بدون دانستن حق شماست ، بیشتر بدانید
سایت بدون – پیر جنگی خراسان، آخرین بازمانده نسل بخشی‌های «خود بند» خراسان شمالی صبح دیروز در هشتادودو سالگی از دنیا رفت و دیگر هیچ جایگزینی برای سهراب محمدی بخشی مهربان و کم توقع، حماسه‌خوان و منظومه‌خوان کرمانج‌های خراسان وجود ندارد. «شاره جان» و «سه گانه عِوض خان» از آخرین آثار شاخص این هنرمند کهنه‌کار دو تار خراسان شمالی است که در سه، چهار‌سال گذشته با وجود احوال ناخوشی که داشت در خانه‌اش، به وسیله مجتبی ابوالقاسم‌پور از آهنگسازان خراسان شمالی، ضبط و منتشر شد.
بیش از ۴٠ اثر انقلابی و حماسی دارد
هوشنگ جاوید، پژوهشگر موسیقی نواحی درباره شخصیت هنری سهراب محمدی از اصلی‌ترین «بخشی‌های کرمانج شمال خراسان» به «شهروند» می‌گوید: «سهراب محمدی آخرین بازمانده بخشی‌گری «خود بند» بود که با درگذشت او این مکتب به طور کامل رو به زوال رفت. جایگاه او در کرمانج‌های شمال خراسان در حماسه‌خوانی، مناظره‌خوانی، شاهدخوانی، داستان‌پردازی و موسیقی‌خوانی بسیار بالا است. نزدیک به ۴٠ اثر ماندگار حماسی و انقلابی در طول جنگ و انقلاب ساخت و این از مهم‌ترین بخش‌های کاری او بود.» به گفته او سه نوع بخشی‌گری در خراسان شمالی وجود دارد؛ بخشی‌گری لال‌گیری، زبانگیری و خود بند که هر کدام تعاریفی دارند: «بخشی «لال‌گیری» به شخصی گفته می‌شود که فقط دو تار می‌زند و «زبانگیری» درواقع بخشی است که هم دو تار می‌زند و هم می‌خواند اما نه بیشتر از آنچه از استاد یاد گرفته است. گونه سوم بخشی‌های «خود بند»است به این معنا که هم دو تار می‌نوازند، هم آهنگ می‌سازند و هم ترانه می‌سرایند یعنی همه کارها را خودش انجام می‌دهند؛ این نوع بخشی‌ها در گذشته زیاد بودند اما در قرن جدید تعداد آنها بسیار کاهش یافت.» نخستین حضور او پس از انقلاب در مجامع رسمی‌سال ١٣٧۴ در جشنواره موسیقی حماسی اتفاق افتاد که از سوی حوزه هنری برگزار شد: «نخستین اجرای رسمی ملی‌اش آنجا بود و بعد در جشنواره‌های کار و آیینی زیادی اجرا کرد. جز موسیقی بخشی خراسان به موسیقی مذهبی، پیشخوانی، چاوش‌خوانی و نوحه‌خوانی هم مسلط بود.» سهراب محمدی در چند‌سال نخستین انقلاب به علت تحریم موسیقی به زمین و کشاورزی روی آورده بود، برای کسب روزی گندم می‌کاشت و درو می‌کرد، بعدها از سوی اداره ارشاد مستمری برایش در نظر گرفته شد اما باز هم بیشترین درآمد خود را از کشاورزی تأمین می‌کرد. «بهترین جانشین حال حاضر او رضا محمدی فرزند او است که خیلی خوب دو تار می‌زند و در بخشی‌گری تمام مطالب را به خوبی از پدر یاد گرفته است. امیدوارم جانشین خوبی برای او باشد چون هیچ‌کس دیگری را به تبحر او در شمال خراسان و حتی در میان میانسالان هم نداریم.»
دو تارش را به پسرش هدیه کرد
طوفان، شهید، لیاره، گُلا مِن، الله مزار، هرایی، شاه ختایی، جعفر قلی، شاره جان و عوض‌خانی مهم‌ترین آثار این هنرمند کهنه‌کار خراسان است به اضافه موزیک ویدیو گنجینه که در مراسم افتتاحیه و اختتامیه جشنواره تولیدات مراکز صداوسیما در بجنورد مورد استقبال قرار گرفت. در‌سال ١٣١٧ در شهرستان مانه و سملقان به دنیا آمده بود و پدر و اجداد او در زمان حیات در زمینه‌های هنرهای دستی، سرودن شعر کرمانجی و موسیقی فعالیت داشتند، حالا هم سه دختر و پنج پسر دارد که همه درس‌آموخته مکتب پدر هستند. بخشی، سهراب محمدی هم خود امید داشت که پسرش رضا جایگزین خوبی برای او باشد و حتی در مراسمی که در دو‌سال گذشته برایش برگزار شد، دو تارش را به او هدیه کرد تا مهر تأییدی باشد بر این خواسته‌اش. عیسی قلی‌پور معروف به عیسی بخشی از بیست‌سالگی سهراب محمدی را می‌شناسد و در اجراهای زیادی با او همراه بوده است. او به «شهروند» می‌گوید هیچ وقت درخواستی نداشت و همیشه از همه چیز راضی بود. «من در بجنورد بودم و او در آشخانه و همیشه از هم دور بودیم جز مواقعی که برنامه و اجرا داشتیم. اما همیشه آثار معنادار می‌ساخت، آثاری که خواندن آن از هر کسی بر نمی‌آید. مهم‌ترین شاگرد او پسرش رضا بود. در جشنواره یکی دو‌سال پیش دو تارش را تحویل پسرش داد و گفت تو راه من را ادامه بده. خدا او را بیامرزد؛ از آدمیزاد هیچ چیز نمی‌ماند جز هنرش.»
این روزها کمتر کسی مایل به یادگیری بخشی‌گری است
حاج سهراب بخشی نوازندگی دوتار را از دَه‌سالگی همراه با خواندن شعرهای محلی شروع و بیش از ۶٠سال آن را دنبال کرد و به نشان درجه یک هنری کشوری رسید. از ابتدای راه‌اندازی رادیو کرمانجی با صداوسیمای مرکز خراسان همکاری کرد و اردیبهشت ٩٧ مورد تقدیر وزیر و استادان فرهنگ و هنر اسلامی قرار گرفت. معتقد بود، اگر کسی پیدا شود و به حیات موسیقی حماسی فکر یا در این زمینه تلاش کند باز هم ماندنش در این عرصه، خیلی مشکل است. حمید ضیایی، رئیس ارشاد قوچان هم به «شهروند» می‌گوید ما هنرمند چیره‌دستی را از دست دادیم که بارها در جشنواره‌های استانی حضور داشت. «بااخلاق بود و هر وقت به منزل ایشان می‌رفتیم با روی گشاده از ما پذیرایی می‌کرد. بیشترین تأثیرگذاری او در شناساندن و اشاعه موسیقی خراسان شمالی در داخل و خارج از مرزهای ایران بود. هیچ وقت انتظار کمک از کسی نداشت.» خبر از دست دادن چنین هنرمندی برای آرمان حمیدی، عضو هیأت رئیسه انجمن موسیقی خراسان شمالی هم ناراحت‌کننده و نگران‌کننده است چرا که همه می‌دانند این روزها دیگر کمتر کسی میل به یادگیری بخشی‌گری با چنین ویژگی‌هایی دارد و درگذشت چنین فردی یعنی از دست دادن یک فرهنگ. او به «شهروند» می‌گوید از دو‌سال پیش که در بستر بیماری بود، دیگر کمتر او را می‌دیدیم. «او هم مثل بسیاری از بخشی‌ها و موسیقیدانان نواحی، عاشیق‌ها و بخشی‌ها دغدغه از بین رفتن این نوع موسیقی را داشت، اینکه آیا کسی هست که این سیر و سلوک را ادامه دهد؟ درحال حاضر افراد زیادی به یادگیری موسیقی نواحی یا دو تارنوازی روی آورده‌اند اما نه بخشی‌گری. پیدا کردن جایگزین برای بخشی‌گری و این شیوه از موسیقی سخت است. شاید سخت بشود کسی را در این زمینه پیدا کرد که حتی خود بتواند ساز خود را بسازد در صورتی که بخشی‌گری و این گونه راویان و تربیت آنان باید از سوی نهادها مورد حمایت قرار گیرد.»
بخشی محمدی خود معتقد بود که منشأ اشعارحماسی، غارت در زمان احمد شاه است و افسانه‌های بسیاری در این زمینه، مانند جعفر قلی و شاه خطا وجود دارد که هنوز هم گاهی بخشی‌ها آن را می‌خوانند. نخستین بار خانم فوزیه مجد، پژوهشگر موسیقی نواحی ایرانی او را به جامعه هنری معرفی کرده بود و بعدها مورد استقبال بسیاری از فعالان این حوزه قرار گرفت. به دنبال درگذشت این هنرمند کرمانجی بسیاری از مسئولان مانند سیدمحمد مجتبی حسینی، معاون امور هنری وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و محمدعلی شجاعی، استاندار خراسان شمالی متن‌های تسلیتی برای این فقدان منتشر کردند.
