روایت از یک آلبوم ماندگار به آهنگسازی کلهر و خوانندگی شجریان/«شب، سکوت، کویر» تبلور یک فرهنگ بومی

سایت بدون -استاد کیهان کلهردر نوازندگی ساز کمانچه وآهنگسازی صاحب سبک و امضای منحصر به فرد است و این سیاق او را از دیگران متمایز کرده است.هنر کیهان کلهر ریشه در موسیقی اصیل مقامی دارد واین به سبب اصالت ایشان بوده که یک هنرمند کردزبان هستند. موسیقی محلی کردی درملودی‌ها وحس ایشان تأثیرعمیقی دارد، حتی درشیوه کمانچه نوازی‌اش و نمونه منحصر به فرد و بارز آن از ترکیب موسیقی محلی و موسیقی سنتی که یک تجربه بی‌نظیر است آلبوم «شب، سکوت، کویر» است که می‌توان گفت تقریباً طی یک دهه قبل استاد شجریان چنین آلبومی تولید نکرده بودند و این آلبوم اتفاقی بزرگ در موسیقی ایران بود. «شب، سکوت، کویر» ترکیبی از موسیقی نواحی منطقه خراسان با همراهی ساز دوتار و قوشمه به‌عنوان سازهای اصلی، در کنار کمانچه، سه تار، سنتور و دیگر سازها، اثری است به آهنگسازی کیهان کلهر. استاد محمدرضا شجریان اصالتاً خراسانی هستند و ملودی‌هایی که دراین آلبوم خوانده‌اند به رغم آنکه به زبان فارسی است بخشی از آن ریشه درموسیقی خراسان دارد که ایشان بخوبی این احساس را خصوصاً از جنبه تکنیک‌های آوازی اجرا کرده‌اند. تحریرهای آوازی ایشان و حالت‌هایی که در بیان احساسی کلمات بروز می‌دهند تسلط استاد بر موسیقی خراسان است که باعث می‌شود ایشان بخوبی از پس این اجرا بر بیایند.
استاد شجریان سال‌ها پیش اثری را خوانده بودند با نام «یار اگه» و یکی از ملودی‌های خراسانی است و ایشان با خواندن در آلبوم «شب، سکوت، کویر» برای بار دوم به فرهنگ بومی خود و موسیقی خراسان رجوع کردند و آن را می‌خوانند. خصوصاً موسیقی شمال خراسان که کمی ریشه درموسیقی کردی و کرمانجی دارد. کرمانجی‌ها کُردهایی هستند که در دوره‌ای از تاریخ از منطقه کردستان مهاجرت می‌کنند و در شمال خراسان ساکن می‌شوند. گویش آنها و بسیاری از واژگانشان کُردی است. دو ساز دوتار و قوشمه نماد موسیقی کردی است و آقای کلهر به‌دلیل اینکه خودشان کُرد هستند، موسیقی کردی را با موسیقی خراسان درهم آمیختند و یک موسیقی خراسان شمال را در این اثر بروزدادند. این کار در تقابل دو حس است؛ نخست موسیقی شادمانه ایرانی و دیگر موسیقی عمیق و مفهومی ایرانی که اساساً در موسیقی خراسان این ویژگی‌ها وجود دارد. یعنی موسیقی که در عین شادمان بودند از عمق و ژرفایی برخوردار است که آن را از دیگر موسیقی‌ها متمایز می‌کند ودراین اثرهم کاملاً محسوس است. نکته دیگر خوش سلیقگی آقای کلهراست که در این آلبوم به خرج داده‌اند و آن انتخاب نام بسیار زیبای آن است که این اثر را در ذهن ماندگار می‌کند. شاید «شب، سکوت، کویر» به نوعی خاطره یا رؤیایی باشد که بسیاری از آدمها آن را تجربه کرده اند؛ حس گذراندن شبی در سکوت کویر. بنابراین توصیه می‌کنم یک شبی را درکویر با سکوت این آلبوم را بشنوید- که من هم این تجربه را داشته‌ام – آن زمان متوجه می‌شوید که وجه تسمیه این نام بی‌مسمّا نبوده است و این حس خوب را بیان می‌کند.
نکته بعدی صدا‌برداری این اثر است و آقای کلهر ذوقی دراین کار به خرج داده‌اند و آن تفکیک صدا‌ها در دو باند راست و چپ شنیداری است که خیلی تمیز و واضح است و شما بخوبی رفت و برگشت سازها را در باندها احساس می‌کنید و احساس خوشایندی را برای شنونده ایجاد می‌کند.
نکته دیگر جلد آلبوم است؛ شاید اگر من جای آقای کلهر بودم جلد این آلبوم را دقیق‌تر و هوشمندانه‌تر انتخاب می‌کردم خصوصاً اینکه در ایران کویر‌های بسیار زیبایی وجود دارد که خود این کویرها می‌تواند دستمایه خلق یک تصویر زیبا باشد تا یک گرافیست روی آن کار کند و یک طرح جلد خوب ارائه کند ولی جلد این آلبوم این جذابیت‌ها را ندارد اما در مجموع آنقدر موسیقی دراین کار قوی است که طرح جلد؛ بودن و نبودش تأثیری درکار نمی‌گذارد.
آلبوم «شب، سکوت، کویر» با آهنگسازی استاد کیهان کلهر و با صدای استاد محمدرضا شجریان در سال ۱۳۷۳ ضبط موسیقی، در سال ۱۳۷۶، ضبط آواز و تدوین؛ و در سال ۱۳۷۷ انتشار آن صورت گرفت. این آلبوم در آواز دشتی بوده وبیشتر ترانه‌های این آلبوم بر اساس موسیقی مقامی شمال خراسان است.