«قوام‌السلطنه» را به روایت آبراهامیان بشناسید

سایت بدون -«قوام‌السلطنه»، ملقب به «جناب اشرف»، برای تمام ایرانیان، یا دست کم کسانی که اندکی با تاریخ معاصر ایران آشنایی دارند، شخصیتی‌شناخته شده است. هرچند وجوه منفی شخصیت او بیش از وجوه مثبت آن است و در کارنامه سیاسی وی، تقابل با خواست مردم در ۳۰ تیر ۱۳۳۱ و نیز، به شهادت رساندن کلنل محمدتقی خان پسیان دیده می‌شود، اما بسیاری از مورخان تردیدی ندارند که قوام، سیاستمداری توانمند و در عین حال، فرصت طلب بود.
مرموز ترین سیاستمدار قدیمی
«یرواند آبراهامیان» در کتاب «ایران بین دو انقلاب»، درباره «قوام‌السلطنه» می‌نویسد:«در بین همه سیاستمداران قدیمی، احمد قوام، مرموزترین آن ها بود. او می‌کوشید خودش را فرد قاطعی نشان دهد که کاملاً بر اوضاع مسلط است، در حالی که همواره هم از جانب راست – شاه، ارتش و رؤسای ایلات و عشایر – و هم از جانب چپ – حزب توده، فرقه دموکرات – به مبارزه طلبیده می‌شد. گرچه در واقع، قوام نماینده کشوری ضعیف و توسعه نیافته بود که هر یک از قدرت‌های بزرگ می‌توانست آن را یک شبه از صفحه روزگار محو کند، خود را سیاستمداری جهانی، همتای استالین، چرچیل و ترومن نشان می‌داد. می‌کوشید طرفداران خود را مطمئن سازد که برای تمامیت ارضی و منافع ملی، برنامه‌ای مخفی دارد، اما در واقع در چنگ رویدادها اسیر بود و با سرهم بندی کردن کارها، شعبده‌بازی‌های سیاسی و بهره‌برداری از فرصت‌ها، به جای خلق فرصت‌ها، بحران‌ها را پشت سر می‌گذاشت.
 او [به همه] اطمینان می‌داد که همه چیز به خوبی پایان می‌یابد؛ ولی فردی واقع‌بین و خونسرد بود که سیاست را هنر ممکنات می‌دانست.» «آبراهامیان» می‌افزاید:«این تفاوت در فکر و عمل، امیدها و ترس‌ها و خواست‌ها و قابلیت‌های قوام، باعث شد تا هدف حقیقی اش را پنهان کند.
 او بدون اتخاذ شیوه عمل خاصی به پیشواز بحران‌ها می‌رفت، با رو در روی هم قرار دادن بحران‌ها، به کار خود ادامه می‌داد و به شنوندگان خود مطالبی می گفت که بیشتر مورد علاقه آن ها بود، نه مطالبی که باید می‌گفت. همچنین، با ادعاهایی مبنی بر پیش‌بینی پیامد بحران‌ها، ارائه گزارش‌های غیرقابل بررسی از گفت‌وگوهای پنهانی … بحران‌ها را پشت سر می‌گذاشت.» این رویه «قوام‌السلطنه»، در دوران حکومت وی بر خراسان، بین سال‌های ۱۲۹۶ تا ۱۳۰۰ خورشیدی نیز، قابل مشاهده است.
به ادعای «مهدی فرخ»، از دوستان و نزدیکان کلنل پسیان، «قوام» با دریافت مبالغ معتنابهی پول، اخبار مربوط به آسیای میانه را با واسطه‌هایی که داشت دریافت می کرد و به سفارت انگلیس می‌فروخت.