حقایقی درباره مونالیزا که شاید ندانید/رازهای آن لبخند

مترجم: یاسمین مشرف   
تابلوی مونالیزا که به عنوان یکی از معروف‌ترین تابلوهای نقاشی لئوناردو داوینچی، هنرمند مشهور ایتالیایی شناخته می‌شود، عنوان‌هایی همچون شناخته شده‌ترین، پر بازدیدترین و مقلدترین (مورد تقلید قرار گرفته‌ترین) اثر جهان را به خود اختصاص داده است که بیشترین مطالب نوشته شده مرتبط را هم شامل می‌شود. بسیاری معتقدند مهارتی که در خلق این اثر هنری به کار رفته است، تنها عامل ماندگاری آن به عنوان یک شاهکار هنری نیست؛ بلکه به تصویر کشیدن هاله‌ای از رازگونگی، لبخند مرموز و نگاهی که گویی بیننده را در هر زاویه‌ای که باشد دنبال می‌کند، آن را به یک اثر ماندگار تبدیل کرده است. موارد زیر، حقایقی درباره این تابلوست که شاید برایتان جالب باشد.
فقط یک نسخه نیست
دست‌کم دو نسخه دیگر هم از این نقاشی وجود دارد. یکی از این نسخه‌ها، توسط خود داوینچی و نسخه دیگر توسط شاگردش رافائل ترسیم شده است. طبق اعلام بنیاد مونالیزا در زوریخ سوئیس، نسخه دیگری که از تابلو وجود دارد و داوینچی آن را ۱۴ سال زودتر از نسخه اصلی ترسیم کرده، اصل و معتبر است. همچنین، به نظر می‌رسد رافائل، نوجوانی که توانایی هنری فوق العاده‌ای داشت و برای مدت کوتاهی شاگرد لئوناردو داوینچی شد، بعد از دیدن تابلوی مونالیزا در کارگاه نقاشی داوینچی به کپی برداری از آن پرداخته است. ژان پل ریشتر، محقق برجسته امور هنری، درباره لئوناردو می‌گوید: «رافائل در زمان اقامت خود در فلورانس، برخی از آثار لئوناردو را کپی کرد.»
یک نقاشی کوچک
طول و عرض تابلوی مونالیزا، ۷۶ و ۵۳ سانتی‌متر است بنابراین این تابلو به هیچ‌وجه تابلوی بزرگی نیست. اندازه کوچک تابلوی مونالیزا، معمولا بازدیدکنندگان از موزه لوور پاریس را دچار مشکل می‌کند؛ چون آن ها باید برای دیدن این اثر، از میان جمعیت عبور کنند و خودشان را به نزدیک تابلو برسانند.
شاید خود داوینچی باشد!
هرچند باور عمومی بر این است که این نقاشی توسط یک تاجر معروف فلورانسی به نام فرانچسکو دل ژوکوندو سفارش داده شده و مدل آن همسر وی، لیزا گرادینی است اما برخی مورخان بر این باورند که مونالیزا، پرتره خود لئوناردو داوینچی است. کمیته ملی میراث فرهنگی ایتالیا، در حال تحقیق در این زمینه است و قصد دارد با خارج کردن جمجمه داوینچی و با استفاده از فناوری سبک CSI، چهره لئوناردو را بازسازی کند. آیا این چهره شبیه مونالیزا اسرارآمیز خواهد بود؟ باید منتظر بمانیم و ببینیم.
به خاطر ارزش مادی دزدیده نشد
در سال ۱۹۱۱، این نقاشی از لوور به سرقت رفت و سراسیمگی زیادی ایجاد کرد. حتی پابلو پیکاسو، یکی از مظنونان سرقت تابلو شناخته شد اما سارق، یک شهروند ایتالیایی به نام وینچنسو پِروجیا بود که معتقد بود تابلو باید در ایتالیا نگهداری شود. او ادعا کرد به دلیل حس میهن‌پرستی، تابلوی مونالیزا را دزدیده و به مدت دو سال آن را پیش خود نگه داشته است. پروجیا با هدف تحویل تابلو به موزه‌ای در شهر فلورانس، به این شهر سفر کرد اما دستگیر شد و به زندان افتاد. با دستگیری پروجیا، مونالیزا بعد از دو سال به موزه لوور بازگردانده شد.
اهمیت چیزهایی که دیده نمی‌شود
ممکن است نگاه رازآلود و لبخند معروفی که در تابلوی مونالیزا به تصویر کشیده شده‌است، جالب توجه باشند اما آن‌چه  واقعاً مونالیزا را به یک تابلوی مهم تبدیل کرده، به کارگیری تکنیکی به نام سایه روشن توسط داوینچی برای خلق تصویری عمیق است. این تکنیک که داوینچی درواقع پیشگام آن است، نسل‌های هنرمندان بعد از او را به ویژه در شیوه‌ای از نقاشی  به نام «باروک» تحت تأثیر قرار داد.
زندگی با ۳ پادشاه
مونا لیزا با فرانسوای اول، لوئی چهاردهم و ناپلئون زندگی کرده است. اگرچه داوینچی کار روی این اثر را  زمانی که در کشور خود ایتالیا سکونت داشت، آغاز کرد اما آن را در زادگاهش به پایان نرساند تا این که به درخواست فرانسوای اول پادشاه  فرانسه، به این کشور نقل مکان کرد. پادشاه فرانسه این نقاشی را در کاخ خود، فونتنبلو، به نمایش گذاشت و تابلو یک قرن در آن جا باقی ماند؛ تا این که لوئی چهاردهم آن را به کاخ بزرگ ورسای منتقل کرد. این تابلو همچنین، قبل از آن‌که به موزه لوور برسد، سال‌ها بر دیوار اتاق خواب ناپلئون بناپارت نصب بود.