بدون دانستن حق شماست ، بیشتر بدانید
سایت بدون – ضرب‌المثل «مار از پونه بدش می‌آید، دم لانه‌اش سبز می‌شود» یکی از تعابیر پرکاربرد در زبان فارسی است که به وضعیتی کنایه دارد که شخص یا چیزی با شرایطی که نمی‌خواهد، مواجه می‌شود. این ضرب‌المثل معمولاً برای مواقعی به کار می‌رود که فردی از چیزی یا کسی نفرت دارد، اما سرنوشت او را به آن نزدیک می‌کند یا مجبور می‌شود با آن کنار بیاید.
ریشه و معنای ضرب‌المثل
مار، به‌عنوان نماد موجودی خطرناک و اغلب ترسناک، در فرهنگ ایرانی با ترس و احتیاط همراه است. از سوی دیگر، پونه گیاهی با بوی قوی و تند است که گفته می‌شود مار از آن متنفر است. با این حال، ضرب‌المثل اشاره می‌کند که همین مار که از پونه بدش می‌آید، به طرز عجیبی، لانه‌اش در نزدیکی این گیاه است.
این جمله یک نوع کنایه است که نشان می‌دهد گاهی اوقات، انسان‌ها در موقعیتی قرار می‌گیرند که دقیقاً برخلاف خواسته یا میل‌شان است، اما ناچار به تحمل یا پذیرش آن می‌شوند.
کاربردهای رایج در مکالمات
- موقعیت‌های اجتناب‌ناپذیر:
- هنگامی که کسی نمی‌خواهد با فردی خاص یا شرایطی مواجه شود، اما مجبور به این کار است.
- مثال: شخصی که از جمع خاصی نفرت دارد اما شغل یا شرایط زندگی او را در میان آن جمع نگه می‌دارد.
- کنایه به سرنوشت:
- برای تأکید بر غیرقابل پیش‌بینی بودن سرنوشت یا تأکید بر تضاد میان خواسته و واقعیت.
- اشاره به تضادهای طبیعی یا اجتماعی:
- مثلاً فردی که از شغلش ناراضی است اما به دلیل وابستگی مالی مجبور به ادامه آن است.
معادل‌های مشابه در فرهنگ‌های دیگر
این مفهوم، اگرچه با مار و پونه خاص زبان فارسی پیوند دارد، اما در زبان‌های دیگر نیز ضرب‌المثل‌هایی با معنای مشابه وجود دارد. برای مثال:
- در انگلیسی: “What you resist, persists” (آنچه را که مقاومت می‌کنی، باقی می‌ماند).
- در عربی: “عدو المرء حیث یخاف” (دشمن انسان همانجاست که از آن می‌ترسد).
جنبه‌های روان‌شناسی و جامعه‌شناسی ضرب‌المثل
از دیدگاه روان‌شناسی، این ضرب‌المثل ممکن است به اصل جذب ناخودآگاه اشاره داشته باشد، جایی که افراد یا شرایطی که فرد می‌خواهد از آن‌ها اجتناب کند، به‌واسطه تمرکز ذهنی بیش‌ازحد روی آن‌ها، به واقعیت نزدیک می‌شوند. از نگاه جامعه‌شناسی، این ضرب‌المثل وضعیت‌هایی را بیان می‌کند که تناقض میان خواسته‌ها و الزامات اجتماعی یا اقتصادی دیده می‌شود.
