بدون دانستن حق شماست ، بیشتر بدانید
سایت بدون – یکی علیه همه، همه علیه یکی نابینایی مانع آن شده که «لاوسر» شغلی ثابت داشته باشد؛ حتی بی‌خانمان هم بوده است: شطرنج بازی می‌کنم، چون به من کمک می‌کند چیزهایی که نمی‌توانم تغییر دهم را تحمل کنم ماجرایش را شنیده‌اید؟ دختری که شروع دشواری در زندگی دارد و شطرنج را کشف می‌کند. او قهرمان آمریکا می‌شود و زبان روسی یاد می‌گیرد. حالا می‌خواهد به روسیه برود تا شطرنج بازی کند اما پولش را ندارد. نه، صحبت بت هارمون، قهرمان سریال «گامبی وزیر» نیست، بلکه از جسیکا لاوسر صحبت می‌کنیم که سه بار قهرمان شطرنج نابینایان آمریکا شده است.
معلم کلاس هشتمش نام او را چسیکا (ترکیب Chess و Jessica) گذاشته بود. لاوسر که ۴۰ سال دارد، ۱۶ هفته زودتر از موعد به دنیا آمد. او مانند همه نوزادان زودرس، نیاز به اکسیژن داشت و همین باعث آسیب به چشم او شد. یکی از چشمان او کاملاً نابینا است و چشم دیگرش هم بسیار، بسیار ضعیف است.
بینایی او محدود است و مهره‌های شطرنج برایش محو و تار به نظر می‌رسند. او می‌تواند ببیند که مهره‌ای روی یک خانه در صفحه شطرنج قرار دارد اما نمی‌تواند آن مهره را تشخیص دهد. مشکل او در شطرنج این است که دست‌به‌مهره بازی است؛ یعنی اگر دست به یک مهره بزنید، باید آن را حرکت بدهید اما او می‌گوید: «اگر نیاز به تشخیص یک مهره در بازی داشته باشم، کافی است آن را کمی لمس کنم و بگویم: برای شناسایی مهره است، نه برای گرفتن آن.» مایکل آیگنر، که هم‌تیمی او در اولین المپیاد آنلاین برای معلولان بود، می‌گوید: «هیچ‌کس نمی‌تواند تشخیص دهد که جسیکا نابینا است.» شطرنج‌بازان نابینا اغلب از یک صفحه و مهره‌های مخصوص استفاده می‌کنند که به آنها اجازه می‌دهد دست به مهره‌ها بزنند، بدون آنکه مهره‌ها بیفتند اما او نیازی به این کار ندارد.
شطرنج مدت‌هاست که پناهگاه او است. او این بازی را در ۷ سالگی یاد گرفت، زمانی که از مدرسه افراد نابینا و ناشنوا در ایالت آریزونا به یک مدرسه معمولی منتقل شد. او می‌گوید: «در آن سن مانند بازی‌های دیگر بود» اما وقتی او به کلاس هفتم رسید و به مدرسه جدیدی در کالیفرنیا رفت، بازی را جدی‌تر گرفت. لاوسر می‌گوید: «وقتی در اولین روز وارد کلاس شدم، دیدم که قفسه‌هایی در انتهای کلاس است که روی آنها صفحات شطرنج قرار داده شده. می‌دانستم که بچه‌ها اسم من را چهارچشم خواهند گذاشت. به خودم گفتم شاید اگر آنها را ببرم، سرانجام دهانشان را ببندند.» لاوسر که حالا در کانزاس‌سیتی زندگی می‌کند، بارها محل زندگی‌اش را عوض کرده است، چرا که نابینایی او مانع آن شده که شغلی ثابت داشته باشد. او در یک سال گذشته حتی بی‌خانمان هم بوده است. او می‌گوید: «چیزی که بیش از همه من را اذیت می‌کند این است که به دلیل نحوه به دنیا آمدنم نمی‌توانم سهم خوبی از زندگی داشته باشم.»
او برای اینکه بتواند بیمه معلولیت را داشته باشد، نمی‌تواند درآمدی بیش از ۲۱۱۰ دلار در ماه داشته باشد. او می‌گوید: «این محدودیت بسیار سختی است و باعث شده که در کل دوران بزرگسالی‌ام همیشه در فقر باشم، حتی با آنکه همیشه کار کرده‌ام. به همین دلیل است که شطرنج بازی می‌کنم، چون به من کمک می‌کند چیزهایی که نمی‌توانم تغییر دهم را تحمل کنم. من ترحم نمی‌خواهم و فرصت می‌خواهم. می‌خواهم با دیگران برابر باشم.» او با بازی در خیابان شطرنجش را قوی کرده است.
محل محبوب او، انجمن دانشجویان در دانشگاه ایالتی سان‌فرانسیسکو است، جایی که در ۳۶ سالگی مدرک کارشناسی‌اش را گرفت. او می‌گوید: «چندین صفحه شطرنج جلویم می‌گذاشتم و از همه دعوت می‌کردم با من بازی کنند.» او توجه بسیاری را جلب می‌کرد، نه به خاطر نابینایی یا زن بودنش، بلکه به دلیل اینکه نبرد یک نفر مقابل چندین نفر همیشه جذاب است. مغازه‌ها دریافتند که وقتی او نزدیکشان است، فروششان افزایش پیدا می‌کند و مردم می‌ایستند و تماشایش می‌کنند.
او می‌گوید: «یک بار مدیر یک ساختمان به من گفت: امیدوارم ناراحت نشوی، ولی ما دوست داریم تو را به فرزندی قبول کنیم!» او به دلیل آنکه در خیابان به دفعات پرشماری بازی کرده، سرعت بالایی دارد و اغلب حرکات آغازین او نامتعارف است. او در شطرنج پنج‌دقیقه‌ای، یک درجه پایین‌تر از درجه استادی قرار گرفت. هدف او رسیدن به استادی است، هرچند که می‌داند زمان علیه او است و کمتر شطرنج‌بازی بعد از ۴۰ سالگی به درجه استادی رسیده است: «اما من رویایم را از دست نمی‌دهم.»
لاوسر در ماه اکتبر برای سومین سال پیاپی فاتح شطرنج نابینایان آمریکا شد، تورنمنتی که با وجود شیوع ویروس کرونا، به صورت حضوری برگزار شد. قرار بود این تورنمنت در ماه جولای باشد. او پیش از شیوع ویروس کرونا به ویرجینیا آل‌ورسون، رئیس اتحادیه شطرنج نابینایان آمریکا گفته بود که امیدوار است ۲۰ نفر را به این تورنمنت جذب کند (معمولاً ۱۰ نفر از ۱۰۰ عضو می‌آیند)، اما در شرایط همه‌گیری کووید-۱۹، تنها سه نفر آمدند: آل‌ورسون، هم‌اتاقی‌اش پائولین داونینگ و لاوسر.
آل‌ورسون می‌گوید: «ما حس کردیم که اگر جسیکا مشتاق آن است که از کانزاس‌سیتی به نیوهمپشایر بیاید تا از عنوان قهرمانی‌اش دفاع کند، باید تورنمنت را به نحوی برگزار کنیم. او عاشق شطرنج است و البته دوست داشتم او را ببینم.» البته المپیاد معلولان امسال در سطح بسیار بالاتری برگزار شد. قرار بود این مسابقات در سیبری باشد اما به صورت آنلاین برگزار شد و ۶۰ تیم از ۴۴ کشور در آن حضور یافتند. تیم آمریکا دهم شد. لاوسر خوب شروع نکرد اما بازی کلیدی دور آخر مقابل بازیکنی از برزیل را برد. او مهم‌ترین عضو تیم بود، چرا که هر تیم باید یک ورزشکار زن هم می‌داشت.
بدون او، تیم آمریکا امکان حضور پیدا نمی‌کرد. آیگنر می‌گوید: «در وسط تورنمنت، پس از آنکه او سه بازی اولش را باخت، ما یک ساعت شطرنج سرعتی را برای تفریح بازی کردیم. او همه گامبی‌هایش را علیه من به کار بست و در برخی دیدارها به دردسر افتادم. وقتی او در دور چهارم سرانجام پیروز شد، گفتم خدا را شکر، بالاخره دیگران دیدند که تو چقدر خوبی. او با همان سبکی که مقابل من بازی می‌کرد کار کرد.» المپیاد بعدی در سال ۲۰۲۲ در روسیه برگزار می‌شود. لاوسر دوست دارد حضور داشته باشد اما نمی‌داند چطور به این مسابقات برود.
امسال که قرار بود بازی‌ها در سیبری باشد، فیده، فدراسیون بین‌المللی شطرنج، حاضر شد هزینه اقامت او به همراه ۱۵۰۰ یورو هزینه مسافرت را بپردازد. البته کریس برد، مدیر رویدادهای فیده در فدراسیون شطرنج آمریکا می‌گوید: «اینکه این پول برای رفت و برگشت کافی باشد مشخص نیست.» تا زمانی که همه‌گیری ویروس کرونا ادامه دارد، فدراسیون کمکی به ورزشکاران برای حضور در رقابت‌های بین‌المللی نمی‌کند.
برای لاوسر، این ماجرایی آشنا است. او شش بار به مسابقات جهانی نابینایان صعود کرده اما هرگز امکان حضور در آنها را نداشته است. لاوسر فعلاً امیدوار است شغلش را در کانزاس‌سیتی ادامه دهد و همینطور آپارتمانش را نگه دارد؛ او در خانه‌اش می‌تواند صدای غرش قطارها را بشنود که به ایستگاه می‌روند و می‌آیند اما رویای بلندمدت او چیست: «اینکه به اندازه‌ای پول دربیاورم که بتوانم به زندگی ادامه دهم، نه اینکه مشکل بدهی داشته باشم و اینکه روزی یک خانه بخرم. اینکه بتوانم هر روز از زبان روسی استفاده کنم، رقابت کنم و به دیگران کمک کنم. شاید هم به روسیه بروم، انگلیسی تدریس کنم و شطرنج بازی کنم.»
