بدون دانستن حق شماست ، بیشتر بدانید
سایت بدون – جدیدترین کتاب حسن بلخاری، استاد دانشگاه تهران و رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی با عنوان «خیال و ذوق و زیبایی در آرای امام محمد غزالی» از سوی انتشارات فرهنگستان هنر منتشرشده و در اختیار علاقه‌مندان قرار گرفت.
امام محمدغزالی، همان طور که در مقدمه کتاب هم آمده بی‌تردید یکی از بزرگ‌ترین متفکران جهان اسلام است که در احیای راستین اندیشه‌های اسلامی و نیز انس عقل و دل یا شریعت و تصوفْ نقشی بی‌نظیر و بی‌بدیل دارد. القابی چون «امام»، «حجت الاسلام»، «مجدّد» و «زین‌الدین» مصداق‌هایی بر این ادعا هستند.
هر چند همانگونه که بلخاری هم در کتاب آورده، نمی‌توان از برخی تعصبات غزالی چشم پوشید و دیده بر کلماتی اینچنین فروبست: «این مسائل که (آرای فیثاغورث و ارسطو) جزو حشویات فلسفه است در رسائل اخوان‌الصفا آمده است. با این همه در شگفتم از کسی که همه عمر خود را در طلب دانش به رنج می‌اندازد و به اینگونه مزخرفات قانع می‌شود و پیش خود می‌پندارد که به نهایت دانش‌ها دست یافته است.»
اینگونه سخن گفتن و رسائل اخوان‌الصفا را به‌عنوان اولین دانشنامه جهان اسلام (که در بسیاری موارد مستند به آیات و روایات است) مزخرف نامیدن، حسی ناخوشایند و بالطبع حس و قضاوتی در انسان برمی‌انگیزد که آیا در موارد مختلف می‌توان به حکم این متکلم اعتماد کرد و سخنش را به‌عنوان سخنی مستدل پذیرفت؟! با وجود این و با اغماض از این آرای نامستدل و برخاسته از احساس (و نه اندیشه)، غزالی درست در میان دو رویکرد درخشان فلسفه و حکمت اسلامی، متأثر از دیروز خویش و بسیار مؤثر بر فردای خود، سربلند و سرافراز ایستاده است. گرچه تهافت‌الفلاسفه را می‌نویسد اما مقاصدالفلاسفه را نیز نوشته و البته در بسیاری از اندیشه‌های خود وامدار فلاسفه پیش از خویش بوده است؛ همچون مباحث مربوط به نفس و خیال و زیبایی که محور اصلی این پژوهش است و نگارنده به سیر تاریخی آن و تأثیرپذیری صریح غزالی از فلاسفه پیشین واقف است.
به هر حال قصد این نوشتار بررسی این مناقشه بلند تاریخی نیست، بلکه تنها تأمل بر آرای عمیق و تأثیرگذار او در احیاءالعلوم، کیمیای سعادت، مشکوهالانوار و برخی دیگر از آثار او چون مقصد الاسنی فی شرح اسماء الحسنی درباره هنر (فن)، زیبایی، خیال و بویژه ذوق است که همه از بنیادهای اصلی فلسفه هنر و زیبایی‌شناسی محسوب می‌شوند.
بابی مستقل و وسیع در باب موسیقی، هم در احیاءالعلوم و هم در کیمیای سعادت نگاشتن، تأملات بسیار غنی و عمیق درباره جمال و زیبایی در احیاءالعلوم ارائه نمودن، لطایفی در کارکرد قوه خیال و کارکردهای عظیم هنری آن بیان داشتن، تحلیل قَدَری از قوه ذوق ارائه دادن و مهم‌تر استناد به مثال‌های هنری چون نقاشی چینیان و رومیان، از جمله اختصاصات آرا و نظرات غزالی و کارکردهای فلسفه هنری آثار اوست.
