بدون دانستن حق شماست ، بیشتر بدانید
سایت بدون – «اینجا به دوربین مداربسته مجهز است» نوشته‌ای که در روز بارها و بارها ما را متوجه این مسأله می‌کند که در مغازه‌ها، بانک‌ها، مدارس، خیابان، فروشگاه‌ها و … کنترل می‌شویم. حالا سوال این است که در کنار حفظ امنیت و آسایش بیشتر‌مان حریم خصوصی‌مان کجا قرار دارد و چطور می‌توانیم آن را تفکیک کرده و از آن مراقبت کنیم؛ حریم خصوصی که شاید در قرون گذشته تا این اندازه دغدغه و مسأله جامعه بشری نبوده و مباحث متعددی را به خود اختصاص نداده است؛ مبحثی که با ورود بشر به دنیای مدرن توجه‌ها را به خود جلب کرد و بیش از گذشته اهمیت یافت تا جایی که حقوقدانان، جامعه‌شناسان و اندیشمندان به گستردگی آن، تبعات و آفت‌هایی که آن را تهدید می‌کرد، پرداخته‌اند و دراین‌باره قوانین و باید و نبایدهایی مطرح شده‌اند تا حافظ این حریم باشند.
حریم‌های‌مان را بشناسیم
حریم خصوصی به شما این حق را می‌دهد تا تعیین کنید دیگران تا چه میزان با
کم‌وکیف زندگی‌تان آشنا شوند یا از نظر فیزیکی یا عاطفی به شما احساس
نزدیکی کنند. درواقع حریم خصوصی به شهروندان این اجازه را می‌دهد تا روابط
کاری، دوستانه و همکاری ایمن‌تر و سالم‌تری را تجربه کنند. حریم خصوصی
می‌تواند به شما کمک کند تا از حق تنها ماندن برخوردار شوید. حریم خصوصی
یعنی محدود کردن دسترسی به خود و توانایی ایجاد مانع در برابر دسترسی
ناخواسته به انسان، یعنی محرمانگی، یعنی پنهان کردن برخی از امور از
دیگران، حریم خصوصی یعنی حمایت از شخصیت و کرامت، حریم خصوصی یعنی
کنترل بر اطلاعات شخصی، حریم خصوصی یعنی صمیمیت و نزدیکی. در این بخش به
بعضی حریم‌های خصوصی‌تان اشاره می‌شود تا با خطوط قرمزی که در مورد شما
باید رعایت شود، آشنا شوید.
حریم خصوصی محل سکونت: خانه را می‌توان به‌عنوان نخستین یا مهمترین مصادیق
حریم خصوصی به شمار آورد؛ حریمی که حقوق ایران تعریف جامعی از آن ارایه
نداده، ولی بند ٣ ماده ٢لایحه حمایت از حریم خصوصی تعریفی در این زمینه
ارایه داده و بر مبنای آن انواع خانه‌ها، چادرهای مسکونی، داخل وسایل
نقلیه مسقف، بخش‌های مسکونی کشتی‌ها، اتاق‌های استراحت هتل‌ها،
مهمانسراها، خوابگاه‌های دانشجویی، بیمارستان‌ها و دیگر تأسیسات مشابه یا
اماکنی که عرفا به آن منزل اطلاق می‌شود را می‌توان پوشش داد، بنابراین
فراموش نکنید یکی از حریم‌های خصوصی‌تان خانه‌تان است و ورود هر کسی
بی‌اذن شما یا در غیاب‌تان جرم است، البته بازرسی از خانه هم با ارایه
مجوز امکان‌پذیر است با این شرط که در صورت امکان بازرسی در روز و با
حضور خودتان صورت بگیرد. یادتان باشد اگرچه مالک ساختمان، صاحب قانونی و
رسمی ملک است، اما تا زمانی که ساختمان به‌صورت اجاره، رهن و … تحت تصرف
شماست او با بیگانگان هیچ تفاوتی ندارد، بنابراین مالکیت هرگز بهانه‌ای
نمی‌شود که صاحبخانه بخواهد بی‌اجازه و به‌زور وارد ملک شما شود.
حریم جسمانی؛ شاید بسیاری از ما با این حریم آشنایی چندانی نداشته باشیم؛
این‌که سلامت جسم و روان‌تان جزو حریم خصوصی‌تان است که باید از تعرض
درامان بماند. این حریم خصوصی متذکر می‌شود که در آزمایشات پزشکی، مراجعه
به مطب پزشک و … این حریم باید حفظ شود. به‌عنوان مثال شما نباید با
بیمار دیگری در اتاق ویزیت باشید یا پاسخ آزمایشات‌تان باید محفوظ باشد.
حتی برخی سوالاتی که پزشکان می‌پرسند تا حدودی وارد این حریم می‌شود یا
حتی در معاینات پزشکی حفظ این حریم الزامی است. یادتان باشد هر زمانی به
پزشک مراجعه کردید مواردی که در ادامه می‌آید حریم خصوصی شما است و باید
رعایت شود؛ حریم خصوصی فیزیکی (مثل احترام به جسم بیمار و تمامیت آن)
حریم خصوصی اطلاعاتی (شامل رازداری، بی‌نام بودن، محرمانه بودن و حفاظت از اطلاعات)
حریم خصوصی معاشرتی (ایجاد فضای صمیمی و خلوت در لحظاتی چون مرگ، بیماری و نقاهت)
حریم خصوصی مالکیتی (احترام به مالکیت و کنترل فرد بر معیارهای هویتی خویش، اطلاعات ژنتیکی و بافت‌های بدن)
حریم خصوصی در تصمیم‌گیری (احترام به خودمختاری فرد در تصمیم‌گیری‌های پزشکی)
حریم اطلاعات و ارتباطات؛ منظور از حریم خصوصی اطلاعاتی و ارتباطاتی،
محرمانه باقی‌ماندن اطلاعات شخصی، مکاتبات و نامه‌ها، پست‌های الکترونیک،
مکالمات، حساب‌های کاربری اشخاص در شبکه‌های مجازی و بقیه اشکال ارتباطات
است که امروزه با پیشرفت فناوری‌های ارتباطی سخن از این نوع از حریم خصوصی
در فضای مجازی بسیار مطرح است. یکی از مهمترین مصادیق حریم خصوصی افراد،
حق بر عکس و تصویرشان است. دستیابی به عکس و فیلم‌های شخصی و خانوادگی
افراد از طریق رمزگشایی و هک‌کردن رایانه و انتشار آن، مثال بارز نقض حریم
خصوصی است.
حریم محل کار؛ حریم خصوصی در محل کار به‌دلیل عمومی بودن محل و رضایت آنها
به پذیرش مقررات آن به نسبت حریم خصوصی سکونت‌شان کمتر است. اما با این
حال محدوده‌هایی از حریم برای مدیران و کارفرمایان ضروری است؛ برای مثال
قراردادن سیستم‌های شنود مانند میکروفن و ضبط مکالمات تلفنی در محل کار یا
محل‌های عمومی (مگر با ا‌علام قبلی آن) یا اجبار به نصب دوربین‌های
مداربسته در محل کار با هدف دسترسی به اطلاعات شخصی و خصوصی افراد، نقض
حریم خصوصی است، البته نباید محل کار را یک چهاردیواری شخصی تلقی کرد؛
زیرا بازرسان یا مدیران هر زمان بخواهند، می‌توانند به اموال اداری اداره
یا اموالی که روی میز آنها قرار دارد، دسترسی داشته باشند.
حریم خصوصی در وسایل حمل‌ونقل عمومی؛ بی‌شک تک‌تک شما بارها مجبور شده‌اید
با چشمان دوختهشده به صفحه گوشی‌تان پیامی بدهید یا بخوانید یا حتی
صفحه‌هایی را مرور کنید. اگر در مترو و اتوبوس‌ها جایی برای نشستن بیابید،
بی‌شک اگر کتاب یا روزنامه‌‌ای در دست داشته باشید، همراهی برای خواندن
سطور آن خواهید یافت. تاکسی‌ها هم از این امر مستثنا نیستند و فرد کناری
گاهی به اجبار خود را کنترل می‌کند تا جمله‌ای به پیام شما اضافه نکند.
شاید باورتان نشود اما پرداخت‌نشدن بقیه پول‌تان توسط راننده تاکسی یا
مغازه‌دار هم جزو حقوقی است که از شما تضییع می‌شود؛ هر چند این مبلغ کم و
ناچیز باشد. اگر به دنبال حفظ حریم شخصی‌تان هستید، فراموش نکنید که
رعایت‌نکردن حق تقدم باید با رضایت شما باشد وگرنه ضایع‌کردن حق شماست.
حریم خصوصی در اماکن عمومی؛ بارها تبلیغات تلویزیونی و برنامه‌های طنز
ایستادن در صف عابربانک‌ها را دستمایه خنده تماشاچیان کرده‌اند و می‌دانم
که به‌کرات مجبور شده‌اید که جلوی چشمان دیگران رمز بانکی‌تان را وارد
کنید. مسأله بعدی به تاکسی‌ها مربوط می‌شود. مسأله‌ای که خانم‌ها بیشتر با
آن دست به گریبان‌اند و هنوز راهکار یا فرهنگ مختص آن در میان بیشتر
شهروندان به چشم نمی‌خورد؛ نشستن نامناسب در تاکسی که بگومگوهای بسیاری را
پیش آورده است. در سینما، کتابخانه، راهرو آپارتمان و… هم قوانینی وجود
دارد که باید رعایت شوند و سروصدا در سالن سینما یا کتابخانه یا مزاحمت
همسایگان به انحای مختلف مواردی هستند که باعث شکسته‌شدن حریم خصوصی شما
می‌شوند.
حریم خصوصی در فضای مجازی؛ یکی از بحث‌هایی که به دفعات مطرح شده است، نقض
حریم خصوصی در فضای مجازی است که در حد وسع‌اش بحث‌های چالش‌برانگیزی را
به راه انداخته است تا جایی که عده‌ای بر این باورند لایک‌گرفتن هم حریم
خصوصی افراد را تهدید می‌کند و این جدا از مباحثی است که در مورد اشاعه
عکس‌ها و اطلاعات شخصی افراد بالا می‌گیرد و درنهایت به این مسأله اشاره
دارد که صاحبان فناوری‌ها اطلاعات کاربران را محفوظ دارند و این سوال را
مطرح می‌کند که خط قرمز حریم خصوصی تا چه اندازه
رعایت می‌شود.
حریم خصوصی در زندگی مشترک؛ این تفکر که بعد از ازدواج «من» وجود ندارد و
همه چیز در «ما» تعریف می‌شود، تفکری کاملا نادرست است؛ چون افراد در هر
وضع و موقعیتی نیازمند حریم فردی و شخصی‌شان هستند و باید به آن احترام
گذاشت. قرار نیست ما فضای فردی و خصوصی همسرمان را بگیریم، البته یادتان
نرود «حریم خصوصی من» مجردی با متأهلی بسیار متفاوت است.
راهکارهای حفظ حریم خصوصی
*حریم خصوصی‌تان را بشناسید؛ برای این‌که بتوانید حافظ خوبی برای حریم
خصوصی‌تان باشد به یاد داشته باشید که در گام اول باید این حریم‌ها را
بشناسید و مرزهای آن را به طور کامل و صحیح شناسایی کنید.
* احترام به حریم خصوصی دیگران را فراموش نکنید؛ تمامی افراد جامعه ملزم
به حفظ حریم خصوصی شهروندان دیگر هستند، بنابراین در چنین جامعه‌ای تعدی
به حقوق و حریم خصوصی دیگران تقبیح شده و جرم محسوب می‌شود و به موضوعی
همه‌گیر در جامعه تبدیل می‌شود تا همه التزام به رعایت آن را در زندگی خود
داشته باشند.
*اهمیت حفظ حریم خصوصی را آموزش بدهیم؛ ضرورت حفظ هنجارها و موازین اخلاقی
و حریم خصوصی هر فرد به کودکان و نوجوانان آموزش داده شده تا در بزرگسالی
به امری نهادینه‌شده تبدیل شود.
*ضرورت موانع سختگیرانه قانونی؛ نهادهای قانونی و امنیتی باید به طور
صحیح و واقعی با ناقضان حریم خصوصی افراد و حریم عمومی جامعه برخورد کنند
تا این مسأله نتواند در افراد هنجارشکن و قانون‌گریز به صورت امری طبیعی
جلوه کند.
حریم خصوصی و جایگاهش در قانون
منشور حقوق شهروندی که مدتی سروصدایی به پا کرد و همگان بر ضرورت
اجرایی‌شدن آن تأکید داشتند هم بندهایی را به حریم خصوصی اختصاص داده و
مواردی را به شهروندان متذکر شده است.
ماده ٣۶- حق هر شهروند است که حریم خصوصی او محترم شناخته شود؛ محل سکونت،
اماکن و اشیای خصوصی و وسایل نقلیه شخصی از تفتیش و بازرسی مصون است، مگر
به حکم قانون.
ماده -٣٧ تفتیش، گردآوری، پردازش، بکارگیری و افشای نامه‌ها اعم از
الکترونیکی و غیرالکترونیکی، اطلاعات و داده‌های شخصی و سایر مرسولات پستی
و ارتباطات از راه دور نظیر ارتباطات تلفنی، نمابر، بی‌سیم و ارتباطات
اینترنتی خصوصی و مانند اینها ممنوع است؛ مگر به موجب قانون.
ماده ٣٨- گردآوری و انتشار اطلاعات خصوصی شهروندان جز با رضایت آگاهانه یا به حکم قانون ممنوع است.
ماده ٣٩- حق شهروندان است که از اطلاعات شخصی آنها که نزد دستگاه‌ها و
اشخاص حقیقی و حقوقی است، حفاظت و حراست شود. در اختیار قراردادن و افشای
اطلاعات شخصی افراد ممنوع است و در صورت لزوم به درخواست نهادهای قضائی و
اداری صالح منحصرا در اختیار آنها قرار می‌گیرد. هیچ مقام و مسئولی حق
ندارد بدون مجوز صریح قانونی، اطلاعات شخصی افراد را در اختیار دیگری قرار
داده یا آنها را افشا کند.
ماده ۴٠- هر گونه بازرسی و تفتیش بدنی باید با رعایت قوانین، احترام
الزام و با استفاده از روش‌ها و ابزار غیراهانتآمیز و غیرآزاردهنده انجام
شود. همچنین آزمایش‌ها و اقدامات پزشکی اجباری بدون مجوز قانونی ممنوع
است.
ماده ۴١-کنترل‌های صوتی و تصویری خلاف قانون در محیط‌های کار، اماکن عمومی،
فروشگاه‌ها و سایر محیط‌های ارایه خدمت به عموم ممنوع است.
ماده ۴٢- حق شهروندان است که حرمت و حریم خصوصی آنها در رسانه‌ها و
تریبون‌ها رعایت شود. در صورت نقض حرمت افراد و ایجاد ضرر مادی یا معنوی،
مرتکبین طبق مقررات قانونی مسئول و موظف به جبران خسارت هستند.
