چرا حسن فتحی و حامد محمدی به ماجراهای حرمسرای ناصرالدین شاه علاقه مند شده‌اند؟ / حرمسرای همایونی محبوب سریال‌های خانگی!

مصطفی قاسمیان – این روزها دو عنوان از سریال‌های پرتعداد در حال ساخت نمایش خانگی، به اتفاقات دربار ناصرالدین شاه قاجار می‌پردازد. «جیران» به کارگردانی حسن فتحی و «قبله عالم» به کارگردانی حامد محمدی، هر دو به تازگی به پیش‌تولید رسیده‌اند. این در حالی است که دوره زندگی ناصرالدین شاه، پیشتر تنها با محوریت امیرکبیر، در دو- سه سریال تلویزیونی مورد توجه قرار گرفته بود. این بار ظاهراً خبری از امیرکبیر نیست و به جای آن، به دلایلی که در متن توضیح داده شده، حرمسرای ناصرالدین شاه محور قصه است. اما چرا ناگهان دو فیلم‌ساز به حرمسرای ناصری علاقه‌مند شده‌اند؟ در این باره به تفصیل نوشته‌ایم:
 

جیران
حسن فتحی
«جیران» نام یکی از همسران پرشمار ناصرالدین شاه قاجار بوده. دختری رعیت‌زاده و زیبارو که در تجریش زندگی می‌کرده و دست بر قضا، روزی که شاه از آن جا می‌گذشته، او را می‌بیند و دل می‌بازد. وقتی «جیران» را به حرمسرا می‌آورند، به سیاق معمول، چند وقتی سوگلی پادشاه می‌شود. تا این جای کار، دست‌مایه یک فیلم‌فارسی کاملاً مهیاست! اما در فضای حرمسرای ناصری، اتفاقاتی معمول است که دستمایه درامی پرکشش و پرماجرا را فراهم می‌کند. همسران ناصرالدین شاه که بعضی سال‌ها در حرمسرا زندگی کرده‌اند، رقابت عجیب و گاه خونینی داشتند که کشمکش‌های فراوانی را رقم می‌زد. خونین از آن جهت که به گواهی تاریخ، بسیاری از فرزندان آن‌ها در این رقابت‌ها کشته شده‌اند. داشتن فرزند از شاه، نسب اصیل سلطنتی، زیبایی و… از ملاک‌های ارج و قرب بعضی همسران شاه نسبت به دیگران است؛ تا جایی که رتبه‌های مختلفی در میان آن‌ها وجود داشته است. در این میان تعدادی بانوی قدرتمند نیز در حرمسرا هستند که به واسطه زرنگی و توطئه‌چینی، نفوذ فراوانی یافته‌اند؛ چه روی شاه و چه روی دیگر اهالی حرمسرا.
احسان جوانمرد فیلم نامه‌نویس سریال، نگارش «بانوی عمارت» را در کارنامه دارد؛ سریالی که در بخش‌هایی از آن، فضایی تقریباً مشابه، شامل رقابت دو- سه بانوی عمارت ارسلان میرزای قوانلوی قاجار وجود داشت. با نگاهی به نام و خلاصه داستان «جیران»، به نظر می‌رسد فضای سریال، احتمالاً همان چیزی باشد که بالاتر توضیح داده شد. حسن فتحی نیز پیشتر در «شهرزاد» و «پهلوانان نمی‌میرند» نشان داده که در روایت قصه‌ای معمایی و پر از رقابت‌های درباری چیره‌دست است و هیچ بعید نیست دوباره شبکه نمایش خانگی را یک تکان اساسی بدهد.

قبله عالم
حامد محمدی
مورد حامد محمدی بسیار ساده‌تر است. او در مقام کارگردان، سه فیلم کمدی ساخته که دومی و سومی، مشابهت‌های واضحی دارند. استفاده از زوج موفق امیر جعفری و جواد عزتی، شوخی با اختلاف‌های مذهبی و البته شوخی‌های جنسی، فرمول ثابت «اکسیدان» و «چهار انگشت» بود که هر دو هم فاقد داستانی چفت‌وبست‌دار بودند. در خلاصه داستان سریال «قبله عالم» آمده که قرار است به «احوالات شخصی» ناصرالدین شاه قاجار بپردازد. حال با توجه به فضای حاکم بر زندگی وی، می‌توان انتظار داشت حرمسرای او، محور سریال باشد و شاید جز این «احوالات شخصی»، کنایه‌هایی هم به سیاستمداران دغل و نادان آن دوره داشته باشد.
در دو فیلم آخر حامد محمدی، به وضوح مایه‌هایی وجود دارد که علاقه او را به احوالات شخصی ناصرالدین شاه، توجیه می‌کند. اصل وجود همسران فراوان که بعضی سوگلی هستند و بعضی از چشم شاه افتاده‌اند، از آن چیزهایی است که فیلم‌ساز جوان را وسوسه می‌کند. مهم‌ترین روایت‌هایی که درباره ناصرالدین شاه در فضای عمومی مطرح شده، به یکی دو سریال تلویزیون برمی‌گردد و کتاب‌های درسی تاریخ که همه ما در نوجوانی، خوانده‌ایم. آن چه امکان طرح نداشته، جزئیاتی از زن‌بارگی و شهوترانی شاه قاجار است که در بعضی حکایت‌های واقعی و کتاب‌های تاریخی تا حدی شرح داده شده ولی امکان طرح در سریال‌های تلویزیون و کتاب‌های درسی نداشته است. مجموعه این‌ها، دستمایه خوبی برای حامد محمدی است که موقعیت‌های کمیکی احیاناً مملو از شوخی‌های دوپهلوی جنسی دربیاورد؛ فضایی که به فیلم‌های سینمایی متأخرش هم حسابی می‌آید.