«تعطیلات» چگونه و برای چه خلق شد؟ ضرورت تعطیلات برای انسان مدرن

سایت بدون -تعطیـــــــــلات فــرصتی برای «بازگشت به خویشتن» و به نوعی «بازنگری در وضعیت خودمان» است. این روزها، آنقدر درگیر امور کاری می‌شویم که گاه خود را فراموش می‌کنیم. از این رو، شاید تعطیلات تلنگری برای بازگشت به هویت‌مان محسوب شود. تعطیلات به ما کمک می‌کند که درک کنیم، چیز مهم‌تری وجود دارد و آن خانواده است.
زندگی امروز، آنچنان انسان را درگیر می‌کند که فرصت برای کنار هم بودن‌ها را از او می‌رباید و این امر باعث «اتمیزه شدن انسان امروز» می‌شود. در این فضا، به‌نظر می‌رسد که تعطیلات فرصت و مفری برای یادآوری مجدد زندگی به انسان مدرن است؛ به تعبیری؛ می‌توان گفت که تعطیلات عرصه‌ای برای «تمرین گفت‌وگو» و رسیدن به اشتراکات و در نهایت بستری برای نشاط اجتماعی است.
تعطیلات، مفهومی مدرن است و زمانی به معنای امر وزینش مطرح شد که کارفرمایان در جریان انقلاب صنعتی دریافتند برای بهبود کارآیی باید فرصت و فضایی را برای فراغت نیروی کار خود تعبیه کنند؛ چرا که وقتی نیروی کار به شکلی بی‌وقفه کار می‌کند، پس از مدتی به فرسودگی جسمی، فکری و ذهنی مبتلا می‌شود. اساساً در این فضا بود که مفهومی با عنوان «تعطیلات» خلق شد.
امـــا تعطیـــلات در ایـــــران، دربردارنده چه مفاهیمی است؟ واقعیت این است که ما همیشه به لحاظ فرهنگی به‌دنبال فرصتی بودیم که بتوانیم در کنار یکدیگر شاد باشیم. از عید نوروز گرفته تا شب چله و جشن مهرگان و… اینها همه بیانگر این است که تعطیلات در فرهنگ ایرانی فضایی برای تعامل است. از این رو، می‌توان تعطیلات را یکی از مکانیسم‌های «تقویت انسجام اجتماعی» در نظر گرفت؛ آن هم در زمانه‌ای که دید و بازدیدها بیشتر وجهی دیجیتالی به خود گرفته است. در این شرایط، تعطیلات فرصتی شده تا از دنیای دیجیتالی فاصله گرفته و به دنیای حضوری و چهره به چهره بیاییم. واقعیت این است که هر چه بازدیدها چهره به چهره شود و از حالت مجازی فاصله بگیرد، بیشتر می‌تواند به انسجام و حل تعارضات کمک کند.
اما تعطیلات به معنای امروزین آن، چقدر می‌تواند تقویت‌کننده انسجام اجتماعی و حل تعارضات ما باشد؟ به‌نظر می‌رسد که تعطیلات مثل سایر ساحات زندگی مدرن، امروزه فردگراتر شده است و ما در تعطیلات به‌دنبال فردیت خود هستیم و در اصل، این درد جامعه است که تکامل خود را در دیگری نمی‌بیند و گویی جامعه به نوعی تنهایی و فردگرایی را ترجیح می‌دهد. البته این نسبی است؛ برای مثال، این اتفاق بیشتر در تعطیلات آخر هفته رخ می‌دهد اما در تعطیلاتی سنتی و فرهنگی همچون عید نوروز از آنجا که ماهیتی جمعی دارد، بنابراین کمتر شاهد این فردگرایی هستیم.

دکتر محمدرضاکلاهی/هیأت علمیپژوهشکده مطالعات اجتماعی و فرهنگی