داستان جالب تصنیف «بوی نسترن» استاد شجریان/آوای دل گمشدگان(صوت)

سایت بدون – آلبوم «دلشدگان» که از دل موسیقی متن فیلمی تاریخی با همین عنوان برخاسته، خواسته یا ناخواسته که شاید سهم عظیمی از آن‌هم به انتخاب‌های هوشمندانه زنده‌یاد علی حاتمی برگردد، خاستگاهی تاریخی یافته و علاوه بر آهنگ‌سازی بسیار زیبای «حسین علیزاده» و آوای آسمانی استاد شجریان، با ارائه اشعاری از شاعری گمنام یا به عبارت بهتر شاعری گمشده، به شاهکاری ارزنده تبدیل شده که طراوتی تازه و تاریخی فرارو یافته است. فیلم «دلشدگان» آخرین فیلم تاریخی ساخته زنده‌یاد «علی حاتمی» بود که روایت آن را با برداشتی آزاد از واقعه‌ای تاریخی خلق کرد و در سال ۱۳۷۱ روی پرده سینما رفت. به اقتضای داستان فیلم که درباره موسیقی اصیل ایرانی است و به شرح رنج و مرارت‌های سفر گروهی از نوازندگان و آهنگ‌سازان ایرانی به اروپا برای ضبط صفحه و حفظ موسیقی اصیل ایرانی می‌پردازد، موسیقی متن در آن جایگاهی ویژه یافته و سرشار از صحنه‌هایی است که به نوازندگی و فرهنگ اهالی موسیقی در دوران قاجار اشاره دارد. تصنیف «بوی نسترن» در این فیلم بخشی از سروده زیبا و خیال‌انگیز خواجه ملاعلی جهرمی متخلص به تراب از شاعران دوره قاجار ( ۱۳۱۱ – ۱۲۶۳هجری شمسی) اهل جهرم و درگذشته در شهر شیراز است که در آن جایگاهی ویژه یافته و با آوای دل‌انگیز و تک‌خوانی بی‌نظیر استاد محمدرضا شجریان، موجب شهرت دوباره شاعر گمشده این شعر شده و شعله‌های عشق را در دل هر شنونده‌ای افروخته می‌کند. اگرچه تصنیف بوی نسترن تمام سروده تراب نیست و به تناسب موسیقی متن فیلم، گزیده‌ای از آن توسط زنده‌یاد فریدون مشیری مورد تصحیح و اندکی تغییر قرار گرفته است اما این تغییرات جزئی، تفاوت معنایی چندانی با سروده خواجه ملاعلی جهرمی (تراب) ندارد و نه‌تنها به اصالت آن آسیبی وارد نکرده بلکه آن را شیوا و دلنشین‌تر کرده است.

آنجا که خواجه ملاعلی جهرمی (تراب) سروده است: دلبر که در طَرف چمن، خوابیده یکتاپیرهن /ترسم که بوی نسترن از خواب بیدارش کند/ ای ماهتاب آهسته رو، اندر حریم یار من /ترسم صدای پای تو خواب است و بیدارش کند.

ما در موسیقی متن و آلبوم «دلشدگان» می‌شنویم: یارم به یک لا پیرهن خوابیده زیر نسترن/ترسم که بوی نسترن مست است و هشیارش کند/ای آفتاب آهسته نه، پا در حریم یار من/ترسم صدای پای تو،خواب است و بیدارش کند. به‌راستی چه کسی را می‌توان یافت که با این شعر شورآفرین تراب و صوت داوودی و صدای دل‌انگیز استاد شجریان، آوای دل گمشدگان تاریخ در گوش جانش طنین‌انداز نشود؟

محمدکاظم احمدی/شرق