بدون دانستن حق شماست ، بیشتر بدانید
میگرن، سردردی ضربان‌دار در یک قسمت از سر است که معمولا با حالت تهوع، استفراغ و حساسیت به نور و صدا همراه می‌شود. این سردرد در خانم‌ها ۳ برابر شایع‌تر از آقایان است و تقریبا ۱۰ درصد از مردم کل جهان را گرفتار می‌کند. میگرن در صورت درمان نشدن بین ۴ تا ۷۲ ساعت طول می‌کشد و اگر مکرر یا شدید باشد، باعث کاهش توانمندی و افت کیفیت زندگی افراد می‌شود، بنابراین درمان آن از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. داروهای خوراکی از درمان‌های معمول میگرن هستند که البته در طولانی‌مدت بی‌عارضه نیستند و زیاده‌روی در مصرف آنها حتی می‌تواند سردرد را تشدید کند. به همین دلیل محققان همواره در تلاش هستند درمان‌هایی بیابند که نه‌تنها عوارض جانبی کمتر، بلکه تاثیرگذاری بیشتری هم برای بیماران داشته باشند. دکتر منصوره تقا، رئیس انجمن سردرد ایران و دکتر سمیه ناصر گیوه‌چی، معاون این انجمن شما را با جدیدترین روش‌های کمکی و غیردارویی درمان میگرن آشنا می‌کنند.
۱٫ دستگاه سفالی
یکی از درمان‌های نوین و غیردارویی میگرن استفاده از دستگاه سفالی است
که با مکانیسم انتقال جریان الکتریکی از طریق پوست کار می‌کند. درواقع،
این شیوه درمانی از همان روشی استفاده می‌کند که در فیزیوتراپی برای
قسمت‌های مختلف بدن به کار می‌رود و تنس نام دارد. دستگاه سفالی برای
پیشگیری از بروز میگرن دارای تاییدیه است و مبتلایان به سردردهای میگرنی
مکرر باید روزانه ۱ تا ۲ مرتبه به مدت ۲۰ دقیقه آن را روی پیشانی خود قرار
دهند. با این کار به طور متوسط تا حدود ۵۰ درصد از سردرد کاسته می‌شود. از
این وسیله همچنین می‌توان برای کاهش شدت سردرد هنگام بروز میگرن (در مرحله
حاد) استفاده کرد. اگرچه باید یادآور شد این وسیله فقط در ۵۰ درصد از افراد
مبتلا موثر واقع می‌شود.
۲٫ تحریک مغناطیسی مغز
دومین روش تاییدشده برای درمان میگرن، تحریک مغناطیسی مغز یا TMS نام
دارد که بعد از شروع سردرد میگرنی به کار می‌رود. دستگاه TMS روی پوست سر
قرار می‌گیرد و شامل جریانی است که از یک سیم‌پیچ عایق‌دار عبور می‌کند.
این جریان یک محوطه مغناطیسی برپا می‌کند که به جمجمه نفوذ کرده و یک جریان
ثانویه ایجاد می‌کند و از این طریق قشر مغز و رشته‌های عصب پنجم مغزی را
تحریک خواهد کرد. به عبارت دیگر، این جریان ثانویه، تحریک‌پذیری قشر مغز را
تغییر می‌دهد. برای استفاده از این دستگاه باید با هر ۲ دست وسیله را پشت
سر نگه داشت و دکمه مربوطه برای آزادسازی پالس مغناطیسی و تحریک قشر پس‌سری
مغز را فشار داد. این روش برای افراد بالای ۱۸ سال استفاده می‌شود و باید
بلافاصله با آغاز سردرد میگرنی همراه با، «اورا» به کار رود. اورا به معنی
پیش‌درآمد برای میگرن است و شامل علائم چشمی یا حسی مثل گزگز و مورمور
صورت یا دست‌ها می‌شود. درواقع، وجود این علائم خبر از شروع سردرد در دقایق
آینده می‌دهد. لازم به ذکر است مطالعات نشان داده‌اند روش TMS در کاهش
علائم همراه با میگرن مثل حساسیت به نور و صدا و حالت تهوع موثر نبوده است.
عوارض جانبی گزارش‌شده در مورد دستگاه TMS بسیار کم هستند. از جمله این
عوارض می‌توان به سینوزیت، اختلال گفتاری موقت، سرگیجه و احساس سبکی در سر
اشاره کرد. استفاده از این دستگاه نباید از یک بار در ۲۴ ساعت تجاوز کند.
همچنین به کار بردن آن برای بعضی افراد ممنوع است؛ از جمله افرادی که سابقه
ضربه به سر یا جراحی مغز دارند و در جمجمه‌شان وسایل فلزی قرار گرفته است،
افرادی که دارای ضربان‌ساز در مغز یا قلب هستند و کسانی که سابقه تشنج یا
سابقه فامیلی تشنج دارند. در کل، این دستگاه از درمان‌های کمکی سردرد
میگرنی محسوب می‌شود و اغلب اوقات درد را قطع می‌کند. همچنین میزان عود
میگرن را بعد از اولین نوبت استفاده تا ۴۸ درصد کاهش می‌دهد.
۳٫ تزریق بوتاکس
از دیگر درمان‌های نوین میگرن می‌توان به استفاده از سم بوتولینوم نوع
A (با نام تجاری بوتاکس) اشاره کرد. این روش یک درمان موثر، کم‌عارضه و
قابل‌تحمل برای پیشگیری از میگرن مزمن در بالغان است. میگرن مزمن نوعی
بیماری نورولوژیک ناتوان کننده است که ۲/۰ تا ۴/۱ درصد از جمعیت را
تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. خوشبختانه بیشتر موارد سردردهای میگرنی، در گروه
میگرن دوره‌ای دسته‌بندی می‌شوند. میگرن تنها درصورتی مزمن نام می‌گیرد که
بیش از ۳ ماه و در هر ماه برای ۱۵ روز یا بیشتر اتفاق بیفتد. بسیاری از
افراد مبتلا به میگرن مزمن با مشکل استفاده بیش از حد از داروهای مسکن یا
داروهای ضددرد اختصاصی میگرن مواجه هستند که این مساله خود، درمان سردرد را
دشوارتر می‌کند.
سم
بوتولینوم نوع A، آزادسازی میانجی‌های درد را مهار و حساسیت رشته‌های عصبی
درد را کمتر می‌کند. برای این منظور باید هر ۱۲ هفته آن را به صورت عضلانی
در ۷ گروه از عضلات سر و گردن شامل عضلات پیشانی، گیجگاهی، پس‌سری و عضلات
پشت گردن و ذوزنقه‌ای تزریق کرد. این چرخه درمانی تا ۵ مرتبه قابل‌تکرار
است. عمده عوارض گزارش‌شده از آن نیز خفیف تا متوسط و محدود به محل تزریق
بوده است. از جمله این عوارض می‌توان به ضعف عضلات، افتادگی پلک و درد گردن
اشاره کرد. این دارو با توجه به استفاده موضعی و اثربخشی طولانی، نسبت به
داروهای سیستمیک که نیازمند استفاده روزمره هستند، ارجحیت دارد، اما باید
توجه داشت کاربرد آن فقط برای میگرن مزمن است و روی سایر انواع سردرد از
جمله میگرن دوره‌ای تاثیر ندارد.
۴٫ بیوفیدبک و نوروفیدبک
بیوفیدبک و نوروفیدبک از دیگر درمان‌های غیردارویی میگرن هستند.
بیوفیدبک تکنیکی است که به افراد آموزش می‌دهد چگونه با استفاده از
افکارشان، عملکرد بدن خود را کنترل کنند. در طول این جلسات، حسگرهای
الکتریکی به نقاط مختلف بدن چسبانده می‌شوند و وضعیت فیزیولوژیک بدن شامل
امواج مغزی، دمای پوست و کشش عضلات را پایش می‌کنند. این اطلاعات از طریق
صداهای کوتاه و فلاش‌های نور به شما بازخورد داده می‌شوند. بیوفیدبک به شما
یاد می‌دهد واکنش‌های فیزیولوژیک بدن خود را با تغییر احساسات و افکارتان
کنترل کنید یا تغییر بدهید. برای درمان و پیشگیری از میگرن در این زمینه
بیشتر از روش‌های پایش دمای پوست و عضله‌سنجی استفاده می‌شود و هر جلسه بین
۳۰ تا ۶۰ دقیقه طول می‌کشد. طول‌مدت و تعداد جلسات به وضعیت فرد بستگی
دارد و ممکن است به یک دوره ۱۰ تا ۵۰ جلسه‌ای نیاز باشد. مطالعات نشان
داده‌اند بیوفیدبک باعث کاهش ۴۵ تا ۶۰ درصدی شدت و فرکانس سردرد می‌شود.
همچنین افسردگی و اضطراب را کاهش می‌دهد و بر عملکرد شناختی موثر است.
شایع‌ترین محدودیت بیوفیدبک، زمان‌گیر بودن آن است. گرچه این روش بی‌خطر
است اما ممکن است برای همه افراد مناسب نباشد. نوروفیدبک نیز نوعی از
بیوفیدبک است که امواج مغزی را اندازه‌گیری می‌کند. بیماران میگرنی ممکن
است امواج مغزی غیرطبیعی از خود نشان دهند. نوروفیدبک برای کنترل این امواج
به‌کار می‌رود و طبق مطالعات باعث بهبود قابل‌ملاحظه‌ای در فرکانس سردرد
می‌شود.
۵٫ گیاهان دارویی، حجامت و طب سوزنی
در مورد روش‌های غیرمعمول درمان میگرن مانند مجیک‌تراپی و درمان با
قرص‌های گیاهی تک‌دوز که معمولا از طریق اینترنت تبلیغ می‌شوند، باید هشدار
داد، اما گاهی بعضی از گیاهان دارویی مثل اسطوخودوس و جعفری و همچنین
حجامت و طب سوزنی (درکنار بیوفیدبک و یوگا) تا حدی به کاهش سردرد کمک
می‌کنند.
این ۳ نکته را به خاطر بسپارید
• استفاده از روش‌های غیردارویی نوین مانند دستگاه سفالی، نوروفیدبک و
بیوفیدبک به عنوان خط اول درمان میگرن نیازمند بررسی بیشتری است. در حال
حاضر این روش‌ها فقط به عنوان درمان کمکی توصیه می‌شوند. حال آنکه روش‌های
دارویی سیستمیک، آثار ثابت‌شده‌ای دارند.
•
گاهی اوقات تلاش فرد برای کنترل درد، خود باعث ایجاد مشکلاتی می‌شود. برای
مثال، اگر مسکن‌ها یا داروهای نسخه‌شده برای سردرد بیش از ۱۰ روز در ماه
برای ۳ ماه مصرف شوند، فرد دچار یک عارضه جدی به نام «سردرد ناشی از مصرف
زیاد دارو» می‌شود. در این وضعیت نه‌تنها داروها درد را از بین نمی‌برند،
بلکه با نتیجه معکوس، خود باعث ایجاد درد می‌شوند. کنترل چنین سردردهایی از
چالش‌های درمان میگرن محسوب می‌شود.
•
پیشگیری همیشه مقدم بر درمان است، بنابراین همه افراد به‌خصوص کسانی که
مستعد سردرد میگرنی هستند باید راهکارهای زندگی سالم را جدی بگیرند، از
جمله خواب منظم، عادت‌های غذایی سالم، پرهیز از عوامل محرک مثل غذاهای
آماده و کنسروی، غذاهای مانده، حجم زیاد غذا، غذاهای پرنمک و چرب، مصرف
زیاد کاکائو و نسکافه، کاهش رفت و آمد در هوای آلوده، پرهیز از مواجهه با
هوای سرد و باد، نور آفتاب در تابستان، نور شدید و چشمک‌زن، صداهای بلند و
بوهای تند، اصلاح وضعیت نشستن و خوابیدن، پرهیز از استفاده طولانی‌مدت از
گوشی همراه و وسایل مشابه و دوری از استرس‌های فیزیکی و روانی. لازم به ذکر
است بهترین روش برای یافتن عوامل محرک میگرن، یادداشت کردن عوامل احتمالی
در هر بار بروز سردرد است.
ستاره محمد
