رسانه ها این است که دوست دارند همه چیز را ساده سازی کنند وقتی دستاوردهای علمی را عوام پسند می کنند، در صورتی که من فکر می کنم رسانه ها وظیفه دارند کم کم سطح سواد مردم را بالاببرند و آن ها را با این دستاوردها آشناتر کنند ، آن هم در جامعه ای که افراد دانشگاه دیده کم نیستند ، رسانه ها می توانند فیتیله سلبریتی سازی را کمی پایین بکشند و به بالارفتن آگاهی در جامعه کمک بیشتری بکنند
من فکر می کنم خود نخبه ها ،هم به این فاصله گذاری دامن می زنند ، مثلا آقای اباذری در داستان مرحوم پاشایی اصلا برآشفت ، این خودش فاصله انداختن نیست؟
این جور نباید دید، آقای اباذری یک نوع کمال گرایی دارند ، آدمی است که خیلی شدید مطالعه می کند و خیلی پر معلومات است ،خودش هم نگاهی آدرنویی دارد و آدرنو هم نگاه نخبه گرایانه دارد .آدرنو در نگاهی که به صنعت فرهنگی دارد ، نسبت به موسیقی پاپ و هر تولید مبتذل نگاه منفی دارد ، آقای اباذری هم از این نگاه ماجرا نگاه کرد، او می پرسد شما چگونه به این موسیقی توجه می کنید که مبتنی بر اصول صحیح نیست .آقای اباذری هم مطابق با اخلاق اعتقاد وبر عمل کرده است .آقای اباذری با پدیده ای مواجه شده که نه با موسیقی کلاسیک مغرب زمین آشنایی دارد و نه با موسیقی اصیل خودمان آشنایی دارد تولید موسیقی بپردازد و از آن بدتر ذائقه جامعه آن قدر تخریب شده باشد که به این موسیقی گوش بدهد ، یکی از کارهای بد رسانه تخریب ذائقه جامعه است
خب این فاصله انداختن نیست که سلیقه یک جامعه را مبتذل بدانیم ؟
من یک مثال می زنم ، شما ۴۰ سال پیش ، ۳۰ سال پیش چای لاهیجان مصرف می کردید .این چایی طعم خاص خودش را داشت و برای این که دم بکشد زمان می برد اما صنایع برای منفعت بیشتر هم طعم چای را تغییر دادند و هم زمان دم کشیدن را .ما هم در این سال ها از این چای ها مصرف کردیم و اکنون دیگر ذائقه ما عوض شده و دیگر نمی توانیم چای لاهیجان مصرف کنیم و یک چای شیمیایی شده را مصرف می کنیم .این یک نمونه عینی بود برای خیلی از موارد مشابه ، موسیقی هم همین طور است یک زمان رادیو و تلویزیون برنامه هایی با حضور اساتید و مبتنی بر موسیقی اصیل و صحیح می ساخت ، ذائقه افراد جامعه مطابق با موسیقی صحیح بود اما از یک جایی انحراف پیش آمد و ذائقه افراد جامعه به سوی موسیقی مبتذل رفت ، اباذری به این اعتراض داشت .
افشین خماند
