زباله‌های پلاستیکی در دریاها و اقیانوس‌ها ۴۰ درصد پرندگان دریایی را گرفتار کرده است

سایت بدون -در آستانه روز جهانی پرندگان مهاجر، برنامه محیط زیست سازمان ملل متحد بار دیگر درباره آلودگی روزافزون دریاها و اقیانوس‌ها با زباله‌های پلاستیکی هشدار داد. بر اساس این گزارش هرساله هشت میلیون تن زباله پلاستیکی به دریاها و اقیانوس‌ها ریخته می‌شود و این پلاستیک‌ها علاوه‌بر اینکه آبزیان را آلوده می‌کنند و تهدیدی جدی برای تنوع زیستی و سلامت انسان‌ها به شمار می‌روند، حالا به تهدید بزرگی برای پرندگان مهاجر آبزی هم بدل شده‌اند. 
آنچه امروز ما تحت عنوان پلاستیک، غیر‌مسئولانه مصرف کرده و در طبیعت رها می‌کنیم اگرچه درنهایت آلودگی‌اش گریبانگیر خودمان می‌شود اما موجودات زیادی را از چرخه طبیعی حذف و گرفتار می‌کند. اگرچه مشکل زباله‌های پلاستیکی در جهان یک مشکل رو‌به‌گسترش است؛ اما تلخ‌ترین حادثه‌ای که در اثر بی‌مسئولیتی برخی از ما ایرانیان رقم خورد، همچنان از یاد دوستداران طبیعت پاک نشده است. سه سال پیش در همین روزها بود که یک کشاورز جوان مهابادی جانش را برای نجات لک‌لک گرفتار در پلاستیک از دست داد. امیرارسلان پیروتی از اهالی روستای گابازله در همسایگی تالاب کانی برازان در مهاباد، لک‌لکی را می‌بیند که گرفتار در گونی پلاستیکی به خود می‌پیچد. لک‌لک به روی تیر چراغ برق می‌رود و در‌حالی‌که اهالی روستا این واقعه را به محیط زیست اطلاع داده بودند، امیر ارسلان خود شخصا بالای تیر برق می‌رود تا پرنده را نجات دهد. پیش از آنکه ماموران محیط زیست و آتش‌نشانی برای نجات لک‌لک از راه برسند، امیر ارسلان موفق می‌شود گونی را از پای او جدا کند اما در همان زمان بال لک‌لک به تیر برق گیر کرد و نه فقط پرنده که امیر ارسلان ۴۰ ساله نیز دچار برق گرفتگی شده و جان باخت. 
امیر ارسلان پیروتی، حالا چند سالی است که به سمبل حیوان‌دوستی در بین مردمان کرد کشورمان تبدیل شده است. شاید به همین دلیل هم باشد که هرساله جمعیت قابل توجهی از لک‌لک‌های مهاجر در مریوان و مهاباد اقدام به لانه‌گزینی و جوجه‌آوری می‌کنند چون این خطه از ایران را امن‌تر از دیگر نقاط و مردمانش را مردمانی دوستدار طبیعت یافته‌اند که نه‌تنها آسیبی به آنها نمی‌رسانند که با همزیستی مسالمت‌آمیزشان با پرندگان و دیگر گونه‌های جانوری هرساله جمعیت زیادی از گردشگران طبیعت‌دوست را هم به سمت این مناطق جذب می‌کنند.

سازمان ملل می‌گوید پرندگان به‌طور گسترده‌ای در سراسر جهان در اثر آلودگی‌های پلاستیکی در معرض تهدید هستند. زیست‌شناسان می‌گویند آلودگی پلاستیکی خطر جدی برای سلامت حیات وحش در سراسر جهان است که بر طیف گسترده‌ای از گونه‌های جانوری ازجمله نهنگ‌ها، لاک پشت‌ها، ماهی‌ها و پرندگان تاثیر می‌گذارد. اینقدر که همه‌روزه در لابه‌لای اخبار رسانه‌ها اخبار زیادی از تلفات نهنگ‌ها و لاک‌پشت‌هایی که در اثر انباشت پلاستیک در دستگاه گوارشان جان باخته‌اند، به چشم می‌خورد. 
حالا در روز جهانی پرندگان مهاجر که امروز در سراسر جهان جشن گرفته می‌شود، دو کنوانسیون بین‌المللی در حوزه حیات وحش خواستار اقدام فوری برای جلوگیری از تشدید آلودگی‌های پلاستیکی با تأکید بر اثرات منفی پلاستیک‌ها روی پرنده‌های دریایی و دیگر پرندگان مهاجر شده‌اند.
جویس مسوا، مدیر اجرایی برنامه محیط زیست سازمان ملل متحد، می‌گوید: یک سوم تولید پلاستیک جهان، غیر‌قابل بازیافت است و حداقل هشت میلیون تن پلاستیک هر ساله در اقیانوس‌ها جریان پیدا می‌کند. این پلاستیک‌ها نهایتا از معده پرندگان، ماهی‌ها و نهنگ‌ها سر در می‌آورند و منابع آب و خاک را هم به‌شدت آلوده می‌کنند. به عبارت دیگر، نه فقط پرندگان که جهان اکنون از پلاستیک دارد خفه می‌شود. 
آلودگی پلاستیک به سه دلیل حیات پرندگان را تهدید می‌کند؛ اول اینکه پلاستیک‌ها در روند ماهیگیری پرندگان آبزی اختلال ایجاد می‌کند. چون پلاستیک‌ها شفاف و قابل مشاهده هستند، برخی گونه‌ها پلاستیک‌ها را به عنوان ماده غذایی می‌خورند و معده خود را با پلاستیک پر می‌کنند و این امر در درازمدت باعث مرگ جانور در اثر گرسنگی مفرط می‌شود. چون پلاستیک‌ها غیر‌قابل هضم هستند و با پر کردن معده جانور امکان تغذیه مناسب را از آن می‌گیرند. 
پلاستیک‌ها به عنوان یک ابزار در ساخت لانه نیز نیز مورد استفاده قرار می‌گیرند. بسیاری از پرندگان پلاستیک‌ها را در لابه‌لای شاخ و برگ و سایر اقلام طبیعی به کار می‌گیرند و جوجه‌ها نیز گاه از پلاستیک‌ها تغذیه می‌کنند و این به آنها آسیب می‌رساند. اما تورهای ماهیگیری دور ریخته شده نیز یکی از بیشترین آسیب‌ها را به پرندگان در دریاها، رودخانه‌ها و دریاچه‌ها وارد می‌کند. قطعات این تورهای پلاستیکی رها شده در طبیعت در گستره وسیعی در محیط پخش می‌شود و موجب گیر افتادن آنها می‌شود. 
پیتر رایان، مدیر موسسه پرنده‌شناسی آفریقایی در دانشگاه کیپ تاون، می‌گوید: بسیاری از پرندگان میان این تورها و ابزارهای پلاستیکی ماهگیری گیر افتاده و به‌تدریج و آهسته می‌میرند. دانشمندان می‌گویند از ۲۶۵ گونه پرنده‌ای که تاکنون در بسترهای پلاستیکی سواحل شناسایی یا مورد مطالعه قرار گرفتند، حداقل ۱۴۷ گونه دریایی (۳۶ درصد از گونه‌های دریایی)، ۶۹ گونه پرنده‌های متعلق به آب شیرین (۱۰ درصد) و ۴۹ گونه پرنده‌های خشکی زی (۰,۵ درصد) بودند. این اعداد نشان می‌دهد که تقریبا تمام پرندگان دریایی و آب شیرین در معرض خطر آلودگی با زباله‌های پلاستیکی و سایر مواد مصنوعی قرار دارند. تنوع گسترده‌ای از پرندگان خشکی‌زی از عقاب‌ها گرفته تا فنچ‌ها تحت تاثیر پلاستیک‌ها هستند و تعداد پرندگان آلوده به پلاستیک که حیات‌شان تحت مخاطره قرار گرفته، هر روز بیش از گذشته افزایش می‌یابد. 

ذرات پلاستیک در تخم پرندگان!
تحقیقات بیشتر نشان داده که در دستگاه گوارش بیش از ۴۰ درصد از پرندگان دریایی پلاستیک وجود دارد. بسیاری از اردک‌ها، پرنده‌های غواص، پنگوئن‌ها، آلباتروس‌ها، مرغ طوفان، کشیم‌ها، پلیکان‌ها، مرغ‌های نوروزی و پرستوهای دریایی همچون پرندگان گرمسیری در معرض آسیب پلاستیک‌ها هستند. ذرات پلاستیک راه یافته به دستگاه گوارش‌، می‌تواند آنها را از بین ببرد. انباشت پلاستیک در شکم آنها، سیستم گوارش‌شان را با اختلال مواجه می‌کند یا باعث سوء‌تغذیه و گرسنگی و نهایتا مرگ جانور می‌شود. حیرت آور اینکه اخیرا در تخم برخی پرندگان در قطب شمال در کشور کانادا نیز موادی یافت شده که در ساخت پلاستیک استفاده می‌شود و این نشان می‌دهد میکروپلاستیک‌ها حتی در بافت و خون پرندگان هم نفوذ کرده است.
محیط زیست سازمان ملل متحد به منظور رسیدگی به مسئله آلودگی پلاستیک و اطمینان از اینکه در آینده، پرندگان کمتری از طریق خوردن یا درگیر شدن با پلاستیک از بین روند، کمپین دریاهای پاک را در فوریه ۲۰۱۷ راه اندازی کرد. این کمپین که به طور خاص آلودگی پلاستیک در دریا را هدف قرار داده است، با تمرکز بر تصمیم‌گیران و دولت‌ها و صاحبان صنایع و نیز مردم، از آنها می‌خواهد که اقدامات خاصی را برای کاهش ردپای پلاستیک در دریاها و اقیانوس‌ها انجام دهند. در حال حاضر کنوانسیون حفاظت از گونه‌های وحشی مهاجر و تفاهم‌نامه حفاظت از پرندگان مهاجر آبی آفریقا و اوراسیا در حال همکاری با کشورهای منطقه برای جلوگیری از ورود مواد پلاستیکی به محیط‌های دریایی است. معاهده اخیر درمورد حفاظت از پرندگان دریایی که در دسامبر ۲۰۱۸ تصویب شده، برای کاهش خطرات زباله‌های پلاستیکی روی پرندگان مهاجر تلاش می‌کند.
در کنفرانس متعهدین به کنوانسیون گونه‌های مهاجر در سال ۲۰۱۷، کشورها همچنین با توجه به استراتژی‌هایی که در دستورالعمل‌های سازمان غذا و کشاورزی ملل متحد برای مسئولیت‌پذیری بیشتر صنعت شیلات مشخص شده، به مسئله ابزارهای ماهیگیری فرسوده و کهنه هم توجه خاصی شده است. در همین راستا در بسیاری از کشورها تلاش برای ازبین‌بردن پلاستیک‌های یکبار مصرف و ترمیم تورهای ماهیگیری به منظور جلوگیری از رها شدن آنها در دریاها آغاز شده است. 
ژاک تراویلز، مدیر اجرایی تفاهم‌نامه حفاظت از پرندگان مهاجر آبی آفریقا و اوراسیا می‌گوید: حل مشکل پلاستیک اصلا ساده نیست و همکاری جهانی را می‌طلبد و به تلاش مشترک دولت‌ها، صنایع، شهرداری‌ها، تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان نیاز دارد. با این حال، همانطور که شعار روز جهانی پرندگان مهاجر در سال جاری اشاره می‌کند، هر کس در این سیاره می‌تواند بخشی از راه‌حل باشد و اقداماتی را برای کاهش استفاده از پلاستیک‌ها انجام دهد. حل این مشکل در سطح جهان نه تنها برای ما مفید است، بلکه برای حیات وحش سیاره ما، ازجمله میلیون‌ها پرنده مهاجر، مفید خواهد بود و این درنهایت به نفع خود ماست. آلودگی پلاستیک یک تهدید جدی و رو‌به‌رشد برای پرندگان مهاجر است که توان آنها برای مقابله با تهدیدات بزرگ‌تر ازجمله تغییر اقلیم را هم محدود می‌کند.