بدون دانستن حق شماست ، بیشتر بدانید
سایت بدون –بررسی آغاز و انجام جنگ‌های بزرگ تاریخ، یکی از مهم ترین فرازهای پژوهش‌های تاریخی است؛ این‌که چگونه آتش منازعه میان دو ملت زبانه کشید و هزاران انسان را به کام مرگ کشاند، درسی آموزنده برای حذر از رفتارهای این‌چنین و پرهیز از هنجارهایی است که سبب‌ساز چنین مصیبتی می‌شود. با وجود آن‌که بشر امروز مدعی تمدن والاتر و البته، مدنیت پیشرفته‌تر است، اما بزرگ‌ترین جنگ‌های تاریخ در ۱۵۰ سال اخیر اتفاق افتاده است. برخی مورخان، تعارض منافع، جاه‌طلبی‌های نژادی و حزبی، قدرت‌طلبی و فزون‌خواهی را از عوامل بروز و ظهور این جنگ‌ها دانسته‌اند. در این بین، دو جنگ جهانی اول و دوم، بزرگ ترین جنگ‌های تاریخ بشر محسوب می‌شوند که پنج قاره را درگیر خود کرده بود. این که چرا نخستین جنگ جهانی آغاز شد، موضوع نوشتار پیش روی شماست.
عاشقانه‌ای که رنگ خون گرفت
حتی به ذهن «فرانتس فردیناند»، ولیعهد امپراتوری اتریش – مجار نمی‌رسید که وقتی در سارایوو، پایتخت امروزی جمهوری بوسنی و هرزگوین، از اتومبیل بنز مدل ۱۱۹۱ خود پیاده می‌شود، چه اتفاق هولناکی انتظارش را می‌کشد. او کنار همسرش «سوفی خوتک» نشسته بود و به مناظر اطراف نگاه می‌کرد. «سوفی»، بانویی اصالتاً بوهمی بود که به دلیل تعلق نداشتن به طبقه اشراف، فرزندانش از حق ولیعهدی محروم بودند. خودرو «فرانتس فردیناند» از امنیت کافی برخوردار نبود.لحظاتی پس از توقف بنز ۱۱۹۱ و هنگامی که او قصد پیاده شدن داشت، جوانی کوتاه قد، با چهره‌ای مضطرب، روبه روی او ایستاد؛ تپانچه‌اش را به سوی ولیعهد امپراتوری اتریش – مجار گرفت و سپس، صدای شلیک‌های پیاپی، حاضران را در بُهت فرو بُرد. «گاوریلو پرینسیب»، جوانی صربستانی و وابسته به گروهی زیرزمینی و تندرو که از سوی روسیه تزاری حمایت می‌شدند، کار «فردیناند» و همسرش را تمام کرد. این واقعه، جرقه‌ای برای آغاز جنگ جهانی اول بود؛ جنگی عالمگیر که بیش از ۱۳ میلیون انسان را به کام مرگ کشید.
زمینه‌های شعله‌ور شدن آتش جنگ
اروپا پیش از آغاز جنگ جهانی اول، شرایط ناپایداری داشت. رقابت‌های استعماری و اوج‌گرفتن امپریالیسم، درگیری و تخاصم میان دولت‌ها را اجتناب ناپذیر کرده بود. روسیه تزاری، با وجود ضعف مفرطی که دیگر نمی‌توانست آن را از چشم دشمنانش پنهان کند، داعیه تسلط بر شرق اروپا و مهتری سرزمین‌های خاوری قاره سبز را داشت. آلمان، قدرت به نسبت نوظهوری که به تازگی به دنیای استعمارگری قدم گذاشته و در آفریقا، کامرون را به دست آورده‌بود، حالا به استعمارگران قدیمی‌تر، چنگ و دندان نشان می‌داد و ارتباط فامیلی امپراتور این کشور با خاندان سلطنتی انگلیس، مانع از اوج‌گرفتن اختلافات نشد. ویلهلم دوم، امپراتور آلمان، از مدت‌ها قبل در پی زدن ضربه‌ای سنگین به انگلوساکسون‌های جاه‌طلب بود و اتحاد وی با امپراتوری رو به زوال اتریش – مجار در همین زمینه انجام شد. تزار که از این اتحاد به شدت بیم داشت، دست دوستی به سوی رقیب دیرین خود، یعنی انگلیس، دراز کرد. این اتحاد نه چندان مستحکم، چندی بعد فرانسه را نیز در بر گرفت. عثمانی‌ها هم که دست کم از یک قرن قبل، دایم با روسیه در نزاع به سر می‌بردند، پیشنهاد وسوسه‌انگیز آلمان را برای اتحاد پذیرفتند. به این ترتیب، پیش از فرا رسیدن روز ۲۸ ژوئن سال ۱۹۱۴، روز ترور «فرانتس فردیناند»، قطار فشنگ‌ها روی دوش سربازان اروپایی محکم شده و وضعیت مسلسل‌ها از حالت ضامن به رگبار، تغییر وضعیت داده بود.
آغاز جدال بزرگ
با مرگ ولیعهد، «فرانتس ژورف»، امپراتور اتریش – مجار وقت زیادی را برای تحقیق درباره گروه تندرو صربستانی و ماهیت آن تلف نکرد و به روسیه تزاری اعلان جنگ داد. به این ترتیب، متحدان او که به دول محور مشهور بودند نیز، به روسیه اعلام جنگ دادند و مرزهای این کشور در شرق اروپا، به سرعت درنوردیده شد. متحدان روسیه، موسوم به دول متفق، با آغاز حمله دول محور به سرزمین تزارها، به مرزهای آلمان، اتریش و عثمانی، هجوم بردند و نخستین جنگ عالمگیر تاریخ آغاز شد.
