هر دردی مُسکن نمی‌خواهد/ فوری سراغ آرامبخش نروید

سایت بدون -درد یکی از موهبت‌های خداوندی است. چه بسا، اگر دردی نبود، انسان با پیش‌پاافتاده‌ترین مشکلی از پا درمی‌آمد. درد ناشی از جراحت یا زخم یا ضربات وارده به اعضای بدن، زنگ خطری است که به ما هشدار می‌دهند برای رها شدن از این درد، کاری کنیم. بهترین کاری که هر بیمار برای رهایی از درد می‌تواند انجام دهد، مراجعه به پزشک است، نه مصرف مسکن. دکتر مهرداد طاهری، فلوشیپ درد و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی از درد و روش‌های نوین مدیریت آن به بهانه روز جهانی مبارزه با درد (۱۹ مهرماه) می‌گوید.

درد احساس ناخوشایندی است که برحسب علت و محلی که عضوی از بدن دچار درد شده، پیام‌ها یا سیگنال‌هایی به مغز ارسال می‌شود تا مغز توجه بیشتری به این عضو داشته باشد. در علم پزشکی، درد یک زنگ خطر است و حتی ما در مواردی اجازه نداریم براساس حدسی که می‌زنیم، درد بیمار را با مسکن کاهش دهیم. به عنوان مثال، بیماری که با درد شکم به پزشک مراجعه می‌کند، تا زمانی که تشخیص داده نشده درد شکم ممکن است به خاطر آپاندیس باشد، اجازه استفاده از مسکن برای کاهش دردهای شکمی بیمار وجود ندارد. با تجویز مسکن ممکن است درد بیمار بهبود پیدا کند، اما مشکل آپاندیسی که عفونی شده همچنان باقی است و احتمال دارد عوارض وخیمی را برای بیمار به‌همراه داشته باشد. بنابراین گاهی وجود درد برای زنده ماندن فرد مفید است.

درمان درد بدون دارو

کلینیک‌های درد بویژه مراکز چندتخصصی درد در دنیا بهترین کلینیک‌های درمانی هستند. در بیماری که درد مزمن دارد و حداقل سه ماه این درد را تجربه کرده است، کمترین عارضه روانی که با آن مواجه می‌شود اضطراب و افسردگی ناشی از آن است و باید از نظر روانی تحت حمایت قرار گیرد، به همین دلیل در کلینیک‌های تخصصی درد، همیشه یک روان‌شناس یا مشاور هم حضور دارد. در چنین مراکزی، روانپزشک است که تشخیص می‌دهد برای درمان جنبه روانی، دارو هم تجویز کند یا تنها با روان‌درمانی و روانکاوی بتوان او را کنترل کرد. روشی تحت عنوان «بیوفیدبک» وجود دارد که در واقع، خود هیپنوتیزمی است و روان‌شناسان آن را در این کلینیک‌ها آموزش می‌دهند. تمرین‌هایی که در خودهیپنوتیزمی انجام می‌شوند، مانند تمرین‌های یوگاست و از نظر روانی به بیمار آرامش می‌دهند تا بیمار بتواند درد را کنترل کند. درصد موفقیت این روش با توجه به بیمار متفاوت است و بیشتر به این بستگی دارد که بیمار از نظر روانی بتواند شرایط مناسبی را برای خود فراهم کند، اما به طور معمول در کودکان کم سن و سال این روش درمانی بسیار مؤثرتر عمل می‌کند. با بالا رفتن سن، درصد موفقیت این اقدامات کاهش می‌یابد، اما در بعضی افراد مؤثر واقع می‌شود. تقریبا، حدود ۲۵ درصد افراد جامعه از این روش‌ها پاسخ خوبی دریافت می‌کنند، ۵۰ درصد متوسط هستند و در ۲۵ درصد موارد هم تأثیری مشاهده نمی‌شود.

در مورد درمان‌های فیزیکی درد، در حال حاضر روش‌های «اینترونشنال» درد وجود دارد که فقط به داروی خوراکی متوسل نمی‌شوند. برای درمان برخی انواع سردرد یا درمان بیمارانی که به انواع تنگی کانال نخاع کمر با گردن مبتلا هستند یا در ناحیه شانه، دست و زانو احساس درد می‌کنند، می‌توان از روش‌های اینترونشنال استفاده کرد. یکی از انواع این روش‌ها استفاده از رادیوفرکوئنسی است که در آن از امواج برق استفاده می‌شود؛‌طوری که به کمک سوزن‌های مخصوصی که روی عضو مورد نظر گذاشته می‌شود، امواج برق را وارد بدن بیمار کرده و جریانی را برقرار و درمان می‌کند. این روش‌ها معمولا بدون بیهوشی عمومی و تنها با یک بی‌حسی موضعی در عضو هدف تزریق می‌شود. روش‌های لیزری و ازن درمانی هم از دیگر روش‌های درمان و تسکین درد است.

در چند سال اخیر شاهد پیشرفت خوبی در زمینه استفاده از این روش‌های نوین درمانی بوده‌ایم و به جرات می‌توان گفت چیزی از کشورهای پیشگام در زمینه کنترل درد مانند آمریکا، کانادا و استرالیا کم نداریم و تمام امکاناتی که باید برای انجام این روش‌ها فراهم باشد، در داخل کشور هم وجود دارد. تنها مشکلی که در این مسیر وجود دارد، هزینه‌های بالای این درمان‌هاست که تحت‌پوشش‌ شرکت‌های بیمه‌ای نبوده و بیماران باید هزینه را به طور آزاد بپردازند.

دردتان را به مسکن نبندید

بسیاری از افراد با کوچک‌ترین احساس درد سراغ مصرف مسکن‌ها می‌روند، اما باید به خاطر داشت تنها در مواردی که بیماری یا منشأ درد به طور قطعی تشخیص داده شود، پزشک اجازه تجویز مسکن دارد. به عنوان مثال، در موردی که فردی دچار پیچ‌خوردگی مچ پا شده و مشکل تشخیص داده شده، باید مسکن تجویز کرد تا بیمار بیش از آن درد نکشد، اما در مواردی مانند آپاندیس و مشکلاتی از این دست، تا تشخیص قطعی باید از تجویز مسکن اجتناب کرد. در مواردی که فرد سابقه سردرد نداشته، اما به طور ناگهانی دچار سردردی شدید می‌شود، این علامت می‌تواند زنگ خطر و علامت خونریزی مغزی باشد و فرد خودسرانه نباید مسکن مصرف کند؛ زیرا مسکن، زنگ خطر را می‌پوشاند، اما همچنان خونریزی ادامه دارد و ممکن است پیشرفت کند. بنابراین، در مواردی که فرد با دردی غیرمعمول به طور مثال در نواحی قفسه سینه، شکم یا ناحیه سر مواجه می‌شود که بدون علت و وارد آمدن ضربه بوده، باید به پزشک مراجعه و از مصرف مسکن‌ها خودداری کند.

درد گاهی برحسب نوع ایجاد درد، می‌تواند متفاوت باشد و با خوردن مسکن ممکن است این ساز و کار از بین برود. به عنوان مثال، مصرف مسکن در فرد مبتلا به آرتروز حتی می‌تواند جنبه درمانی داشته باشد اما بعضی مواقع، علت‌هایی باعث درد می‌شوند که تنها برای تسکین از مسکن استفاده می‌شود. در یک بیمار مبتلا به سرطان که بیماری او غیرقابل درمان است، تنها کاری که می‌توان انجام داد، استفاده از مسکن‌هاست تا بیمار بیشتر از آن درد نکشد.

ندا اظهری