بدون دانستن حق شماست ، بیشتر بدانید
سایت بدون – این ضرب المثل ریشه در این شعر نظامی دارد
پس از این همه مناقب، خجلم خجل پشیمان/که ثنای خویش گفتن بود از تهی میانی.
ضرب‌المثل «ثنای خویش گفتن بود از تهی‌میانی» یکی از حکیمانه‌ترین و پرمعناترین ضرب‌المثل‌های فارسی است که به طعنه و کنایه درباره افرادی به کار می‌رود که خودستایی می‌کنند و بیش از حد خود را می‌ستایند، اما در واقع، این رفتار از کمبود اعتمادبه‌نفس یا ناتوانی آن‌ها در اثبات ارزش‌های واقعی‌شان سرچشمه می‌گیرد. این ضرب‌المثل یادآور این نکته است که خودستایی نشانه‌ای از بی‌مایگی و فقر درونی فرد است.
معنی ضرب‌المثل
این عبارت به این معنا است که کسی که دائماً به تعریف و تمجید از خودش می‌پردازد، در واقع به خاطر کمبود شایستگی یا توانایی واقعی، به چنین کاری روی آورده است. این ضرب‌المثل به سادگی می‌گوید که خودستایی و تعریف از خود، اغلب از کمبود درونی و نداشتن ارزش‌های عینی و قابل مشاهده ناشی می‌شود.
ریشه و کاربرد
این ضرب‌المثل ریشه‌ای اخلاقی دارد و در فرهنگ فارسی، خودستایی همواره رفتاری ناپسند و غیرمقبول تلقی شده است. از دیدگاه عرفانی نیز، بزرگان اخلاق و حکمت تأکید داشته‌اند که کسی که واقعاً شایسته است و فضیلتی دارد، نیازی به ابراز یا تبلیغ آن نمی‌بیند؛ بلکه دیگران خود به آن فضیلت پی خواهند برد.
نمونه‌های کاربرد
- در روابط اجتماعی: وقتی فردی در یک جمع از دستاوردها یا صفات خود به‌صورت اغراق‌آمیز صحبت می‌کند، دیگران ممکن است با طعنه این ضرب‌المثل را به او بگویند تا نشان دهند این رفتار پسندیده نیست.
- در نقد رفتارهای خودخواهانه: اگر کسی به جای تلاش برای کسب شایستگی واقعی، تنها به تعریف از خودش اکتفا کند، ممکن است این ضرب‌المثل برای انتقاد از او استفاده شود.
پیام اخلاقی
این ضرب‌المثل به ما یادآوری می‌کند که ارزش واقعی افراد نه در حرف، بلکه در عمل آن‌ها مشخص می‌شود. کسی که واقعاً مایه‌دار و شایسته است، نیازی به خودستایی ندارد؛ چرا که دیگران خود به خوبی‌های او پی خواهند برد. این ضرب‌المثل تأکیدی بر فروتنی و دوری از غرور و خودبزرگ‌بینی نیز دارد.
معادل‌های دیگر در زبان فارسی
- آن که عیان است چه حاجت به بیان است.
- دیگ به دیگ می‌گوید رویت سیاه.
- خود گویی و خود خندی، عجب مرد هنرمندی.
نتیجه‌گیری
ضرب‌المثل «ثنای خویش گفتن بود از تهی‌میانی» یادآور این است که خودستایی و تلاش برای برجسته کردن خود، نه‌تنها نشانه‌ای از بزرگی و فضیلت نیست، بلکه گاه ناشی از کمبودها و ناتوانی‌های درونی فرد است. در واقع، این ضرب‌المثل دعوتی به فروتنی و تکیه بر ارزش‌های واقعی به‌جای تبلیغ و خودستایی است.
