تقسیم متغیرها به دو زوج یا دوگان مستقل و وابسته رایج ترین نمونه برای بیان نقش های متفاوت متغیرها است
متغیرهای مستقل که پیش بین هم نامیده می شود
متغیرهای مستقل متغیرهایی هستند که طبق فرض رایج تغییرات متغیر دیگر را موجب می شوند یا با آن تغییرات ملازمت دارند
متغیرهای وابسته یا متغیرهای ملاک، متغیرهایی هستند که مقدارشان از تغییرات متغیر مستقل تبغیت می کند
مستقل یا وابسته بودن متغیر در ذات آن ها سرشته نشده است و نقش آن ها برحسب الگوی تئوریک پژوهشگر در هر مورد خاص متفاوت است
منبع: مقدمه ای بر کتاب آمار در علوم اجتماعی، نورمن کورتز صفحه ۱۲