یافته های جدید زمین شناسان از راز انقراض دسته جمعی می گوید/ ساعت شنی برای نبودن

سایت بدون – همان‌طور که ستاره‌های آسمان و بررسی هرکدام‌شان گوشه‌ای از قصه تحولات کیهان را در دل خود دارند، سنگ‌های بازمانده از ادوار مختلف زمین‌شناسی هم آنچه را بر سر سیاره آبی ما گذشته‌است، در خود نهفته دارند. تاریخ زمین و آنچه از سر گذرانده، در جنس و سطح و سن سنگ‌های قدیمی جاری است و زمین‌شناس‌ها می‌توانند با بررسی آنها بفهمند چطور زمین از آن حالت داغ و گداخته اولیه به این شکل درآمده‌است و سرنوشت آینده حیات روی زمین چه خواهدبود. در تحقیقی که نوامبر ۲۰۲۱ در نشریه ژئوساینس فرانتیرز (Geoscience Frontiers) منتشر شد، محققان به واقعیتی مهم در مورد زمین رسیدند که پیامدهای بزرگی برای ما دارد. این‌که زمین در دوره‌های زمانی مشخصی فعالیت‌های خاصی از خود نشان می‌دهد که بر سرنوشت زیست‌مندانش اثراتی عمیق بر جا می‌گذارد.سیاره ما در دوره‌های زمانی مشخص، فعالیت‌های زمین‌شناختی خاصی را از خود نشان می‌دهد. محققان آن را به نبضی تشبیه کرده‌اند که می‌زند و همزمان با آن زمین دچار تحولات گسترده می‌شود؛ تحولاتی شبیه انقراض‌های دسته‌جمعی در گونه‌های مختلف. این موضوع برای ما انسان‌ها بسیار مهم و حیاتی است؛ زیرا اکنون زمین تنها سیاره‌ای است که به عنوان خانه خود در فضا می‌شناسیم. این که چقدر زمان داریم تا به نبض بعدی نزدیک شویم و در آن زمان چه اتفاقی قرار است بیفتد، از پرسش‌هایی است که محققان زمین‌شناسی، نزدیک به یک قرن است از خود می‌پرسند.

 شمارش نبض‌های زمین
در این مطالعه تازه، زمین‌شناس‌ها از جدیدترین فناوری‌های دنیا برای تجزیه و تحلیل ۸۹ رویداد زمین‌شناسی در ۲۶۰ میلیون سال قبل در تاریخ زمین استفاده کرده‌اند تا متوجه شوند الگویی در داده‌هایی که از تغییرات زمین به دست آورده‌اند، وجود دارد یا خیر. وقتی همه داده‌های تحقیقاتی در این تحلیل آماری وارد شد، نتیجه به دست آمده نشان داد الگوی مشخصی برای تکرار این رویدادهای خاص زمین‌شناسی وجود دارد که پیشتر هم در تحلیل‌های محققان به آن اشاره شده‌بود. محققان ۸۹ رویداد زمین‌شناختی را جمع‌آوری کرده‌بودند که شامل حوادثی مثل انقراض جانداران دریایی و غیردریایی، نوسانات سطح دریاها و پدیده‌های مربوط به آن، سیل‌ها و نوسانات ناشی از تشکیل و حرکت ماگمای درون صفحات زمین بود. اطلاعات تحقیقات قبلی گواه این است که هریک از نبض‌ها یا همان فعالیت‌های خاص و بزرگ زمین، بین ۲۶.۴تا ۳۰ میلیون سال یک بار تکرار می‌شوند. تحقیقات تازه این عدد را دقیق‌تر کرده و مهر تاییدی بر آن زده‌است، با این حساب سیاره ما هر ۲۷.۵میلیون سال یک بار، تپشی از درون دارد که منجر به تغییر گونه‌های زنده روی سطح زمین می‌شود.

 منشأ این نبض چیست؟
این که بدانیم حوادث طبیعی زمین از ریتمی ثابت پیروی کرده و چرخه فعالیت‌های زیست‌محیطی و زندگی روی این سیاره دوره‌های معینی برای تغییرات خود دارد، بسیار شگفت‌انگیز است اما دلایل آن هنوز دقیقا مشخص نیست.  محققان این پژوهش، ایده‌هایی دارند که هنوز به تحقیق و آزمایش نیاز دارد. مثلا یکی از این ایده‌ها توضیح می‌دهد نیروهای داخلی زمین که منجر به فعالیت ماگماها، حرکت صفحات تکتونیکی و تغییرات آب‌وهوایی می‌شود، ممکن است بتوانند علت این چرخه باشند. ایده‌های دیگر به تغییر حرکات مداری زمین اشاره دارند و یادآوری می‌کنند از آنجا که منظومه شمسی تقریبا هر ۳۰ میلیون سال یک بار حرکت چرخشی درون کهکشان راه شیری دارد، احتمالا تغییراتی را هم در سطح و درون سیاره‌ها ایجاد خواهدکرد. از دیگر ایده‌هایی که برای توضیح این چرخه مطرح است برخوردهای شهاب‌سنگی و سیارکی است. حدس دانشمندان زمین‌شناس این است که برخورد سنگ‌های فضایی با سطح زمین می‌تواند فعالیت‌های آتشفشانی را افزایش داده و در نهایت به تغییرات گسترده و انقراض‌های دسته‌جمعی منجر شود. اگرچه این حوزه هنوز به تحقیقات تکمیلی زیادی نیاز دارد اما مسلما زمین ما سیاره‌ای فعال و در حال تغییر است. شناخت دقیق فعالیت‌های زمین و دوره‌های آن، می‌تواند به درک ما از آینده زمین کمک کند.

 نقش انسان در انقراض‏های بزرگ پیش رو
نتایج مطالعات نشان می‎دهد نزدیک به ۲۰۰ گونه در طول ۱۰۰ سال گذشته منقرض شده‌اند و این انقراض‌ها نشان‌دهنده آغاز ششمین دوران انقراض کلی در زمین است. محققان با بررسی ۲۷هزار و۶۰۰ گونه پرنده، دوزیست، پستاندار و خزنده که نیمی از مهره‌داران شناخته شده را تشکیل می‌دهند، دریافتند ۸۸۵۱ مورد از آنها، ‌یعنی حدود ۳۲ درصد آنها دچار کاهش شدید جمعیت و کوچک‌شدن زیستگاه شده‌اند. به‌گفته رودولفو دیرزو، محقق دانشگاه استنفورد، این یک مورد نابودی زیستی است که به صورت جهانی رخ می‌دهد، حتی اگر تعدادی از گونه‌های مورد مطالعه در جایی از جهان باقی مانده‌باشند. به گفته دانشمندان همکار این تحقیق، دوره ششم انقراض در زمین هم‌اکنون آغاز شده و فرصتی برای انجام اقدامات تاثیرگذار باقی نمانده است؛ زیرا در نهایت تنها دو تا سه دهه آینده این تغییرات گریبان موجودات زنده روی سیاره را خواهدگرفت. همه نشانه‌ها به بزرگ‌ترین انقراض تنوع گونه‌های زیستی طی دو دهه آینده اشاره دارند. برای مثال تا سال گذشته کمتر از ۷۰۰۰ یوزپلنگ در جهان باقی مانده بود و جمعیت آنها تا ۱۰ سال آینده ممکن است ۵۳ درصد کاهش پیدا کند. اورانگوتان‌های بورنئو و سوماترا نیز سال‌هاست در گروه جانداران درحال انقراض قرار گرفته‌اند؛ زیرا زیستگاه‌های خود را از دست داده‌اند. دلیل وقوع و امتداد این فجایع، تداوم فعالیت‌های مخرب انسان و در نتیجه از بین رفتن زیستگاه‌های جانداران و تخریب شرایط اقلیمی است. 

آیا باید نگران باشیم؟
شاید بپرسید با این شرایط، چند سال دیگر تا نبض بعدی زمین باقی مانده‌است؟
یافته‌های علمی نشان می‌دهد تقریبا ۲۰ میلیون سال آینده با تغییرات عمده در زمین مواجه خواهیم‌شد. این در حالی است که ۶۵ میلیون سال قبل دایناسورها از روی سیاره ما محو شدند و سابقه پیدایش گونه‌های شناخته‌شده‌ای مثل خرس و کلاغ و نهنگ به ۲۰ میلیون سال قبل برمی‌گردد.

منبع: howstuffworks