بدون دانستن حق شماست ، بیشتر بدانید
ظهور شبکه اجتماعی اینستاگرام و افزایش محبوبیت آن در سال‌های اخیر بستر لازم را برای ایجاد بازار سیاه بین‌المللی مخصوص کارگران مهاجر فراهم کرده است و در این فضای مجازی بویژه زنان آفریقایی و آسیایی به‌عنوان خدمتکار در کشورهای حوزه خلیج فارس فروخته می‌شوند.
روزنامه واشنگتن پست این هفته با انتشار گزارشی از این قضیه پرده برداشت و توضیح داد عوامل غیرمجاز بدون آنکه ردی از خود برجا بگذارند از این شبکه اجتماعی استفاده می‌کنند و زنان را بدون هرگونه قرارداد یا تضمین پرداخت دستمزد و شرایط شغلی مناسب در مشاغل دشوار به کار می‌گیرند و از آنها سوءاستفاده می‌کنند. در این گزارش چندین زن که از طریق اینستاگرام در قالب خدمتکار به بازار عرضه شدند توضیح داده اند که با آنها مشابه اسرای جنگی رفتار می‌شده و آنها مجبور بودند با دستمزد بسیار کمتر از آنچه که به آنها وعده داده شده بود، ساعت‌های طاقت فرسا کار کنند، ولی آیا این اتفاق بدون اطلاع مدیران اینستاگرام دنبال می‌شود؟
این بازار سیاه مجازی
اینســــــتاگرام کــــه از شــــــبکه‌های اجتماعـــی زیرمجموعـــه فیس‌بــــوک محسوب می‌شود بیش از یک میلیارد کاربر جهانی فعال را در خود جا داده است و در آخرین گزارش این شرکت مشخص شد یک سوم مشترکان آن در گروه سنی ۲۵ تا ۳۴ سال قرار دارند و سن بیش از دو سوم مجموع کاربران این پلتفرم مجازی کمتر از ۳۴ سال محاسبه می‌شود.
این شبکه مجازی عکس محور به دنبال محبوبیت فراوان خود نزد جوانان به یک فروشگاه آنلاین هم تبدیل شده است تا کسب و کارها اجناس مختلف را در آن تبلیغ کنند و مشتریان بیشتری را به سمت خود بکشانند. با وجود این داغ شدن تب استفاده از این فضا، توجه سوءاستفاده کنندگان را هم به خود جلب کرده است تا اینستاگرام به یکی از بزرگ‌ترین بازارهای سیاه مجازی تبدیل شود و امکان خرید و فروش خدمتکار در کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس را فراهم کند.
ویویان ۲۴ ساله اهل کشور کنیا در این خصوص توضیح داد: «آنها ما را در رسانه‌های اجتماعی تبلیغ می‌کنند و پس از مدتی کارفرما ما را انتخاب می‌کند، سپس با پرداخت مبالغ قابل ملاحظه به دلال‌ها، ما را به خانه‌ها تحویل می‌دهند. تا زمانی که وارد خانه‌ها می‌شویم هیچ اطلاعاتی در مورد کارفرما به ما داده نمی‌شود و تنها چیزی که به ما می‌گویند این است که وسایل خود را بردارید و راننده ما را به خانه جدید می‌برد».
زمانی که ویویان در پاییز گذشته با پرواز از نایروبی به دوبی آمد، انتظار داشت بلافاصله کار خود را به‌عنوان خدمتکار آغاز کند، ولی در عوض مأمور استخدام او را به خانه‌ای در حومه شهر برد تا زندگی جدید ویویان همراه با ۱۵ زن دیگر در یک اتاق بسیار کوچک آغاز شود. او توضیح داد چندین هفته در این اتاق زندگی کرد و روی زمین خوابید تا اینکه فرد مربوطه با تبلیغات در اینستاگرام برای او کارفرمای جدید پیدا کرد. ویویان بعداً متوجه شد یک صفحه اجتماعی با عکس او ساخته شده است که تمام اطلاعات شخصی از جمله قد، وزن، ملیت، تاریخ تولد و… او را شامل می‌شود.
بررسی اولیه روزنامه واشنگتن پست روی فعالیت‌های اینستاگرام برای خرید و فروش در بازار سیاه بیش از ۲۰۰ حساب کاربری را شناسایی کرده است که به نظر می‌رسد در بازاریابی زنان به‌عنوان خدمتکار در کشورهای کویت، عربستان سعودی و امارات متحده عربی نقش دارند. چنین بازارهای سیاه به موازات شبکه‌های اجتماعی در کنار مراکز قانونی استخدام فعالیت می‌کنند و در بررسی‌های جدید مشخص شده است که این شبکه‌های زیرزمینی سالانه میلیون‌ها زن را به‌عنوان خدمتکار خانگی در کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس خرید و فروش می‌کنند،اگرچه زنانی که از طریق آژانس‌های اداری مجاز استخدام می‌شوند هم می‌توانند با محیط های کاری دشوار روبه‌رو شوند، ولی آنها در محیط کار خود بهتر محافظت می‌شوند و دستمزدهای مناسب دریافت می‌کنند.
«روتنا بیگوم» پژوهشگر ارشد حقوق زنان در دیده بان حقوق بشر گفت: «کارگران مهاجر که به‌طور عمده از طریق کانال‌های غیررسمی از جمله عوامل غیرمجاز فعال در شبکه‌های اجتماعی استخدام می‌شوند، در معرض خطر بالاتری از قاچاق و سایر انواع استثمار قرار می‌گیرند».
«فابین گوآ» مدیر تحقیقات گروه حقوق بشری فِیر-اِسکوئر نیز در این خصوص توضیح داد که فریب به قصد سوءاستفاده از افراد در شبکه‌های اجتماعی تمام ویژگی‌های قاچاق انسان را شامل می‌شود و نکته مهم این است که پلتفرم‌هایی نظیر اینستاگرام هیچ اقدامی برای جلوگیری از آنها انجام نمی‌دهند. سخنگوی اینستاگرام در پاسخ به درخواست روزنامه واشنگتن پست لیست حساب‌های کاربری شناسایی شده مخصوص خرید و فروش افراد را درخواست کرد تا بررسی‌های دقیق‌تر روی آن انجام دهد و پس از گذشت چند روز مشخص شد که اینستاگرام تمامی این حساب‌های کاربری را حذف کرده است.
«استفانی اوتوِی» سخنگوی فیس بوک شرکت مادر اینستاگرام این هفته با انتشار بیانیه‌ای گفت: «استثمار انسانی وحشتناک است و ما در اینستاگرام اجازه چنین کاری را نمی‌دهیم. ما تمامی حساب‌های کاربری گزارش شده را غیرفعال کردیم و هنوز مشخص نیست که چه تعداد صفحه مجازی مشابه در حال فعالیت هستند و اقدامات آنها تا چه اندازه گسترش یافته است».
مسئولیت شبکه‌های اجتماعی
شبکه اجتماعی اینستاگرام چند روز پس از انتشار لیست حساب‌های کاربری مخصوص خرید و فروش خدمتکار در کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس آنها را غیرفعال کرد و تا پیش از این، اقدام خاصی در این زمینه انجام نداده بود. سخنگوی فیس‌بوک در پاسخ به این سؤال که چرا این صفحات مجازی تاکنون مجاز به فعالیت بودند و جلوی آنها گرفته نشده است توضیح داد: «ما فناوری ویژه برای تشخیص این نوع محتوا و اقداماتی برای خرید و فروش انسان را توسعه داده‌ایم، ولی باید توجه داشت که این فناوری هنوز کامل نیست و همچنان در تلاشیم این فناوری را بهبود بخشیم تا به ما در شناسایی هرچه سریع‌تر این محتوا کمک کند».
او همچنین اظهار داشت که اینستاگرام به‌عنوان بزرگ‌ترین شبکه اجتماعی عکس محور جهان مقابله با این فعالیت‌ها را بسیار جدی می‌داند و با سازمان‌های متخصص مشورت کرده است تا جلوی انواع مختلف سوءاستفاده و قاچاق انسان که در بستر رسانه‌های اجتماعی انجام می‌شوند، گرفته شود.
بسیاری از صفحات مخصوص مبادله خدمتکار در اینستاگرام نام کامل زنان به‌همراه شماره گذرنامه آنان را نیز به اشتراک گذاشته‌اند که این مسأله همچنین می‌تواند خطری برای حریم خصوصی آنها محسوب شود و البته بررسی‌ها نشان داده است که دلالان مجازی با این روش توانسته‌اند بازار گسترده‌تری را برای خود ایجاد کنند.
ویویان اهل کنیا توضیح داد، پس از انتقال به خانه کارفرما از ساعت پنج صبح تا نیمه شب بدون یک روز استراحت مجبور به‌کار شده است. لازم به ذکر است او به شرط عدم انتشار نام خانوادگی و نگرانی از احتمال برخوردهای بعدی توسط مأمور استخدام با روزنامه واشنگتن پست گفت‌وگو کرد. او توضیح داد درمجموع ماهانه معادل ۲۷۲ دلار حقوق دریافت می‌کند که این رقم ۱۴۰ دلار کمتر از مبلغی است که منبع اینستاگرامی استخدام به او وعده داده بود. همچنین زمانی که او بیمار شد و توان کار کردن نداشت، باز هم اجازه استراحت نداشته است.
با انتشار این گزارش برخی سازمان‌های مربوطه در کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس اعلام کردند اقدامات لازم برای شناسایی صفحات مجازی در شبکه‌های اجتماعی را انجام خواهند داد تا جلوی این قبیل فعالیت‌ها گرفته شود. با وجود این روزنامه واشنگتن پست ادعا می‌کند خرید و فروش خدمتکاران از طریق این پلتفرم‌ها همچنان به‌صورت گسترده در این کشورها دنبال می‌شود.
