از کشتی آنجلیکا تا موج مرده /فیلم هایی در بستر خلیج فارس

سایت بدون -دهم اردیبهشت در تاریخ ایران روز مهمی است؛ روزی که یادآور ازخودگذشتگی‌های ملت سرافراز ایران و فرار اشغالگران متجاوز پرتغالی بعد از ۱۱۷ سال تسلط بر سواحل جنوبی کشور در پی رشادت‌های سپاه ایران به رهبری امیرالامرای فارس(امام قلی‌خان) است. شاه عباس صفوی در این روز در سال ۱۶۲۱ میلادی توانست هرمز را از چنگ پرتغالی‌ها درآورد تا همیشه به خاطر این اقدام از او به نیکی یاد شود؛ اما این روز در سال‌های اخیر شرایط دیگری پیدا کرده است. وجه اهمیت تاریخی این روز تحت‌الشعاع تصمیم شورای عالی انقلاب فرهنگی و دولت قرار گرفته؛ تصمیمی که ۱۰اردیبهشت را به روز ملی خلیج فارس بدل کرده است. خلیج تا ابد فارس، سومین خلیج بزرگ جهان است که به دلیل موقعیت جغرافیایی خود در طول تاریخ همواره نامش بر سر زبان‌ها بوده و مردم تمام جهان آن را با نام خلیج فارس یا دریای پارس می‌‌شناسند. آنچه می‌ توان با جرات بیان کرد این است که هر ایرانی با شنیدن نام خلیج فارس احساس غرور و افتخار می‌‌کند و به پهنه وسیع نیلگونی که در جنوب کشورمان قرار دارد و ایرانی بودن خود می‌‌بالد. فیلم‌ها و آثار متعددی نیز دراین‌باره ساخته شده تا این موضوع را برای مخاطبان سینما هم به تصویر بکشد. به همین مناسبت در ادامه این گزارش به تعدادی از فیلم‌‌‌های سینمایی ساخته‌شده دراین‌باره می‌‌پردازیم که می‌‌خوانید.

ناخدا خورشید
فیلم «ناخدا خورشید» به نویسندگی و کارگردانی ناصر تقوایی محصول سال ۶۵ است. داریوش ارجمند، علی نصیریان، سعید پورصمیمی، جعفر والی، پروانه معصومی و فتحعلی اویسی از جمله بازیگران این فیلم سینمایی بودند.
داستان این فیلم درباره شخصی به نام مستر فرهان است که وارد بندری دورافتاده در جنوب می‌‌شود تا ترتیب خروج تعدادی فراری سیاسی را از کشور بدهد. ناخدا خورشیدِ یک‌دست که به کار قاچاق اشتغال دارد و آخرین محموله‌اش به خاطر بدخواهی و دشمنی مرد ثروتمند بندر، خواجه ماجد، نابوده شده، این مأموریت را بر عهده می‌‌گیرد. تعدادی تبعیدی که هم‌خانه فرهان‌ هستند نیز پس از کشتن خواجه ماجد و سرقت مقداری مروارید، همپای گریز فراری‌ها می‌‌شوند. در سفر دریایی موعود، فرهان و ملول (دستیار ناخدا) به دست تبعیدی‌ها کشته می‌‌شوند و ناخدا در پایان پس از کشتار تبعیدی‌ها، به دست آخرین بازمانده‌شان زخم می‌‌خورد و از پای درمی‌آید. «ناخدا خورشید» با توجه به در نظر ‌گرفتن گیشه، ریتمی ملموس دارد که نشان‌‌دهنده توانایی سازنده آن است که بر کار خویش مسلط بوده. آنچه بیش از هر چیز به فیلم «ناخدا خورشید» اعتبار می‌‌دهد، ساخت خوش‌پرداخت آن است. فضا و شکل نمایش ماجرا و تصویری که از آن بندر ورشکست‌شده و نیمه‌ویران و آدم‌های غریب و غیرمتعارف آن ارائه شده است، عالی و در بیشتر لحظات با ظرافت از کار درآمده‌اند. ناصر تقوایی، فیلمساز کهنه‌کار سینمای ایران، یکی از کلاسیک‌ترین آثار دریایی سینمایی ایران را که در آب‌های خلیج فارس روی می‌دهد به تصویر کشیده است.

 کشتی آنجلیکا
فیلم سینمایی «کشتی آنجلیکا» به ‌کارگردانی محمد بزرگ‌نیا در سال ۶۷ تولید شده است. فیلم درباره کشتی آنجلیکاست که محموله آن طلا و هدایایی از طرف فردیناند، پادشاه پرتغال برای شیوخ امارات عربی است که در جنگ کشتی‌ها به قعر آب می‌‌رود. سال‌ها بعد احمدبیک که نقشه محل فرو رفتن کشتی را به دست آورده است، با جلب همکاری حاکم شیراز، به شرط تقسیم غنایم، با پسر حاکم و یک کشتی بادبانی عازم محل می‌‌شوند. آن‌ها کشتی را می‌‌یابند. پسر حاکم مصمم است که همه گنج را تصاحب کند. انگلیسی‌ها هم که در جزیره مستقر هستند از ماجرا مطلع می‌‌شوند. قبل از آنکه طرفین موفق شوند گنج را به دست آورند، احمدبیک دوباره آن را به قعر آب می‌‌فرستد. محمد بزرگ نیا، کارگردانی است که علاقه‌اش به ساخت آثار دریایی بر کسی پوشیده نیست. از نکات قابل توجه در این فیلم
 قرار ‌گرفتن چند نسل بازیگری در کنار هم است که خوشبختانه به نتیجه خوبی هم منجر شده. عزت‌ا… انتظامی، داریوش ارجمند، مهدی فتحی، مجید مظفری، پرویز پورحسینی، آتیلا پسیانی و کتایون ریاحی از جمله بازیگران این فیلم بودند.

افق
«افق» فیلمی به نویسندگی و کارگردانی رسول ملاقلی‌پور در گونه دفاع مقدس است که فیلمنامه قوی، صحنه‌آرایی و بازی‌های خوبش آن را به اثری جاویدان در تاریخ سینمای دفاع مقدس مبدل کرده است. جهانبخش سلطانی، سیدجواد هاشمی، مهرزاد نوشیروانی و علی داروییان از جمله بازیگران این فیلم سینمایی بودند. «افق» درباره گروهی از غواصان بسیج و سپاه پاسداران است که قصد انهدام سکوی الامیه را دارند. رزمنده‌ای به نام نصرت به‌تنهایی به ماموریت شناسایی و عکس‌برداری از اسکله می‌رود. هم‌رزم او، احمد که می‌داند نصرت بیمار است، به دنبال او روان می‌شود. آن‌ها به محاصره دشمن درمی‌آیند. احمد نصرت را فراری می‌دهد و خود دستگیر و شهید می‌شود. با اطلاعاتی که نصرت در اختیار رزمندگان قرار‌می‌دهد، اسکله الامیه منهدم می‌شود.

موج مرده
«موج مرده» به کارگردانی ابراهیم حاتمی‌کیا، درباره مرتضی راشد، سردار نیروی دریایی است که در آستانه بازنشستگی قرار دارد. حبیب، فرزند وی که به علت دوری از پدر در دوران جنگ و کمبود محبت پدری روحیاتی متفاوت با پدرش دارد، در حین فرار از مرز آبی کشور به همراه دختری محلی به اسم سلما توسط گارد ساحلی دستگیر می‌شود و پدرش او را برای تنبیه به میان دریا منتقل می‌کند. این فیلم در نوزدهمین جشنواره فیلم فجر بسیار پرسروصدا شد و حاتمی‌کیا در جلسه مطبوعاتی این فیلم نگاتیوهای بریده‌شده را به دلیل اعتراض به سانسورهای فیلم توسط تهیه‌کننده به معرض نمایش گذاشت و از کج‌فهمی‌ها و یک‌سونگری‌ها گله کرد. پرویز پرستویی، آزیتا حاجیان، قاسم زارع، کامبیز کاشفی و پوپک گلدره بازیگران این فیلم بودند.

جنگ نفتکش‌ها
فیلم «جشن نفتکش‌ها» سال ۷۲ توسط محمد بزرگ‌نیا براساس واقعه جنگ نفتکش‌ها در خلیج‌فارس در زمان جنگ ایران و عراق ساخته شد و جوایز زیادی را از آن خود کرد که از جمله آن‌ها می‌توان به سیمرغ بلورین بهترین کارگردانی از دوازدهمین دوره جشنواره فیلم فجر اشاره کرد. داستان این فیلم درباره حملات بی‌وقفه‌ دشمن به نفتکش‌های ایرانی است. کاپیتانی جوان به همراه دریانوردی باتجربه و کهنه‌کار تصمیم می‌گیرند تا اولین محموله‌ نفت خام را با یک نفتکش غول‌پیکر از خلیج‌فارس عبور دهند و آن را به بازار جهانی برسانند. سیر حوادث آن دو را که در زندگی خصوصی خود نیز مسائل و مشکلاتی دارند، به تجربه‌های تازه‌ای می‌کشاند و موقعیت‌های تازه‌ای برای آن‌ها ایجاد می‌کند.

راه آبی ابریشم
«راه آبی ابریشم» به کارگردانی محمد بزرگ‌نیا و با بازی بهرام رادان، داریوش ارجمند، رضا کیانیان، پگاه آهنگرانی و پیام دهکردی است. این فیلم درباره دو ناخدای کشتی است که تصمیم می‌‌گیرند برای اولین بار در تاریخ ایران، کشتی‌هایشان را که حاوی اموال باارزشی است از میان اقیانوس هند عبور داده و از این راه به چین برسند. این فیلم اگرچه از مشکلات متعدد در فیلمنامه و داستان تاریخی خود رنج می‌‌برد اما جلوه‌های ویژه و فیلمبرداری فوق‌العاده‌ای دارد که کمتر می‌‌توانید در سینمای ایران نمونه آن را بیابید. به علاوه اینکه این فیلم یک داستان تاریخی کمتر خوانده‌شده را روایت می‌‌کند که تماشایش به اطلاعات تاریخی تماشاگر می‌‌افزاید.