بدون دانستن حق شماست ، بیشتر بدانید
می‌گوید: «برادرم خیلی عجیب است. از مترو و تونل می‌ترسد و ترجیح می‌دهد هیچ‌وقت از خانه خارج نشود.» فکر می‌کند احتمالا برادرش از تنبلی یا شاید برای جلب توجه این کار را انجام می‌دهد و اگر به این رفتارهای خاصش توجه نکنند، خودش آنها را کم‌کم کنار می‌گذارد و زندگی‌اش به روال عادی همه آدم‌ها درمی‌آید اما اشتباه فکر می‌کند. برادرش به کمک نیاز دارد، آن هم کمک روان‌درمانگری حاذق، چون به نوعی فوبیا مبتلاست، آگورافوبی.
ویژگی مشخص اختلال آگورافوبی، وجود ترس یا اضطراب در موقعیت‌هایی است که برای افراد بهنجار، نسبتا عادی تلقی می‌شود. فرد مبتلا به آگورافوبی حداقل در دو موقعیت از ۵ موقعیت زیر دچار اضطراب و اجتناب می‌شود؛ استفاده از وسایل نقلیه عمومی مانند اتومبیل، اتوبوس، قطار و هواپیما، قرار گرفتن در مکان‌های باز مانند پاساژ بدون سقف، پل و پارکینگ بدون سقف، قرار گرفتن در مکان‌های بسته مانند فروشگاه، سینما و سالن‌ها، ایستادن در صف شلوغ برای انجام کاری و نهایتا تنها خارج شدن از منزل.
افراد مبتلا به آگورافوبیا وقتی در چنین موقعیت‌هایی قرار می‌گیرند، دچار این افکار منفی می‌شوند که ممکن است حادثه‌ای ناگوار و وحشتناک رخ دهد و آنها قادر به خروج از محل و نجات دادن خودشان نباشند؛ مثلا تصور می‌کنند که ممکن است کسی نتواند به آنها کمک کند. در نتیجه دچار واکنش‌های فیزیولوژیکی مانند لرزش شدید در اندام‌ها، سرگیجه و تهوع، از حال رفتن و غش، ترس از مرگ و ترس از تهوع شوند و خیلی وقت‌ها از بروز این حالت‌ها در جمع خجالت‌زده می‌شوند. در افراد سالخورده، این اختلال به صورت ترس از دست دادن تعادل و افتادن است و در کودکان بیشتر به صورت ترس از گم شدن و مردن وجود دارد.
البته اگر فرد فقط در یکی از ۵ موقعیت مذکور دچار ترس و اضطراب باشد، به آگورافوبی مبتلا نیست و حداقل باید در ۲ موقعیت دچار ترس، اضطراب باشد و دامنه ترسش به حدی برسد که اختلال قابل‌ملاحظه‌ای در فعالیت‌های روزمره و موقعیت‌های اجتماعی، تحصیلی و حرفه‌ای‌اش ایجاد کند. این علائم باید به مدت ۶ ماه تداوم پیدا کنند و در موارد شدید اختلال، فرد مبتلا ممکن است کاملا خانه‌نشین شود.
آگورافوبیا ممکن است در کودکی رخ دهد اما وقوع آن در اواخر نوجوانی و اوایل بزرگسالی بیشتر می‌شود. شیوع این اختلال در زنان بیشتر از مردان گزارش شده است. این افراد فکر می‌کنند اگر در جمع قرار گیرند، ممکن است دچار وحشت‌زدگی یا رفتار خجالت‌آور دیگری مانند زمین خوردن و در سالمندان، بی‌اختیاری ادرار شوند و امکان فرار کردن از این موقعیت‌ها برایشان وجود نداشته باشد. موقعیت ایجادکننده آگورافوبی منجر به ترس و اضطراب می‌شود و فرد از قرار گرفتن موقعیت‌های آگورافوبیک اجتناب می‌کند یا اینکه بدون یک همراه در چنین مکان‌ها و شرایطی قرار نمی‌گیرد.
معمولا ترس یا اضطراب ایجاد شده در موقعیت‌های آگورافوبی با زمینه اجتماعی فرهنگی فرد تناسب ندارد و این حالت‌ها در او مستمر است و به مدت ۶ ماه یا بیشتر ادامه پیدا می کند. این اختلال با نشانه های اختلال روانی دیگر مانند فوبی خاص، اضطراب اجتماعی، اختلال بد شکلی بدن، اختلال استرس پس از سانحه و اختلال اضطراب جدایی و با نشانه‌های اختلال وحشت‌زدگی متمایز است.
اگر علاوه بر آگورافوبی نشانه‌های اختلال وحشت‌زدگی هم در فرد وجود داشته باشد، هر دو تشخیص را می‌توان مطرح کرد و از آنجا که آگورافوبی عملکرد اجتماعی، حرفه‌ای، تحصیلی یا زمینه‌های دیگر زندگی فرد را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد و اگر بیماری جسمی دیگری مانند پارکینسون یا بیماری دیگر وجود داشته باشد، اضطراب و اجتناب قابل‌ملاحظه‌ای در فرد ایجاد می‌کند باید حتما برای درمان آن اقدام‌های لازم انجام شود و به روان‌درمانگر مراجعه کرد.
بهاره نوروزی روان‌شناس، عضو انجمن روان‌شناسان ایران
