بدون دانستن حق شماست ، بیشتر بدانید
سایت بدون -درباره بسیاری از بیماری‌هایی که هنوز درمان قطعی برای آنها وجود ندارد، علت بیماری بدرستی تشخیص داده نشده است و در مواردی مثل انواعی از سرطان نیز همچنان متخصصان به دنبال روش درمان قطعی هستند. این در شرایطی است که ممکن است در یک بیماری روند تشخیصی و درمانی بدرستی پیش رود، اما دوز مصرفی دارو یا هر خطای دارویی دیگری می‌تواند باعث شدت گرفتن بیماری شود.
علاوه بر این، گاهی عوارض جانبی یک دارو ممکن است به مراتب مخرب‌تر از بیماری اصلی باشد و فرد را سال‌ها درگیر کند. برای مثال در حالی که سرطان سینه اکنون در بیشتر موارد نوعی سرطان قابل درمان محسوب می‌شود، ممکن است درمان باعث ایجاد آسیب دائمی به غدد لنفاوی شود؛ بنابراین نقش فناوری همان‌قدر که در توسعه روش‌های تشخیصی و درمانی مهم است، در داروهای تجویزشده برای یک بیماری هم اهمیت دارد.
نانوپزشکی دانشی میان‌رشته‌ای است که سطح وسیعی از علوم را در بر گرفته و در هر سه حوزه پزشکی از جمله پیشگیری، تشخیص و درمان بیماری‌ها عملکرد موثری دارد. امروزه نانو فناوری در بحث دارورسانی، درمان داروهای نامحلول در آب، امکان استنشاقی یا خوراکی شدن داروهای تزریقی، تشخیص زودهنگام بیماری‌ها و درمان بیماری‌های لاعلاج مثل ایدز، هپاتیت و سرطان تحول بزرگی ایجاد کرده است.
علاوه بر این موارد سرعت زیاد ارائه خدمات درمانی، هزینه‌های پایین‌تر، درمان دقیق و اختصاصی در دارورسانی نیز توانسته فناوری نانو را به عنوان فناوری برتر قرن حاضر به حوزه پزشکی معرفی کند. همه این موارد باعث شده کشورهای مختلف با سرعت زیاد به سمت استفاده از این فناوری در علوم پزشکی بروند.
دکتر علی محمدآبادی، پژوهشگر روش‌های نوین بهبود انتقال دارو به تومورهای سرطانی در دانشگاه مریلند آمریکا، تاثیر نانوفناوری و زیست‌فناوری بر فناوری‌های مرتبط با درمان سرطان را چشمگیر و شگرف می‌داند و در این باره می‌گوید: آلبرت اینشتین جمله معروفی دارد که زندگی مثل راندن یک دوچرخه است. برای این‌که تعادل داشته باشید نیاز است در حرکت باشید. تعادل بین علم و فناوری نیز با حرکت همزمان این دو فراهم می‌شود. به طور خلاصه نانوفناوری، علوم مرتبط با ذرات در اندازه‌های یک تا صد نانومتر را شامل می‌شود. اگر بخواهیم به طور موردی به اثرات نانوفناوری در درمان سرطان بپردازیم، در بحث شیمی‌درمانی هدفمند یکی از بزرگ‌ترین نوآوری‌های مطرح شده اخیر استفاده از نانوذرات در بحث انتقال دارو به تومورهای سرطانی است.
این پژوهشگر ایرانی دانشگاه مریلند تاکید می‌کند: اگر مقالات اخیر معتبرترین نشریات علمی دنیا مانند نیچر را مرور کنید، بیشتر تحقیقات مرتبط با روش‌های نوین شیمی درمانی به فناوری نانو و به طور ویژه نانوذرات مرتبط هستند. این نانوذرات انواع و ابعاد مختلفی (از یک تا هزار نانومتر) دارند که عموما شامل نانوذرات پلیمری (مانند نانوذرات تجزیه‌پذیر)، چرب جامد (مانند لیپوزوم‌ها)، غیرارگانیک (مانند نانوذرات فلزی) و زیستی (مانند نانوذرات آلبومینی) هستند. طراحی و ساخت این نانوذرات به گونه‌ای است که می‌توان از آنها به عنوان حامل‌های دارویی استفاده کرد که داروها در سطح یا داخل نانوذرات ذخیره شده و فقط در بافت‌های موردنظر رهاسازی می‌شوند. برخی نانوذرات کابردهای دیگری نیز دارند؛ برای مثال از نانوذرات فلزی در مجاورت یک میدان مغناطیسی برای ایجاد حرارت و از بین بردن تومورهای سرطانی استفاده می‌شود.
عبور نانوداروها از موانع طبیعی
نانوذرات علاوه برانتقال دارو برای انتقال ژن‌ها، سلول‌های بنیادی و فاکتورهای سیستم ایمنی به تومورهای سرطانی هم مورد مطالعه و آزمایش قرار گرفته‌اند. هدف این مطالعات در صورت امکان نرمال‌سازی سلول‌های سرطانی یا نابودی آنهاست. دکتر محمدآبادی درباره استفاده از این فناوری در کاهش مقاومت دارویی بدن می‌افزاید: در واقع استفاده از نانوذرات، عوارض جانبی شیمی داروها را کاهش می‌دهد و امکان انتقال طیف بزرگ‌تری از داروها را به تومورهای سرطانی فراهم می‌کند. یکی از اثرات مهم استفاده از نانوذرات، کاهش مقاومت دارویی است. سلول‌های سرطانی به مرور زمان در برابر داروهای شیمی‌درمانی مقاوم شده و نیاز به استفاده از دوزهای بالاتر یا جایگزینی دارو روند درمان را با مشکلاتی مواجه می‌کند. عوامل متعددی برای بروز مقاومت دارویی در تومورهای سرطانی ذکر شده است. این مقاومت می‌تواند ذاتی باشد و به دلیل بافت ناهمگون و تغییرات ژنتیک سلول‌های سرطانی رخ دهد یا اکتسابی باشد که در مواجهه مستمر و غیرکشنده شیمی داروها اتفاق می‌افتد. نانوذرات به دلیل طراحی ویژه آنها قابلیت نفوذ بالاتری را به بافت تومورها کسب می‌کنند و می‌توانند از موانع طبیعی موجود در بافت تومور با مشکل کمتری عبور کنند و محموله‌های دارویی را با دوز کمتر و اثرگذاری بالاتر به مقصد برسانند.
روش‌های پیشرفته درمان سرطان
دکتر محمدآبادی درخصوص نمونه‌برداری‌های پیشرفته می‌افزاید: امروزه تحقیقات مختلفی در این حوزه در جریان است. برای مثال اعضای یک گروه تحقیقاتی توانسته‌اند روشی ابداع کنند که با کمک امواج صوتی متمرکز از بافت‌های غیرطبیعی مغز بدون نیاز به جراحی نمونه‌برداری کنند، به این شکل که بعد از استفاده از امواج صوتی، از خون نمونه گرفته می‌شود و فاکتورهای مورد نظر در بافت‌های غیرطبیعی مغز که به جریان خون راه یافته‌اند، مورد بررسی قرار می‌گیرند. در مطالعه‌ای دیگر محققان دانشگاه جانز هاپکینز موفق شده‌اند با استفاده از فناوری‌های نوین دی‌ان‌ای سلول‌های سرطانی را از طریق نمونه خون مورد بررسی قرار دهند و بروز هشت نوع سرطان را در مراحل اولیه فقط با یک آزمایش خون با درصد قابل قبولی تشخیص دهند. در هر حال باید در نظر داشت امروزه یکی از چالش‌برانگیزترین زمینه‌های فناوری نوین در پیشگیری از سرطان، استفاده از مهندسی ژنتیک در شناسایی ژنوم‌های دخیل در سرطان، ردیابی شناسه‌های زیستی و حذف این نواقص در چرخه تقسیم سلولی است؛ چالشی که رفع آن از مهم‌ترین هدف‌های پژوهشی محققان در سال‌های پیش رو خواهد بود.
داروهای هوشمند به پیشگیری کمک می‌کنند
به طور معمول پیشگیری‌های اولیه از بروز سرطان‌های مختلفی جلوگیری می‌کنند. در ادامه روش‌های نوین می‌توانند در بحث نمونه‌برداری، تصویربرداری و تشخیص زودرس سرطان‌ها کمک کنند. در حال حاضر نانوذرات برای بهبود تصویربرداری ام‌آرآی بسیار مورد استفاده قرار می‌گیرد. پژوهشگر روش‌های نوین بهبود انتقال دارو درباره این روش‌های مدرن می‌گوید: یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های نانوذرات مورد استفاده در تصویربرداری، قابلیت بالای آنها در متمایز کردن گروه خاصی از سلول‌ها نسبت به سلول‌های پیرامونی است که کمک شایانی به تشخیص دقیق‌تر بافت‌های غیرطبیعی می‌کند. تحقیقات کنونی بر نانوذراتی با قابلیت‌های چندگانه همچونMRI/CT و MRI/PET متمرکز هستند تا تنها با استفاده از یک نوع نانوذره، امکان چند نوع متفاوت تصویربرداری فراهم شود.
سپیده شعرباف
